Staand onder de scanner: een nieuwe kijk op het vrouwenlichaam

De stille epidemie: bekkenbodemproblemen

Bekkenbodemproblemen treffen naar schatting één op de drie vrouwen, maar blijven vaak onderbelicht. Incontinentie, verzakkingen en pijnklachten zijn niet alleen fysiek belastend, maar hebben ook een grote impact op het dagelijks leven en het zelfvertrouwen van vrouwen. Toch is er relatief weinig aandacht voor deze aandoeningen in onderzoek en zorg. Daar wil Anique Bellos-Grob verandering in brengen. Vanuit het TechMed Centrum van Universiteit Twente zet zij zich in voor betere diagnostiek en behandeling van deze klachten, met behulp van geavanceerde medische technologie.

Staande MRI: een revolutie in beeldvorming

Traditionele MRI-scans worden liggend uitgevoerd, maar dat geeft een vertekend beeld van de bekkenbodem. “Veel klachten ontstaan juist bij staan of bewegen,” legt Bellos-Grob uit. Daarom werkt ze met een unieke staande MRI, waarmee het lichaam in een natuurlijke houding wordt onderzocht. Deze technologie is in Nederland vrijwel nergens beschikbaar, maar biedt ongekende mogelijkheden. “We zien bijvoorbeeld hoe organen zakken bij drukverhoging – iets wat je liggend niet altijd goed kunt vaststellen.” De beelden leveren niet alleen nieuwe inzichten op, maar helpen ook bij het kiezen van de juiste behandeling.

Tussen innovatie en implementatie

Deze techniek brengt ook uitdagingen met zich mee. De scanner die Bellos-Grob gebruikt is de enige in Nederland en niet bedoeld voor reguliere patiëntenzorg. Ze krijgt regelmatig verzoeken van patiënten en artsen, maar moet die afwijzen. “We zijn geen ziekenhuis, en zonder referentiebeelden van gezonde mensen kunnen we nog niet bepalen of iets wat er anders uitziet een normale variant is in staande houding, of echt afwijkend.” Dat maakt brede toepassing in de kliniek lastig – voorlopig.

Toch is Bellos-Grob optimistisch. “We zien dingen die we eerder simpelweg niet konden zien.” De staande MRI opent de deur naar gepersonaliseerde zorg, afgestemd op het unieke lichaam van elke vrouw. Bovendien biedt het onderzoek kansen voor jonge wetenschappers en studenten die willen bijdragen aan een eerlijkere gezondheidszorg. “We staan pas aan het begin,” zegt ze. “Maar wat we nu al leren, kan het verschil maken voor duizenden vrouwen. En dat is precies waarom dit zo belangrijk is.” Bellos-Grob gelooft dat deze technieken, mits goed gevalideerd en ondersteund door AI (zie kader hieronder), de zorg fundamenteel kunnen verbeteren – vooral voor de grote groep vrouwen die nu tussen wal en schip valt.

Hoe kan AI helpen bij bekkenbodemonderzoek?

In haar onderzoek verzamelt Anique Bellos-Grob zowel staande als liggende MRI- en echobeelden van dezelfde patiënten. Door deze beelden te combineren in één dataset, is de ambitie dat een AI-model kan leren hoe de bekkenbodem verandert tussen die twee houdingen. Het idee is dat je in de toekomst misschien alleen een liggende scan nodig hebt, en dat AI dan kan voorspellen hoe het er staand uit zou zien – wat veel praktischer is voor ziekenhuizen zonder staande MRI.

Dat zou een enorme stap zijn: het maakt de inzichten van de staande MRI toegankelijker voor klinieken die deze technologie zelf niet hebben. Maar het is ook technisch complex. “Je hebt te maken met zachte weefsels, veel variatie tussen lichamen, en beweging,” zegt Bellos-Grob. Ook hier blijft de onderzoeker optimistisch: “Er zijn al veel dingen gelukt waarvan we dachten dat ze onmogelijk waren. Dit is een mooie uitdaging voor de wetenschap.”

4D-echografie: realtime inzicht in beweging

Naast de staande MRI gebruikt Bellos-Grob ook 4D-echografie. Bij een 4D-echo van de bekkenbodem wordt een volumetrische echokop uitwendig tegen de schaamlippen geplaatst. Zo kunnen de onderliggende spieren en structuren – zoals de sluitspier en bekkenbodemspier – in real-time worden afgebeeld tijdens aanspanning en ontspanning, zonder dat er een inwendig onderzoek nodig is.

