Bij technologie in de zorg denkt men vaak direct aan medische technologie. Maar de bijdrage van de technische universiteiten – met het 4TU.Health centre als aanspreekpunt – reikt veel verder. Technologie is geen doel op zich; de technische universiteiten helpen om uitdagingen te begrijpen, oplossingen te ontwikkelen en capaciteit en kosten te beoordelen. Denk aan toepassingen binnen preventie, een gezonde gebouwde omgeving, zorglogistiek en duurzaamheid. Het 4TU.Health centre stimuleert daarbij de samenwerking en verbinding tussen de betrokken partijen.
Mariska van den Berg, funding officer bij het Technisch Medisch Centrum van de Universiteit Twente en teamlid van het 4TU.Health centre:
‘Bij technologie voor de zorg denkt men al snel aan een medisch apparaat met een stekker. Maar het is veel meer dan dat. Als 4TU.Health centre laten we zien welke technologieën bij technische universiteiten ontwikkeld worden en hoe breed die inzetbaar zijn voor zorg en gezondheid.
Tegelijk benadrukken we dat technologie op zichzelf zelden dé oplossing is. Een goede analyse van de vraag en een zorgvuldige inbedding van technologie in de praktijk zijn essentieel. Dat vraagt soms om beleidsaanpassingen, nieuwe samenwerkingsvormen en duidelijke financieringsafspraken. We creëren bewustwording rondom actuele thema’s en onderzoek en brengen partijen bij elkaar om domeinoverstijgende samenwerkingen te realiseren. Ook richting financiers en beleidsmakers benadrukken we de veelzijdige inzetbaarheid van technologie voor de zorg.’
Gezonde voeding, sterke zorg
‘Gezonde voeding is een voorbeeld van een thema dat, met behulp van technologie, veel breder in de zorg verankerd kan worden’, aldus Lili Kókai, onderzoeker bij Universiteit Wageningen. ‘Dit proberen we te realiseren middels de ‘Eetscore’: een korte, gevalideerde online vragenlijst die meet hoe goed iemands voedingspatroon aansluit bij de Richtlijnen Goede Voeding. De uitkomst geeft inzicht én persoonlijk advies met praktische tips voor gezonder eten. Wie zich aan de richtlijnen houdt, verkleint de kans op ziekten. Ook bij bestaande chronische aandoeningen speelt gezonde voeding een essentiële rol.’
Samen met Rijnstate, Ziekenhuis Gelderse Vallei, UMC Utrecht en Alliantie Voeding in de Zorg ontwikkelt Kókai een beslissingstool voor zorgprofessionals. Kókai: ‘Zorgprofessionals willen het thema gezonde voeding vaak bespreken met patiënten, maar missen concrete handvatten. Onze tool gaat hen helpen om op basis van de Eetscore gericht te adviseren, door te verwijzen of de resultaten in de behandeling te integreren. De techniek is ondersteunend – het gaat erom dat het voedingsadvies in de spreekkamer met vertrouwen gegeven kan worden.’
Kókai pleit voor een leefomgeving die gezonde keuzes stimuleert: ‘Het aantal chronisch zieken stijgt. Door gezonde voeding structureel te verankeren in de maatschappij, de gezondheidszorg en opleidingen kunnen we de druk op de sector verlichten. De technische universiteiten kunnen het bewustzijn over het belang van dit thema vergroten.’
Samenwerken aan duurzame zorg
De technische universiteiten helpen de zorgsector ook vooruit door samen te werken aan duurzame oplossingen. De milieu - impact van de Nederlandse gezondheidszorg is immers aanzienlijk: 7% van de CO₂-uitstoot, 4% van het afval en 13% van het grondstoffengebruik.
‘Duurzaamheid is geen simpele optelsom,’ zegt Jan Carel Diehl, hoogleraar aan de Technische Universiteit Delft. ‘Het is een complex vraagstuk, met diverse betrokkenen. De technische universiteiten ondersteunen door die complexiteit inzichtelijk te maken en verbinding te creëren. Geen enkel duurzaamheidsvraagstuk kent één oplossing. Elke kleine wijziging – zoals een plastic bakje vervangen door een metalen variant – moet bekeken worden vanuit de context. Elke wijziging kent gevolgen op meerdere niveaus.’
