Op 19 december verdedigt schrijver Wytske Versteeg haar proefschrift aan de Universiteit Twente, getiteld ‘How do you know? Everyday negotiations of expert authority’. De meest verrassende uitkomst? Volgens het onderzoek van Versteeg wordt wetenschap helemaal niet behandeld als ‘ook maar een mening’.
Wytske Versteeg gebruikte conversatieanalyse voor een gedetailleerd onderzoek naar gesprekken in omgevingen die doorgaans als anti-wetenschappelijk worden beschouwd, zoals online fora en inbelprogramma’s.
Versteeg: ‘Je ziet dat sprekers hun best doen om zichzelf te profileren als kritisch, rationeel, en vooral niet naïef. Zo ondervragen anti-vaxers elkaar over de ‘ruwe data’, en benadrukken ze hoeveel onderzoek ze hebben gedaan. Meestal wordt vooral het wantrouwen jegens wetenschap als probleem gezien. Maar als je goed naar die gesprekken kijkt, dan blijkt dat mensen zelf juist veel moeite doen om te voorkomen dat anderen hen zien als goed van vertrouwen. Zowel het aanhalen als het betwisten van wetenschap kan een manier zijn om zo’n kritische en ‘wetenschappelijke’ identiteit neer te zetten.’
De onderzochte gesprekken gingen over uiteenlopende onderwerpen. Naast vaccinatie omvatte het onderzoek gesprekken over ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), vaccinatie, aspartaam, ALS en diabetes. ‘Je ziet dat de manier waarop wetenschappelijke expertise wordt behandeld, sterk afhangt van wat er verder op het spel staat. In de gesprekken tussen ADHD-patiënten is er bijvoorbeeld veel ontzag voor experts, omdat die de macht hebben om te diagnosticeren en daarmee fungeren als poortwachters van de ziekte. Diabetespatiënten zijn in hun uitingen veel kritischer over wetenschappelijke expertise.’
Het onderzoek heeft belangrijke praktische consequenties. ‘Een gedetailleerde analyse van gesprekken laat zien wat we normaal niet opmerken, het water waarin we zwemmen. We houden elkaar verantwoordelijk voor een kritische houding, en zijn daarin ook aangemoedigd door de overheid. Als je wilt communiceren over wetenschap, is het goed om te weten dat het voor je publiek belangrijk kan zijn om je niet zomaar te geloven. Het heeft weinig zin om te klagen over het vermeende afbrokkelend gezag van wetenschap. Als de feiten er niet meer toe zouden doen, dan deden we ook niet zoveel moeite om ze te betwisten. Veel gesprekken die lijken te gaan over wat wel of niet waar is, raken juist zo verhit omdat er iets anders op het spel staat. Wat betekent het om een goede burger, ouder of patiënt te zijn? We moeten op zoek naar een debat waarin dat soort vragen gesteld kunnen worden.’
Meer informatie:
https://www.utwente.nl/en/events/!/2018/12/357962/phd-defence-wytske-versteeg?code=903eb1c6
