Hoe de agrarische sector, door samenwerking en innovatie, crisis beheerst en pareert in de tijd.
Presentaties & webinar
Rapportage Agrarische Sector
Verslaglegging door studenten van de Master Risicomanagement.
Opzet programma
Bij de opzet van het seminar is geprobeerd een beeld te schetsen van de problematiek waar de agrarische sector al decennialang mee te maken heeft (gehad). Het seminar is onderverdeeld in drie deelonderwerpen die afgewisseld werden met een vragenronde en een korte pauze. Na eerst breder in te gaan op de agrarische sector als geheel in Nederland en mondiaal is in het tweede deel ingezoomd op de glastuinbouw. In dit deel wordt geschetst dat de glastuinbouw een belangrijke positie in neemt in de Nederlandse economie. Maar ook in de mondiale voedselvoorziening. In dit deel wordt inzicht gegeven in drie voorbeelden van een crises (‘watertomaten’, stormen, corona) waarbij de glastuinbouw in het verleden heeft laten zien dat ze er door innovatie sterker uit kwam.
In het derde onderdeel wordt vooral de samenwerking (versterking) voor het voetlicht gebracht. De sector bestaat uit veel MKB-ondernemers die door (keten)samenwerking de krachten en R&D budgetten bundelen. Hier komen de voorbeelden Greenport-Mainport (Haven R’dam) en Greenport HSD (digitalisering) aan de orde. Kern is dat een gezamenlijke routekaart in combinatie met scenario denken naar een transitie tot meest toonaangevende tuinbouwcluster kan leiden.
Resultaat
“Hoe de agrarische sector de crises beheerst en pareert in de tijd”.
Na de corona crisis: Gevolgen voor risicobeheer en veerkracht. Aan het begin van de Covid-19 uitbraak ontstond er paniek. Daardoor ontstond er paniek (vertrouwenscrisis) bij de consumenten die voedsel gingen hamsteren. De mondiale voedselvoorziening bleek zeer kwetsbaar. Doordat grenzen, havens en horeca dicht gingen bleven agrariërs met hun producten zitten en ontstond een tekort o.a. in Afrika. Ook Nederlandse agrarische sector wordt geraakt. Het grootste deel van de productie wordt geëxporteerd: 90% bollen en potplanten, 75% van de vis; 60% van de groente en fruit en 40% van het varkensvlees. Export concentreert zich vooral in een straal van 500-1.000 km. Vrijhandel is goed voor mondiale economie, welvaart en verminderd oorlog. Het is echter de vraag of het wel voldoende duurzaam is. Ook de afhankelijkheid van andere landen wordt als risico gezien. Er is een roep om korte ketens. De sector innoveert zich en past zich aan om cascade aan crisis tot stilstand te brengen. Naast corona is er ook crisis op gebied van economie, grondstoffen, energie, stikstof, klimaat.
De positie, uitdagingen en veerkracht van de glastuinbouw
Nederland is 2e landbouwexporteur ter wereld: € 51 mrd, 6,9% BNP en 54% van de handelsbalans. Tuinbouw is een belangrijk deel daarvan. Glastuinbouw heeft bij eerdere crisis veerkracht getoond. De (coöperatieve) samenwerking zit in de genen. Innovatie was én is sleutel tot succes. O.a. hebben grote stormen in jaren ‘80-‘90 voor flinke innovatie in kassenbouw gezorgd, waardoor Nederlandse kassenbouw nu de mondiale standaard is. Glastuinbouw bleek erg kwetsbaar voor corona, afhankelijkheid van export is groot (80%). Uitdagingen liggen op klimaat, duurzaamheid, digitalisering en de groei van de wereldbevolking
Innovatie in de glastuinbouw: “De kracht van samen”
Samenwerking in glastuinbouw is noodzaak: er zijn veel mkb-ondernemers met een relatief laag rendement en daardoor weinig budget voor R&D. Ook ketensamenwerking neemt toe. Innovatie en transitie noodzakelijk en biedt kansen. Scenario denken en – analyse neemt toe. O.a. Rabobank zet zich in op advies en versterking van de sector.
Acties
De uit te voeren acties liggen op het vlak van samenwerking en innovatie. De wetenschap kan een rol geven door aan de ene kant te ondersteunen door bijvoorbeeld kaders voor samenwerking en innovatie te geven en aan de andere kant om bedrijven te verbinden.
De Agrarische sector is van oorsprong een zeer kosten gedreven bedrijfstak. Zodra een investering leidt tot een acceptabele terug verdien kans worden beslissingen snel genomen. De ondernemers in Nederland binnen deze sector staan open voor innovatie en hebben hier een voorsprong opgebouwd. Helaas is het budget voor R&D beperkt t.o.v. andere sectoren. Door samenwerking tussen overheid (subsidie), Universiteiten (kennis en research) en het innovatieve bedrijfsleven is het mogelijk de voorsprong te behouden en uit te bouwen zodat de Nederlandse Agrarische (glastuinbouw) sector een prominente rol in de wereld kan blijven spelen.
