Ons consumptiepatroon maakt ons afhankelijk van veel water, en dan vooral water elders ter wereld. Vaak ook nog eens in gebieden waar water schaars is. Dat moet veranderen, aldus prof. Arjen Hoekstra. Maar dan moet je wel de productie transparant maken. En taboes doorbreken over bijvoorbeeld de consumptie van vlees. Hoekstra's water footprint maakt de problemen pijnlijk duidelijk.
"Water gaat, net als energie, een steeds belangrijker rol spelen in de internationale verhoudingen. Want water is een global resource. Het grote misverstand over water is dat het gewoon beschikbaar is en niets kost. Terwijl het een economische factor van betekenis is. Via onze producten verhandelen wij ook water. In Nederland, in heel Europa eigenlijk, zijn wij afhankelijk van veel water elders. Dat is op termijn geen houdbare situatie. India en China produceren grotendeels met 'eigen water', wij zullen dat ook weer meer moeten gaan doen. Waarom zou je rietsuiker gebruiken, als je ook gewoon suiker van bieten kunt nemen, die je dichtbij kunt verbouwen en die een aanzienlijk gunstiger water footprint hebben?" Prof. Arjen Hoekstra is als hoogleraar Multidisciplinair Watermanagement verbonden aan de instituten IMPACT en IGS van de UT.
'GRIJS' EN 'BLAUW' NAAR NUL
Die water footprint van een land, een product, of een bedrijf, geeft niet alleen de hoeveelheid water, maar wijst ook naar de plek op de wereldbol waar dat water wordt verbruikt. De groene water footprint is een maat voor de hoeveelheid regenwater die nodig is voor een product. De blauwe water footprint is de hoeveelheid water die onttrokken moet worden aan het grondwater of de rivier voor irrigatie. De grijze water footprint staat voor het water dat nodig is in de bestrijding van vervuiling. "Heel ambitieus gesteld, moeten de grijze en de blauwe footprint gewoon naar nul", aldus Hoekstra. "Daarnaast moet de groene water footprint in de regengevoede landbouw omlaag, want als we de gewasproductie per druppel regen verhogen, vermindert ook de behoefte aan geïrrigeerde landbouw en dus de blauwe footprint."
KEERZIJDE
Hoekstra heeft het niet over waterbesparende douchekoppen. Water footprints gaan over veel grotere hoeveelheden water. Zo berekende hij samen met zijn collega's de water footprint van verschillende dagelijkse producten - 2700 liter voor een katoenen t-shirt, 16.000 liter voor een kilo rundvlees, 140 liter voor een kop koffie. Ook keken zij naar gewassen die voor biomassa worden verbouwd, om duurzame energie op te wekken. "Je hoopt dan een energieprobleem op te lossen, maar krijgt er een waterprobleem bij", aldus Hoekstra. "Zo bleek dat het gewas jatropha, waarvan heel veel wordt verwacht voor biobrandstof, een grote water footprint heeft. Dit onderzoeksresultaat heeft veel emoties losgemaakt bij onderzoekers en bedrijven die werken met dit gewas. Biomassa heeft zeker mogelijkheden, zeker de tweede generatie die gebruikmaakt van plantenresten, maar je kunt onze verslaving aan fossiele brandstoffen er niet opeens mee oplossen. In die discussie wijzen wij op de consequenties voor het waterverbruik."
TRANSPARANT PRODUCEREN
Het inzicht begint wel degelijk te komen bij bedrijven en overheden, constateert Hoekstra tegelijk. Het internationale Water Footprint Network dat hij samen met onder meer UNESCO en WWF oprichtte, heeft inmiddels 122 partners. Grote bedrijven als Coca Cola, Unilever, Heineken en Nestlé meldden zich. "Die grote spelers kunnen belangrijke stappen zetten in het terugdringen van de wereldwaterschaarste. Maar daarom is het ook belangrijk dat overheden zich aansluiten. Als we productieprocessen transparant willen maken, hebben we ook regels nodig. Waar komt de suiker in een drankje vandaan, waar het katoen voor een t-shirt? Bedrijven willen dat alleen al weten om de waterrisico's te kunnen inschatten die zij lopen: een misoogst door droogte kan een zwakke schakel zijn. Maar bedrijven sluiten zich ook bij ons netwerk aan vanwege hun corporate responsibility. Als je de vraag krijgt: 'hoe zit dat bij jullie?', dan wil je een antwoord paraat hebben. Het imago van het bedrijf is ook in het geding."
BLOEMEN EN VLEES
"Wel is het altijd een complexe afweging. Wil je rozen uit Kenia in je Nederlandse boeket? Welke gevolgen heeft het bijbehorende waterverbruik - 10 liter per roos, hebben we berekend - voor het plaatselijke ecosysteem en de visserij, en hoe verhoudt dat zich tot de werkgelegenheid ter plekke? En dat is nog maar een klein onderdeel van ons consumptiepatroon. Kijken we scherper, dan valt het mij telkens weer op dat we stuiten op taboes. Over het eten van vlees praten we liever niet. Terwijl dit in alle opzichten, zeker ook de water footprint, ongunstig scoort. De winst die we boeken door 'eco-efficient' te produceren, ook in die sector, valt in het niet bij de stijging van de consumptie en productie. Dat kan niet zo doorgaan. De productie van waterintensieve producten verplaatsen naar waterrijke landen is dan niet genoeg. Vroeg of laat zullen we toch ons consumptiepatroon drastisch moeten veranderen."
