HomeNieuws“Klassieke vorm van natuurbehoud is onvoldoende”

“Klassieke vorm van natuurbehoud is onvoldoende”

Eerder deze week werd de nieuwste Global Assessment opgeleverd door het IPBES, het onderzoeks- en beleidsplatform dat onder de vlag van de Verenigde Naties kennis en kunde verzameld over de veranderingen in de staat van de natuur en de gevolgen voor de mens. In het rapport worden ernstige zorgen over de ontwikkeling van biodiversiteit geuit. Met een paar kleine maatregelen is dat niet te herstellen, zo stellen de onderzoekers. Maar hoe dan wel? Wieteke Willemen, onderzoekster aan de Faculteit Geo-information Science and Earth Observation ITC van de Universiteit Twente over de ontwikkeling van biodiversiteit.

“Sinds 1992, het moment dat in Rio de Janeiro de ‘Earth Summit’ van de Verenigde Naties werd gehouden, is de boodschap eigenlijk niet veranderd: biodiversiteit moet beschermd worden; niet alleen voor het voortbestaan van planten en dieren, maar ook omdat biodiversiteit het fundament is voor het welzijn van mensen. De boodschap is dus al 30 jaar onveranderd. En in plaats van het probleem op te lossen, is de afname in biodiversiteit alleen sterker geworden sinds toen.

Veelzijdig vraagstuk

Het behouden van natuur is een uitdaging met vele gezichten. Sir Bob Watson, voorzitter van IPBES, legt het een mijn ogen heel krachtig uit. Hij stelt dat natuurbescherming niet slechts een “milieu”-aangelegenheid is, maar heeft het ook over de economische en sociale kant, en een kant van veiligheid, morele keuzes en ethiek. Het gaat over keuzes maken hoe er geld verdiend wordt en over hoe een samenleving zich ontwikkelt, het gaat over het vermijden van conflicten over natuurlijke bestaansbronnen. Het gaat over morele keuzes; mag je natuur onherstelbaar vernietigen? en over ethische keuzes; het zijn met name de kwetsbare groepen in de maatschappij met weinig keuzevrijheid die het sterkst geraakt worden door degradatie, en vaak door keuze van anderen.

Biodiversiteits-denken

Wereldwijd zijn beschermde natuurgebieden zeer belangrijk. Het toekennen van een beschermde status, en het nemen van maatregelen voor behoud van die gebieden, is een klassieke manier om natuurbehoud te borgen. De natuurwaarden van die gebieden, en de bijdragen aan ons welzijn, zijn duidelijk groot. Maar het percentage beschermde gebieden is veel te klein nu. Om de grote schaal van het probleem en de verschillende gezichten van de ecologische crisis aan te pakken is een transitie nodig; het biodiversiteits-denken moet volledig geïntegreerd worden in hoe wij keuzes maken. Het IPBES-rapport is daar dus duidelijk in; het zijn niet alleen overheden, maar ook producenten en wij als consumenten moeten om. Waarbij de grootste uitdaging ligt in het krijgen van een radicale andere blik op onze rol in relatie tot alles wat leeft op aarde. Dat vraagt om systematische veranderingen in sociale en economische denkwijzen die bepalen hoe we onze kwaliteit van leven definiëren.  Deze kunnen tot uiting komen als natuur-inclusieve landbouw, nature-based solutions in steden, koolstofemissies terugdringen, stoppen met het gebruik van vervuilers zoals plastics, én minder consumeren. Niet “of”, maar “en”.

Verandering

Goed, terugkomend op wat ik al aangaf; de boodschap is al minstens 30 jaar bekend, waarom zal dit IPBES rapport van de Verenigde Naties nu verandering gaan brengen? Het werk van IPBES is fundamenteel anders vergeleken met eerdere biodiversiteits- en natuurrapporten. Ten eerste is IPBES een intergouvernementeel onderzoek- en beleidsplatform. Concreet betekend dat dat 132 landen nauw betrokken worden in het proces, waarbij experts aan de slag gaan om een synthese te maken over de staat en trends van natuur en haar rol voor in menselijk welzijn. Landen lezen mee, geven commentaar, en werken gezamenlijk een samenvatting waarin alle voor beleid relevante zaken staan. Zo worden ze mede-eigenaar van alle bevindingen. Daarnaast worden de IPBES-rapporten gekenmerkt door het sterk interdisciplinaire karakter. Het zijn niet alleen ecologen die schrijven, maar ook experts met kennis over recht, beleid, sociale zaken, cultuur en tradities. Op deze manier kan het complex gezicht van mens-natuur relaties breed meegenomen worden."

Wieteke Willemen leidde van 2015 tot 2018 de totstandkoming van een hoofdstuk in de IPBES Land Degradatie en Restoratie Assessment en nam als expert deel in de landenonderhandelingen, toen gehouden in Colombia. Dit jaar bereidde ze de onderhandelingen mee voor voor Nederland, en dacht mee met de onderhandelaars van het Ministerie van LNV tijdens de IPBES-top in Parijs vorige week.