‘We kunnen nu precies zien hoe de bekkenbodemspieren zich aanspannen en ontspannen tijdens bijvoorbeeld hoesten of persen,’ zegt ze. Deze dynamische beelden maken het mogelijk om functiestoornissen beter te begrijpen en gerichter te behandelen. De combinatie van beide technieken – statisch én dynamisch – geeft een compleet beeld van de bekkenbodem in actie.

Ook de 4D-echografie – waarbij driedimensionale beelden over tijd worden vastgelegd – is veelbelovend, maar verre van eenvoudig. Het interpreteren van de beelden vereist specialistische kennis, en standaardisatie ontbreekt nog. Bellos-Grob wijst op het gebrek aan objectieve maatstaven: “Wat is een ‘normale’ bekkenbodemfunctie? En hoe druk je die uit in een getal?” Bovendien is het aanleren van correcte spieractivatie voor veel vrouwen lastig; verkeerde aanspanning van buik- of bilspieren komt vaak voor. De uitdaging zit dus niet alleen in de technologie, maar ook in de interactie met de patiënt en de vertaling naar bruikbare diagnostiek.

hoe 4D-echografie helpt bij diagnostiek na een totaalruptuur

Een van de meest ingrijpende complicaties bij een vaginale bevalling is een zogeheten totaalruptuur, waarbij de sluitspier rond de anus (de externe anale sfincter) deels of volledig inscheurt. Dit komt vaker voor dan veel mensen denken, en kan op latere leeftijd leiden tot ontlastingsincontinentie. Toch wordt er in de meeste ziekenhuizen geen beeldvorming gedaan om te controleren hoe goed deze spier herstelt. Met behulp van 4D-echografie kan nauwkeurig worden gekeken of de spier anatomische nog intact is en goed functioneert.

“We kunnen zelfs zien welk deel van de spier niet meer meebeweegt bij aanspanning,” legt Bellos-Grob uit. Dat biedt waardevolle informatie voor vervolgzorg, zoals bekkenfysiotherapie of het overwegen van een keizersnede bij een volgende bevalling. De techniek is nog in ontwikkeling en vereist specialistische interpretatie, maar biedt nu al hoop voor vrouwen die jarenlang met onbegrepen klachten rondlopen.

gepersonaliseerde zorg voor elke vrouw

Anique Bellos-Grob is opgeleid als technische geneeskundige en is daarom ook altijd op zoek geweest naar een positie waar ze de wetenschap en kliniek met elkaar kon verbinden. Die nieuwsgierigheid bracht haar naar de UT, waar ze nu onderzoek doet aan de interface van geneeskunde en techniek. Ze werkt nauw samen met klinische partners zoals de chirurgen en gynaecologen van ZGT en MST, en betrekt ook patiënten actief bij haar onderzoek. ‘Hun ervaringen zijn onmisbaar. Zij helpen ons om de juiste vragen te stellen.’

Het uiteindelijke doel? Gepersonaliseerde zorg, afgestemd op het lichaam en de klachten van elke individuele vrouw. ‘We willen toe naar een situatie waarin we op basis van beeldvorming kunnen voorspellen welke behandeling het beste werkt,’ zegt Bellos-Grob. Dat vraagt om slimme algoritmes, veel data en samenwerking tussen disciplines. Binnen het TechMed Centrum is die kruisbestuiving volop aanwezig. ‘We brengen ingenieurs, clinici en datawetenschappers samen om de zorg van morgen vorm te geven.’

Voor studenten die impact willen maken in de zorg, is dit hét moment om in te stappen. ‘Vrouwengezondheid is lang onderbelicht geweest, maar dat verandert nu,’ zegt Bellos-Grob. Ze hoopt dat jonge onderzoekers zich aangesproken voelen door het maatschappelijke belang én de technologische uitdaging. ‘Bij UT krijg je de kans om echt verschil te maken – voor patiënten, voor de wetenschap en voor jezelf.’

Kom studeren aan de Universiteit Twente

Vond je dit een boeiend artikel? Dan vind je deze studieprogramma's misschien ook interessant.