Welke hindernissen ervaren ouders die moeite hebben met rondkomen in het gebruik van internet? Wat is de invloed van deze hindernissen op verschillende levensdomeinen? En hoe beïnvloeden verschillende levensdomeinen elkaar? Deze drie vragen stonden centraal in een reeks interviews met vaders en moeders van Enschedese gezinnen die moeite hebben met rondkomen. Onlangs is een wetenschappelijk artikel gepubliceerd in The Information Society over dit onderzoek. In dit blogartikel van Lilian Boerkamp vindt u een beknopt overzicht van de belangrijkste resultaten. Wilt u meer weten? Lees dan snel verder!
Armoede en internetgebruik
Onderzoek laat zien dat niet iedereen in gelijke mate van het internet profiteert. Voor huishoudens in armoede is het risico aanzienlijk groter om digitaal uitgesloten te worden, waardoor bestaande ongelijkheden in de samenleving worden versterkt. Daarom is het van belang om te onderzoeken welke hindernissen worden ervaren in het gebruik van internet, alsook hoe deze hindernissen het dagelijks leven beïnvloeden. De hindernissen zijn in de publicatie onderverdeeld in vier categorieën: motivatie, toegang, vaardigheden en gebruik. Het dagelijks leven wordt ook opgesplitst in diverse levensdomeinen, zijnde economisch, sociaal, cultureel en persoonlijk.
We hebben met 20 ouders gesproken van Enschedese gezinnen die moeite hebben met rondkomen. De resultaten van dit onderzoek vormden de basis voor het digitale inclusie programma Samen wegwijs op het internet, waarvan kort geleden de pilot is afgerond. In de Engelstalige publicatie is een uitgebreid verslag te vinden van de theorie, methode en alle resultaten. Graag geven we u in dit blogartikel een samenvatting van de bevindingen, waarbij we fictieve namen voor de ouders gebruiken.
Barrières in internetgebruik
Kijkend naar motivatie vormen angst en negatieve ervaringen uit het verleden belemmerende factoren. Dat deze hindernissen ook gevolgen kunnen hebben buiten de online wereld wordt geïllustreerd door Tina, een alleenstaande moeder met drie kinderen:
“Ik ben zelf slachtoffer geweest van de toeslagenaffaire. Daardoor is het een bewuste keuze van mij om nu niet te gaan werken. Want als ik ga werken, moet ik kinderopvangtoeslag aanvragen en dat ga ik écht niet meer doen. [...] Ja, en dat heeft echt te maken met het feit dat ik bijna mijn kinderen kwijt was, mijn huis, alles.”
In termen van toegang werd veelvuldig het gebrek aan juiste apparatuur genoemd. Schoolgaande kinderen ontvangen een laptop van hulpinstanties, maar voor de ouders blijft deze hulp vaak uit. Zij moeten zich hierdoor vaak redden met enkel een smartphone, of zijn afhankelijk van hulp uit hun sociale omgeving om internetzaken te regelen. Monica, een alleenstaande moeder met twee thuiswonende kinderen, zei hierover het volgende:
“Je wilt je kind alles geven wat je wilt geven. Het is niet zo dat het een verwend kind moet zijn, absoluut niet. Maar gewoon een laptop kunnen geven als ze die nodig heeft, schoenen als ze die nodig heeft. Dat soort dingen wil je gewoon geven als ouder. Je begint echt te denken dat je gefaald hebt. Nu weet ik dat het niet zo is. Maar in het begin heb je wel het gevoel dat je gefaald hebt als ouder.”
In het geval van vaardigheden komt ook de afhankelijkheid van hulp uit de sociale omgeving naar voren. Voor sommigen is deze hulp te vinden bij maatschappelijk werkers, maar velen vragen ook hulp aan hun echtgenoot of kinderen. Ouders die geen hulp beschikbaar hebben in hun directe omgeving, geven aan dat ze het fijn zouden vinden dat ze hulp kunnen vragen wanneer dat nodig is. Soms kan informatie op het internet namelijk ingewikkeld zijn. Moeder Monica vertelde hierover het volgende:
“Ik kan het meestal wel alleen af. Maar abonnementen afsluiten of dat soort dingen, dat vind ik soms nog steeds moeilijk. Ik denk dat er zoveel informatie is, dat ik niet helemaal begrijp wat er precies bedoeld wordt en waar ik voor betaal. Eigenlijk wil je niet te veel informatie hebben. Je moet het eigenlijk gewoon heel kort en bondig houden. Maar vaak zijn er bedrijven die je alles tot in detail willen vertellen. Soms is dat heel moeilijk.”
Tot slot kwam uit de interviews naar voren dat bovenstaande barrières ook leiden tot hindernissen in het gebruik van het internet. Door angst maken ouders bijvoorbeeld beperkt gebruik van de diverse functionaliteiten van het internet. De sterke samenhang van barrières in verschillende categorieën, onderstreept in ieder geval de noodzaak om alle vier fasen tegelijkertijd aan te pakken bij het ontwerpen van internet-ondersteuning.
Wisselwerking tussen levensdomeinen
De onderzoeksresultaten onderstrepen de complexiteit van het leven in armoede. Zo benoemen de ouders niet alleen uitdagingen op economisch gebied, maar illustreren ook het belang van het sociale domein voor hun persoonlijk welzijn. Daarnaast kan het hebben van andere levensprioriteiten een complicerende factor zijn in persoonlijke of culturele ontwikkeling. Door bijvoorbeeld verantwoordelijkheden in het gezin kan er beperkte tijd zijn om cursussen te volgen. Maria, getrouwde moeder met 5 kinderen, deelde hierover het volgende:
“Ze hebben me gevraagd om deel te nemen aan de computercursus. Maar ik zeg, wanneer moet ik dat doen? De jongste begint dit jaar op de basisschool. Ik breng hem erheen, hij wil buiten spelen, ik moet de andere kinderen brengen en halen. En dat allemaal op verschillende schooltijden. Ik denk dat het eerst rustig moet worden, dan wordt leren makkelijker. Als je wilt leren, moet je ontspannen, als je rustig bent kun je makkelijker leren. Als je veel stress hebt, kun je niet leren. Maar ik zou het wel willen.”
De vier levensdomeinen zijn sterk met elkaar verweven. Dit laat zien zien dat rekening moet worden gehouden met iemands persoonlijke omstandigheden als geheel bij het ontwerpen van internet-ondersteuning.
Toekomstig onderzoek
Dit onderzoek is onderdeel van een 4-jarig onderzoekstraject op het thema digitale inclusie en armoede, gesubsidieerd door ING Nederland fonds. Eerder deelden we de resultaten van een literatuuronderzoek, van interviews met sociaal professionals, en gaven we een inkijkje in de co-creatie bijeenkomst. De pilot van Samen wegwijs op het internet is tevens succesvol afgerond, en samen met de betrokken partners kijken we nu naar een mogelijk vervolg. Wilt u op de hoogte blijven van toekomstige ontwikkelingen? Houd dan zeker deze website in de gaten, of meld u aan voor de nieuwsbrief.
Heeft u vragen of wilt u meer weten over het onderzoeksproject? Neem dan contact op met Lilian Boerkamp of Alexander van Deursen.