Teamleden & Sprekers
Bart Stengs - Sectormanager Glastuinbouw bij Achmea, Bestuurder bij Stichting HortiQ, Penningmeester bij Stichting Hortivation De Corona crisis heeft de glastuinbouw deels geraakt. De afgelopen periode zijn de volgende lessen geleerd:
o Kwetsbaarheid: De coronacrisis laat zien hoe kwetsbaar de (mondiale) voedselvoorziening en de internationale sierteelt is. Afzetkanalen vielen weg toen de horeca zijn deuren sloot, bloemenwinkels en tuincentra dicht gingen, de luchtvaart/havens stil kwamen te liggen en de grenzen deels gesloten werden.
o Opkomst Local for local: Consumenten gingen in deze periode wel meer gezond eten en bloemen kopen. Er was meer aandacht voor gezondheid en vitaliteit. De binnenlandse afzet nam (soms spectaculair dubbel digit) toe.
o Afhankelijkheid internationale arbeid: Het leeuwendeel van de arbeid in de glastuinbouw wordt gedaan door internationale arbeiders uit de MOE-landen (voormalig Oostblok). In de Coronacrisis gingen de grenzen van deze landen dicht, waardoor buitenlandse arbeiders wegbleven en er even een tekort aan personeel dreigde.
o Eindigheid aan het exportmodel: Duidelijk is geworden dat er een eindigheid zit aan grootschalige productie voor verre exportmarkten. Deze is kwetsbaar voor verstoring. In het verleden had dat vooral te maken met fytosanitaire beperkingen (plantziekten) en valuta. Nu komt daar pandemie (ziekten bij de mens) bij.
o Geopolitiek: Een deel van de afzetlanden wil niet afhankelijk zijn van Nederlands export product. Lange ketens worden ingeruild voor korte ketens en lokale productie. Dit geldt voor o.a. Rusland, China maar ook in mindere mate de USA.
Conclusie: In zijn algemeenheid zijn de glastuinbouw branche risico’s door de Corona meer zichtbaar geworden. Ook zijn ondernemers zich bewust van de verminderde veerkracht door specialisatie en domino effecten in de keten. Tot op heden heeft het mijn branche (agrarische verzekeringen) niet geraakt.
Bio:
Ervaren professional in de financiële dienstverlening. Werkervaring als kredietrisicomanager en branchespecialist in de F&A sector. Daarnaast als sr. accountmanager in een internationaal grootbedrijf omgeving. Actief in hortibusiness, groothandel, industrie, zakelijke dienstverlening, semi-overheidsinstellingen en zakelijk vastgoed. Sinds half mei Sectormanager Glastuinbouw bij Achmea Agro. Samen met de GreenTech branche (€ 4 mrd. omzet) wordt proactief ingezet op mitigatie van innovatierisico’s in deze internationaal snel groeiende omgeving.
Prof. Jan van den Ende - Professor of Management Technologie & Innovatie Jan van den Ende is hoogleraar management technologie en innovatie aan de Erasmus Universiteit (RSM). Daarnaast is hij hoogleraar tuinbouwinnovatie en gasthoogleraar aan de LUISS Universita Guido Carli, Rome, Italië.
Zijn vakgebied is het ontwikkelingsproces van nieuwe producten en diensten in bedrijven. Zijn huidige onderzoeksinteresses zijn o.a. bedrijfsintern en -extern ideeënmanagement, controle van NPD-projecten, designmanagement en duurzame innovatie.
Jan van den Ende heeft in tal van tijdschriften gepubliceerd, waaronder Journal of Management Studies, Organization Studies, Harvard Business Review, Journal of Product Innovation Management, Research Policy, IEEE Transactions on Engineering Management, en Group and Organization Management.
Hij doceert in MBA en Executive Education voor bedrijven als ASML, FrieslandCampina, IFF en MAN. Van den Ende is gepromoveerd aan de Technische Universiteit Delft.
Jos Malskat - Sr. Consultant Security, NVWA Eind jaren 70 begin jaren 80 opgeleid als werktuigbouwer en besturingstechnoloog en ervaring opgedaan als ontwikkelingsconstructeur en projectmanager in de behang- en vloerbedekkingindustrie en later in de bouw van slachterijen voor rood vlees. Via gebruik van de toen sterk opkomende CAD/CAM systemen verder carrière gemaakt in ICT en automatisering en van daar uit via informatiebeveiliging en privacy, na een master opleiding security management, in mijn huidige functie als adviseur integrale beveiliging en enterprise risicomanagement van de NVWA terecht gekomen. In mijn werk hou ik me op dit moment vooral bezig met de risico’s voor de dienst die toezicht houdt en handhaaft in de agrarische en aanpalende sectoren.
Walter Willemse - Risicomanagement adviseur Risicobalans, Bestuurslid Genootschap voor Risicomanagement De huidige crisis vraagt alertheid en aanpassingsvermogen. De ontwikkelingen volgen elkaar snel op en vragen van mensen en bedrijven snel te reageren op de veranderende omstandigheden. Het is belangrijk in deze tijd te sparren met mensen die je kan vertrouwen en op basis van verschillende inzichten beslissingen te maken. Met mijn bedrijf Risicobalans sta ik ondernemers bij in deze turbulente tijd. Vanuit mijn functie als bestuurslid van het Genootschap van Risicomanagement hebben wij veel ervaring opgedaan over deze crisis.
Bio:
De ondernemer achter Risicobalans is Walter Willemse. Vanaf 2015 sta ik klaar om ondernemers te ondersteunen met risicovraagstukken die kunnen worden afgeleid van de doelstellingen van hun onderneming. Ik bouw samen met mijn relaties aan een langdurige vertrouwensrelatie waar ik als partner optreed. Ik zet mijn kennis, ervaring en netwerk in om samen met mij relaties te werken aan een weerbare organisatie.
Tevens is Walter bestuurslid van het Genootschap voor Risicomanagement waarmee hij samen met de Universiteit Twente jaarlijks het Risk & Resilience festival organiseert.
U bent van harte welkom om kennis te maken met de mogelijkheden van onze dienstverlening. U kunt hiervoor bellen met Walter Willemse via (06) 48 22 96 08.
