Onlangs bereikte ons het trieste bericht dat op 11 februari jl. oud-collega prof. dr. Hans Sparnaay op 91 jarige leeftijd is overleden. Marcus Johannes (Hans) Sparnaay, emeritus hoogleraar vastestoffysica, was één van de grondleggers en pioniers van de oppervlaktefysica in Nederland. Op 1 mei 1969 werd Hans Sparnaay als buitengewoon hoogleraar benoemd aan de faculteit technische natuurkunde van de toenmalige Technische Hogeschool Twente. Gedurende de laatste twee jaar van zijn aanstelling was hij actief bij de faculteit wijsbegeerte en maatschappijwetenschappen. In september 1988 nam hij op 65 jarige leeftijd afscheid van de Technische Hogeschool Twente die inmiddels was omgedoopt tot Universiteit Twente.
Hans Sparnaay begon zijn wetenschappelijke carrière in Utrecht op het Van ’t Hoff laboratorium bij Prof. Overbeek. Na zijn promotie vertrok Sparnaay naar de St. Andrew Universiteit in Schotland. In 1952 werd hij aangesteld als wetenschappelijk medewerker van het Philips Natuurkundig Laboratorium in Eindhoven. Hij is daar tot aan zijn pensionering bij Philips in 1983 werkzaam gebleven, eerst als wetenschappelijk medewerker, daarna als groepsleider en tenslotte als wetenschappelijk adviseur van de directie. Hans Sparnaay heeft als een van de eersten ter wereld experimenteel onderzoek verricht aan de zogenaamde Casimir krachten, die de aantrekking beschrijven tussen twee vlakke metalen platen in vacuüm t.g.v. kwantumfluctuaties. De Casimir kracht is omgekeerd evenredig met de vierde macht van de afstand tussen de metalen platen en is derhalve alleen voor zeer kleine afstanden meetbaar. Ondanks deze beperking slaagde Hans Sparnaay erin om de voorspellingen van Casimir en Polder te bevestigen.
In Twente heeft hij met prof. Gosse Bootsma en vooral ook met Prof. Arend van Silfhout de leerstoel vastestoffysica op poten gezet en tot groei en bloei gebracht. Vele studenten en promovendi hebben mogen genieten van zijn encyclopedische kennis op het gebied van de oppervlaktefysica. In zijn colleges wist hij de aandacht van de studenten vast te houden door de wetenschappelijke inhoud van zijn colleges te larderen met interessante en vaak zeer persoonlijke anekdotes. Zelfs in de nadagen van zijn lange carrière was de markante en immer vrij denkende Hans Sparnaay een bron van inspiratie voor velen. Met het heengaan van Hans Sparnaay verliezen we een begenadigd wetenschapper en groot leermeester die niet alleen interesse had in de fysica en chemie, maar ook in de geschiedenis van de natuurwetenschappen.
