Tijdens de feestelijke uitreiking van de Architectenweb Awards 2023, op woensdagavond 8 november in het Keilepand in Rotterdam, is de faculteit ITC, Universiteit Twente, bekroond als Schoolgebouw van het Jaar 2023. Het onderwijsgebouw is ontworpen door Civic Architects, VDNDP, Studio Groen+Schild en DS Landschapsarchitecten.
De faculteit ITC heeft op de universiteitscampus in Enschede een nieuw onderkomen gevonden in een voormalig laboratoriumgebouw. Het casco is maar liefst 220 meter lang, 38 meter diep, heeft een lage begane grond en hoge verdieping. Belangrijkste ingreep in de transformatie is de toevoeging van vier atria, uitgezaagd in de constructie, die zorgen voor groen, verse lucht en daglicht.
Een van de atria vormt tevens de nieuwe entree, midden in het gebouw. Hierachter ligt het ruime sociale hart, met onder meer een tribunetrap en restaurant. Alle ruimten in het gebouw hebben zicht op groen. Het beton- en staalcasco is zichtbaar, inclusief de gebruikssporen en nieuwe zaagsnedes. Eikenhouten puien en de bamboe verdiepingsvloer voegen een warme toon toe.
De hoge eerste verdieping is voorzien van een verhoogde vloer waar alle installaties in zijn opgenomen. Op die manier behield de lagere begane grond zijn ruimtelijkheid. Het ontwerpteam heeft met even strategische als elegante keuzes het bestaande laboratoriumgebouw getransformeerd tot een prachtige onderwijsomgeving die ook nog eens het karakter van de opleiding weet te weerspiegelen.
Groen, licht en ruimte
De faculteit Geo-information Science and Earth Observation (ITC) is onderdeel van de Universiteit Twente en staat op de campus Drienerlo in Enschede. Bij de start van het project maakte de universiteit een belangrijke keuze. Het voormalige laboratoriumgebouw uit 1972, ontworpen door Choisy en Van Embden, diende behouden en getransformeerd te worden. Het maar liefst 220 meter lange en 38 meter diepe gebouw had een lage begane grond en een zeer hoge eerste verdieping. Deze eigenschappen maakten transformatie uitdagend.
In hun ontwerp hebben Civic Architects, VDNDP, Studio Groen+Schild en DS Landschapsarchitecten ingezet op het scheppen van groen, licht en ruimte. De belangrijkste beslissing daarbij was om vier atria in het gebouw uit te zagen. Daarmee is een beslissende ontwerpingreep ingezet die licht, lucht en groen diep het gebouw in brachten.
De jury is onder de indruk van de helderheid en effectiviteit van die ingreep. Door de toevoeging van de atria heeft het lange en diepe gebouw van binnen een prettige maat en schaal gekregen. De onderwijsruimtes en kantoren zijn nu logisch rond de atria georganiseerd. De atria zelf zijn voorzien van verschillende soorten tuinen. Regenwater dat op het dak valt wordt via flexibele kunststof slangen zichtbaar de tuinen in gebracht, iets dat goed past in een geofaculteit.
Een van de atria fungeert als nieuwe entree. Door de gevel van het gebouw hier iets terug te leggen, wordt de groene tuin rond het gebouw naar binnen getrokken. Binnen leiden brede trappen omhoog, naar de hoge eerste verdieping. Door de trappen extra breed te ontwerpen, kon het ontwerpteam iets toevoegen wat geen onderdeel was van het programma van eisen: een auditorium. Ondertussen is deze hybride van trap en auditorium al meermaals door de faculteit gebruikt voor bijeenkomsten. Rond de entree hebben het restaurant en het studiecentrum een plek gekregen. Dit is de centrale ontmoetingsplek in het gebouw.
Gelaagd ontwerp
Bij de transformatie zijn veel oorspronkelijke onderdelen van het laboratoriumgebouw in het zicht gelaten, zoals de betonnen en stalen constructie. Dit geldt ook voor de sporen van aanpassingen, zoals de zaagsneden. In atria zijn ‘gekke’ balkons te vinden; constructieve elementen die gespaard konden worden uit het oude gebouw. Dat soort elementen nuanceren de rationele structuur van het gebouw en maken het gebouw heel menselijk, vindt de jury.
De nuchtere benadering is doorgetrokken in het interieur waarin veel hout is toegepast, maar ook stalen tussenwanden die onbehandeld zijn gelaten, een interessant patina hebben en ook nagenoeg onderhoudsvrij zijn. Het ontwerpteam is blijven ontwerpen, ziet de jury. Overal is over nagedacht. En het knappe daarbij is dat het geheel veel meer is geworden dan de som der delen.
De hoge eerste verdieping is voorzien van een 70 cm hoge vloer waarin alle installaties zijn ondergebracht. Zo kan de vrije hoogte op de begane grond maximaal wordt benut. De verhoogde vloer fungeert in het gebouw ook als plenum dat verse lucht overal gelijkmatig inblaast.
De gevel van het laboratoriumgebouw was voorzien van polyester lamellen. Deze bleken nog goed en zijn na schoonmaak opnieuw gebruikt. Op de kopgevel waren een paar extra lamellen gewenst. De leverancier van de oorspronkelijke lamellen kon die nog bijmaken.
In dit project zijn architectuur en duurzaamheid aan elkaar verbonden verhalen geworden, vindt de jury. Dankzij de vindingrijkheid en aandacht van het ontwerpteam is een uitdagend casco getransformeerd tot een bijzonder prettige onderwijsomgeving. De grote ingrepen die daarbij zijn gedaan, zoals het uitzagen van de atria, zijn daarbij heel goed uitgepakt.
Nominaties
In de categorie Schoolgebouw van het Jaar nomineerde de jury vijf projecten. Naast de winnaar Faculteit ITC, Universiteit Twente, (Civic Architects, VDNDP, Studio Groen+Schild en DS Landschapsarchitecten) waren dat Groninger buitenschool (De Unie Architecten), Tweede leven voor school De Meppel (Bureau Kroner), Het Open Venster (BDG Architecten) en LAB42, UvA Science Park, (Benthem Crouwel Architects).
Jury
De jury bestond dit jaar uit: Rosalie de Boer (Synchroon), Gianni Cito (Moke Architecten), Barend Koolhaas (Studio Barend Koolhaas), Eric van Noord (de Architekten Cie.), Saskia Oranje (DOOR architecten) en Abbie Steinhauser (o.a. deMunnik-deJong-Steinhauser). De inzendingen voor de prijs Schoolgebouw van het Jaar 2023 zijn beoordeeld op maatschappelijke relevantie, vakmanschap, innovatie en duurzaamheid.
Bron: architectenweb.nl
