In 1654 schilderde Rembrandt van Rijn het beroemde schilderij van Batseba dat de vrouw van koning David naakt afbeeldt naast een bad. Sinds de jaren tachtig geldt het schilderij als een icoon voor borstkanker nadat twee Australische chirurgen die het schilderij bekeken de blauwe plek op haar borst interpreteerden als borstkanker en er een artikel over schreven. Onderzoekers van onderzoeksinstituut MIRA van de Universiteit Twente hebben nu met computersimulaties laten zien dat het ‘uiterst onwaarschijnlijk’ is dat de blauwe plek op de borst van Batseba daadwerkelijk door borstkanker is veroorzaakt. De patiënt heeft er overigens niets meer aan. Zij is enkele eeuwen geleden al overleden. De onderzoeksresultaten worden vandaag gepubliceerd in het wetenschappelijke vakblad Journal of Biophotonics.
Voor de badende Batseba heeft hoogstwaarschijnlijk Hendrickje Stoffels, de geliefde van Rembrandt, model gestaan. Wat opvalt aan het schilderij is dat de linkerborst aan de onderkant blauw verkleurd is en dat er een zwelling zichtbaar is onder haar linker oksel. Twee Australische chirurgen concludeerden op basis hier van dat de dame die model stond voor het portret hoogstwaarschijnlijk aan borstkanker leed. Sindsdien is het schilderij een bekend icoon voor de ziekte.
Computersimulatie
Wetenschappers van de Universiteit Twente, die zich bezighouden met de optische eigenschappen van menselijk weefsel, wilden weten of het mogelijk was dat een borsttumor inderdaad verantwoordelijk was voor de verkleuring van de borst. Ze simuleerden miljoenen fotonen (“lichtdeeltjes”) met verschillende golflengtes die op een borst met daarin een tumor werden afgevuurd. Vervolgens keken ze hoeveel fotonen er weer terugkwamen en als welke kleur het menselijk brein het terugkerende licht zou interpreteren.
Uiterst onwaarschijnlijk
Uit de simulaties blijkt – nadat de computer 700 uur had gerekend – dat een dergelijke blauwe verkleuring alleen door borstkanker veroorzaakt kan zijn als de tumor zich op 1 tot 3 millimeter onder de huid zou bevinden. Dit terwijl borsttumoren in de praktijk dieper liggen. Bij diepere tumoren zou er echter geen sprake zijn van verkleuring. Daarom concluderen de UT-onderzoekers dat het ‘uiterst onwaarschijnlijk’ is dat de verkleuring veroorzaakt is door een tumor in de borst. Batseba en Hendrickje Stoffels zullen niets meer aan deze wetenschap hebben. Beide zijn eeuwen geleden al overleden.
Lopend onderzoek
Dit onderzoek is volgens Srirang Manohar van de vakgroep Biomedical Photonic Imaging van het onderzoeksinstituut MIRA, in eerste instantie gedreven door nieuwsgierigheid, maar het sluit wel goed aan bij ander lopend onderzoek van de vakgroep. Deze groep (die onder leiding staat van prof. Wiendelt Steenbergen) doet namelijk onderzoek naar, en ontwikkelt technieken voor, de medische toepassing van licht, onder meer om kanker op te sporen. Volgens Manohar konden ze met dit specifieke onderzoek complexe licht-weefsel interacties beter begrijpen die de basis zijn van optische toepassingen in de biologie en de geneeskunde.
Noot voor de pers
Voor meer informatie, of een digitale versie van het artikel ‘Monte Carlo simulations shed light on Bathsheba’s suspect breast’ geschreven door Michelle Heijblom et al, kunt u contact opnemen met UT-wetenschapsvoorlichter Joost Bruysters (053 489 2773 / 06 1048 8228).
