Sport is een krachtige bron van fysieke en mentale ontwikkeling, sociale interactie en persoonlijke groei. Maar het brengt ook risico’s met zich mee. Op donderdag 6 maart 2025 houdt prof. dr. Nicolette Schipper-van Veldhoven haar inaugurele rede aan de Universiteit Twente, waarin zij ingaat op het belang van sociale veiligheid in de sport en hoe een systemische aanpak nodig is om grensoverschrijdend gedrag effectief te bestrijden. “We kunnen veel winnen met sport, maar we kunnen ook veel verliezen,” stelt Schipper-van Veldhoven.
Haar oratie, Sociale veiligheid en risicobeheersing in de georganiseerde sport: een verantwoordelijkheid van het gehele systeem, richt zich op de gedeelde verantwoordelijkheid van sportclubs, trainers, beleidsmakers en ouders in het creëren van een veilige en inclusieve sportomgeving.
Sport: kans en risico
Sport wordt vaak gepresenteerd als een vanzelfsprekend positieve factor in de samenleving. Het draagt bij aan gezondheid, discipline en teamwork. Toch is er een keerzijde. Sport kan ook een plek zijn waar grensoverschrijdend gedrag voorkomt, waar prestatiedruk jonge sporters opbreekt en waar de verkeerde normen en waarden dominant kunnen worden.
Schipper-van Veldhoven benadrukt dat de manier waarop sport wordt aangeboden en georganiseerd, bepalend is voor de waarde die het heeft binnen de maatschappij. “Het is niet voldoende om simpelweg te stellen dat sport goed is voor kinderen en jongeren. De context waarin zij sporten, de cultuur binnen verenigingen en de begeleiding die zij krijgen, bepalen of de positieve effecten van sport ook daadwerkelijk worden gerealiseerd.”
Prestatiedruk en veiligheid
De hoge verwachtingen binnen de sportwereld kunnen een negatieve impact hebben op jonge sporters. “Ouders, coaches en beleidsmakers leggen vaak onbewust een enorme druk op jonge sporters, wat kan resulteren in stress, verlies van plezier en soms zelfs grensoverschrijdend gedrag,” stelt Schipper-van Veldhoven. Ze pleit voor een verschuiving van focus: weg van de fixatie op winnen en richting een kindgerichte benadering waarin sport een middel is voor ontwikkeling.
Grensoverschrijdend gedrag
Traditioneel lag de nadruk op incidenten van seksuele intimidatie door coaches, maar recente onderzoeken tonen aan dat vooral psychologisch en fysiek grensoverschrijdend gedrag binnen teams een veel groter probleem is. "Teamgenoten zijn vaak de grootste daders van pesten en intimidatie," benadrukt Schipper-van Veldhoven. Dit vraagt om een bredere aanpak, waarin niet alleen trainers en coaches pedagogisch worden geschoold, maar waarin sportclubs en beleidsmakers actief bijdragen aan een veilige omgeving. "Een checklist afvinken is niet genoeg; echte verandering vergt een cultuuromslag."
Verantwoordelijkheid van clubs en beleidsmakers
Een sociaal veilige sportomgeving komt niet vanzelf tot stand. Samenwerking tussen sportverenigingen, trainers, beleidsmakers en ouders is noodzakelijk. Clubs moeten niet alleen gedragsprotocollen opstellen, maar ook zorgen voor goed opgeleide trainers en een cultuur waarin sociale veiligheid centraal staat. “De implementatie van regels en structuren moet hand in hand gaan met een gedragsverandering binnen de sportgemeenschap,” stelt Schipper-van Veldhoven.
Ze wijst op de noodzaak van verplicht pedagogische scholing voor trainers en coaches. “Vakbekwame trainers moeten niet alleen technisch onderlegd zijn, maar ook de vaardigheden hebben om een veilige en ondersteunende sportomgeving te creëren.” Daarnaast pleit ze voor een betere begeleiding van de vele vrijwillige trainers en coaches, en een actiever beleid op het gebied van preventie en educatie.
Toekomstbestendige sport
Volgens Schipper-van Veldhoven moet sociale veiligheid in de sport binnen tien jaar een vanzelfsprekendheid zijn. “Over vijf tot tien jaar moeten alle kinderen toegang hebben tot vakbekwame trainers en moet sport niet alleen gericht zijn op prestatie, maar vooral op ontwikkeling en welzijn,” stelt ze. De toekomst van sport ligt in een omgeving waarin plezier, veiligheid en groei hand in hand gaan. “We moeten de cultuur veranderen, en dat kunnen we alleen samen.”
Meer informatie
Prof. dr. Nicolette Schipper-van Veldhoven is sinds juni 2022 professor Sports Risks & Safety aan de Universiteit Twente. Daarnaast is zij lector Sportpedagogiek aan hogeschool Windesheim, waar zij zich inzet voor een veilig en pedagogisch sportklimaat. Haar onderzoek richt zich op sociale veiligheid, risicobeheersing en gedragsverandering binnen de georganiseerde sport.
Op donderdag 6 maart 2025 spreekt zij haar oratie uit, getiteld Sociale veiligheid en risicobeheersing in de georganiseerde sport: een verantwoordelijkheid van het gehele systeem, waarin zij ingaat op de uitdagingen en oplossingen rondom grensoverschrijdend gedrag in de sport. Deze oratie wordt in het Nederlands gegeven.
