Op 5 november 2010 schreef Koning Willem-Alexander (destijds prins) 'Hierbij is het MESA+ NanoLab geopend' op een mensenhaar. Sinds die dag is de grootste onderzoeksfaciliteit voor nanotechnologie in Nederland een feit. Deze week viert het NanoLab op de campus van de Universiteit Twente zijn vijfjarige jubileum. In deze periode is in het lab vijf kilogram goud verdampt, zijn er 120.000 uren onderzoek verricht, zijn er 20.000 pakken gereinigd en zijn er 2000 wetenschappelijke publicaties verschenen. Vijf jaar NanoLab in tien getallen.
In het MESA+ NanoLab verrichten onderzoekers van de Universiteit Twente en uit het bedrijfsleven onderzoek op het gebied van nanotechnologie. Zo werken ze er bijvoorbeeld aan nieuwe materialen en onderzoek naar de opslag van (duurzame) energie, toepassingen voor vroegdiagnostiek en nieuwe vormen van elektronica. De cleanroom is 1250 vierkante meter groot en bij de bouw golden er extreme specificaties, om te zorgen voor maximale veiligheid en om ongewenste omgevingsinvloeden te voorkomen.
1) 120.000 uren cleanroom-onderzoek
In vijf jaar tijd zijn er maar liefst 120.000 uren onderzoek verricht in de extreem schone omgeving van de cleanroom. Een flink gedeelte hiervan, zo’n 40.000 uur, is verricht door onderzoekers van externe bedrijven. Bij een groot gedeelte van het onderzoek dat verricht is door wetenschappers van de UT, die 70.000 uren in het lab besteedden, gaat het om onderzoek met en voor het bedrijfsleven. Ook masterstudenten van de UT, voornamelijk van de opleidingen Nanotechnology, Applied Physics en Electrical Engineering, kunnen voor hun afstudeeronderzoek gebruik maken van de hightech faciliteiten. Zij deden er ongeveer 10.000 uur onderzoek.
2) Ruim 2000 publicaties
In vijf jaar tijd heeft het onderzoek van MESA+, dat voor een groot gedeelte plaatsvond in het NanoLab, geleid tot meer dan 2000 wetenschappelijke publicaties gebaseerd op grensverleggend onderzoek. Opvallend veel van deze publicaties verschenen in wetenschappelijke toptijdschriften als Nature en Science (hierbij enkele recente voorbeelden 1, 2, 3, 4).
3) 594 medewerkers, 47 nationaliteiten
Momenteel telt MESA+ 594 medewerkers van in totaal 47 verschillende nationaliteiten. Hieronder vallen onder andere 44 hoogleraren, 279 promovendi, 111 postdoc onderzoekers, en 60 technici.
4) 5 kilogram goud verdampt
In het NanoLab zijn ze onder meer gespecialiseerd in het creëren van extreem dunne laagjes van slechts één atoomlaag dik. Hierbij wordt een materiaal, zoals goud, verdampt en slaat het als een dun laagje neer op een ondergrond. Door verschillende dunne laagjes op elkaar te stapelen kun je compleet nieuwe materialen creëren met eigenschappen die niet eerder zijn waargenomen. In vijf jaar tijd is er maar liefst vijf kilo goud verdampt. Dat komt overeen met een laag bladgoud (100 nanometer dik) ter grootte van een tweebaansweg van 3,5 kilometer lang.
5) 40.000 wafers
In vijf jaar tijd zijn in totaal 40.000 wafers gebruikt in het NanoLab. Dit zijn dunne platte schijven silicium waarop je bijvoorbeeld computerchips kunt maken door er dunne atomaire lagen op te kweken of te bewerken. Op een enkele wafer kunnen vele miljoenen transistoren verwerkt worden.
6) 7500 bezoekers
Het NanoLab heeft in vijf jaar tijd, naast een toekomstige koning, ongeveer 7500 bezoekers mogen verwelkomen. Hieronder vallen ongeveer 3000 scholieren. MESA+ vindt het namelijk belangrijk om jongeren al op vroege leeftijd enthousiast te maken voor wetenschap en techniek. Elk jaar neemt het aantal scholieren dat het lab bezoekt toe. In dit jubileumjaar zal MESA+ bovendien extra bezoekmogelijkheden voor scholieren organiseren.
7) 29 patenten
Het Business Development Team van de Universiteit Twente helpt onderzoekers bij het beschermen van hun vindingen, het ontwikkelen van business cases en de overdracht van de kennis naar een nieuw of een bestaand bedrijf. In vijf jaar tijd zijn maar liefst 29 patenten aangevraagd voor vindingen van MESA+. Het Business Development Team zet zich op allerlei vlakken in om ondernemerschap bij medewerkers te stimuleren, bijvoorbeeld door een spin-off bedrijf op te zetten. Recent heeft dit bijvoorbeeld geleid tot de bedrijven Eurokite en Tide Microfluidics.
8) 295 proefschriften
Een belangrijk deel van het onderzoek wordt uitgevoerd door promovendi van MESA+. In vijf jaar tijd zijn er maar liefst 295 wetenschappers bij MESA+ gepromoveerd op hun onderzoek.
9) 20.000 pakken
Het is een bekend beeld: de nanowetenschapper die een volledig afgesloten, ‘ruimtemanachtig’, pak draagt. Deze pakken worden niet gedragen omdat het onderzoek zo gevaarlijk is, maar om de materialen waar de onderzoekers aam werken te beschermen voor de mens. Een enkele huidcel of een klein haartje kan namelijk fataal zijn voor materialen op nanoschaal. In vijf jaar tijd zijn er maar liefst 20.000 pakken gereinigd.
10) 5,25 miljard kuub lucht gereinigd
De cleanroom van het NanoLab is een extreem schone omgeving. Dit is om te voorkomen dat stofdeeltjes, huidcellen en haartjes (die allemaal vele malen groter zijn dan de componenten die in het lab gemaakt worden) experimenten verstoren. De lucht in het gebouw wordt permanent ververst. In vijf jaar gaat het om ruim 5 miljard kubieke meter lucht. Dat komt overeen met de totale hoeveelheid lucht die de gehele Nederlandse bevolking in 10 dagen verbruikt.