‘Een duurzame zorgsector begint daarom met samenwerking’, stelt Diehl. ‘We hebben een langetermijnvisie, multidisciplinaire teams en sterke netwerken nodig. En vooral: vanaf het begin de juiste partners erbij betrekken.’ Hij pleit voor nauwere samenwerking met andere technische universiteiten en met het 4TU.Health centre. ‘We moeten versnellen. Het 4TU.Health centre kan op systeemniveau meedenken over wat maatschappelijke transities betekenen voor kosten, duurzaamheid en milieu. We moeten duurzaamheid en circulariteit echt vanaf het begin integreren in nieuwe ontwikkelingen.’
Gezonde gebouwde omgeving
Naast het thema duurzaamheid onderzoeken de technische universiteiten ook hoe de gebouwde omgeving de gezondheid van mensen beïnvloedt. Professor Helianthe Kort, werkzaam binnen de Technische universiteit Eindhoven en het 4TU.centre Gebouwde omgeving, zet zich daar al jaren voor in.
Helianthe: ‘Er zijn op meerdere niveaus verbeteringen mogelijk die gezondheidswinst opleveren – van stadsinrichting tot woning- en kantoorontwerp. In de toekomst zullen we de gebouwde omgeving gezonder moeten maken, bijvoorbeeld om hittestress in steden en woningen te voorkomen. Ook is het belangrijk om de klimaatbeheersing in ziekenhuizen, verpleeghuizen en andere zorginstellingen (bijvoorbeeld voor mensen met een beperking) duurzaam te optimaliseren.’
Helianthe pleit voor samenwerking over vakgebieden heen: ‘Juist op het snijvlak van disciplines ontstaan de beste ideeën. Onderzoek naar de invloed van de gebouwde omgeving op de gezondheid illustreert dit. Denk bijvoorbeeld aan de impact van (dag)licht en luchtkwaliteit op mensen met dementie. Het is essentieel om met elkaar in gesprek te gaan, een gezamenlijke taal te ontwikkelen, samen te werken in co - creatie en data met elkaar te delen. De samenwerking tussen de vier technische universiteiten kan daarin een belangrijke rol spelen.’
Innovatieve zorglogistiek
Dit sluit naadloos aan bij de integrale visie van Erwin Hans, hoogleraar aan de Universiteit Twente. Om de zorg toekomstbestendig en bemensbaar te houden, is volgens hem een combinatie nodig van productiever werken en een betere samenwerking op alle fronten.
Samen met zijn onderzoeksgroep CHOIR bekijkt Erwin hoe beslissingen en capaciteit zo efficiënt mogelijk kunnen worden ingericht. Hans: ‘Technologie kan de druk op zorgprofessionals verlichten, waardoor er minder personele capaciteit nodig is. We hebben daar al slimme oplossingen voor. In de tijd die dat oplevert, kunnen meer patiënten worden behandeld.’
Hij vult aan: ‘De zorg is sterk verkokerd. In die versplintering zit veel onbenutte capaciteit. Voor echte transformatie zijn alle disciplines nodig – ze moeten elkaars raakvlakken kennen, respecteren en leren samenwerken. Dat begint al in de opleiding.’
Een goed voorbeeld is het onderzoek voor Neonatale Intensive Care Units (NICU’s). ‘Door verpleegkundigen flexibel in te zetten over meerdere NICU’s, kan het aantal risicovolle transporten van kwetsbare baby’s aanzienlijk afnemen. Het toont aan wat er mogelijk is met gedeelde capaciteit en samenwerking. Om dit soort innovaties daadwerkelijk te implementeren, zijn transdisciplinaire teams nodig,’ aldus Hans. ‘We moeten de urgentie duidelijk maken en laten zien welke waarde technische universiteiten kunnen toevoegen.’
Samenwerking is de sleutel
De diverse voorbeelden maken duidelijk: als we de zorg echt willen vernieuwen, hebben we alle disciplines nodig. Technische universiteiten spelen daarbij een onmisbare rol – niet alleen in het medisch technische domein, maar vooral ook daarbuiten. Zo dragen ze bij aan een toekomstbestendige zorg die betaalbaar blijft en van hoge kwaliteit is.
Het 4TU.Health centre versterkt dit door de veelzijdige meerwaarde van de technische universiteiten voor de zorg actief uit te dragen. Door onderzoekers met elkaar te verbinden, nieuwe samenwerkingen te stimuleren en het gesprek over technologie breed te voeren, ontstaat de transdisciplinaire aanpak die de zorg nodig heeft om te vernieuwen.
Ontdek meer
Benieuwd hoe technologie de toekomst van de zorg verandert? Neem een kijkje op de website van het 4TU.Health centre (Tekst: Lotte Sträter).
