De term “manosfeer” verwijst naar een netwerk van online gemeenschappen waarin mannen hun frustraties delen, vaak over vrouwen, feminisme, of bredere maatschappelijke veranderingen. De manosfeer kent vele vormen: van zogenaamde ‘red pillers’ die claimen dat mannen worden onderdrukt, tot ‘incels’ (involuntary celibates) die vrouwen verantwoordelijk houden voor hun isolement. Maar de invloed van de manosfeer gaat verder dan alleen de online wereld. De ideeën sijpelen door naar het dagelijks leven van jongeren, beïnvloeden hun zelfbeeld en hun kijk op relaties.
De macht van algoritmes over jongeren
Waarom is de manosfeer zo aantrekkelijk voor jongeren? Het antwoord ligt voor een deel in de kracht van algoritmes. Jongeren brengen veel tijd door op sociale media. Ze delen er hun leven, vinden nieuwe vrienden en versterken bestaande relaties. Vooral platforms als TikTok en Instagram spelen hierin een grote rol. Deze platforms werken met algoritmes. Die volgen elk klikje, meten hoe lang je kijkt en analyseren wat je interessant vindt. Op basis daarvan krijg je steeds vergelijkbare content te zien. Dat kan positief zijn: je ontdekt nieuwe hobby’s, leert een taal of vindt inspiratie. Maar er is ook een keerzijde. Jongeren kunnen vast komen te zitten in een stroom van eenzijdige informatie, extremere ideeën of een vertekend beeld van de werkelijkheid.
Social media platforms zijn de afgelopen jaren onder vuur komen te liggen vanwege die polariserende werking. Sindsdien zetten sommige platforms zich actief in om dat tegen te gaan. Volgens dr. Roel Lutkenhaus, universitair docent media en communicatie aan de Universiteit Twente, werken sommige platforms samen met academische instellingen om hun omgeving veiliger te maken. "YouTube loopt hierin voorop, bijvoorbeeld met de ontwikkeling van het algoritme achter YouTube Kids. Het algoritme is herontworpen om kinderen vooral door te verwijzen naar educatieve en sociaal positieve content," vertelt Lutkenhaus. "Daar valt nog veel aan te verbeteren, maar daartegenover staat bijvoorbeeld Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram, die hier veel minder voor open staat."
Maar waarom werken algoritmes zo? Omdat sociale mediaplatformen zijn gebouwd om winst te maken. Ze willen dat gebruikers zo lang mogelijk op hun platform blijven, zodat ze meer advertenties kunnen tonen. Dit is geen waardeoordeel, bedrijven hebben een winstoogmerk, en zolang ze binnen de wet blijven, is dat op zich niet verkeerd. Het echte probleem is dat er te weinig platforms zijn die niet gericht zijn op winst, maar op gemeenschappelijke waarden, zoals educatie, verbinding of welzijn.
Lutkenhaus benadrukt dat algoritmes meer zijn dan een eenvoudige aanbevelingsmachine. "Ze fungeren als een spiegel van ons gedrag, waarin menselijke kwetsbaarheden zoals sensatiezucht en onzekerheid doorklinken. Het zijn onze eigen voorkeuren en emoties die worden uitvergroot," legt hij uit. Dit betekent dat jongeren vaak worden blootgesteld aan content die hun angsten of onzekerheden versterkt.
De verleiding van herkenning en bevestiging
Maar algoritmes zijn niet de enige reden dat de manosfeer jongeren aanspreekt. Er is ook de kracht van de groepsdynamiek. Jongeren vinden hier gelijkgestemden, mensen die dezelfde frustraties en onzekerheden delen. Dit creëert een gevoel van verbondenheid en erkenning, iets waar veel jongeren naar verlangen. Het gevaar is dat dit ook betekent dat negatieve ideeën worden versterkt, zonder dat er ruimte is voor tegengeluiden.
Dr. Ruud Jacobs, universitair docent in communicatie en technologie aan de Universiteit Twente, legt uit dat de manosfeer jongeren aanspreekt doordat het een eenvoudig, herkenbaar narratief biedt. "Het draait om een verhaal waarin mannen worden benadeeld en vrouwen de schuld krijgen," zegt Jacobs. "Het speelt in op een gevoel van onrecht dat uitvergroot wordt."
De gevolgen hiervan zijn vergaand. Jongeren kunnen een vertekend zelfbeeld ontwikkelen, het vertrouwen in relaties verliezen en zelfs vijandig worden tegenover anderen. De manosfeer biedt niet alleen een verhaal, maar ook een gemeenschapsgevoel: een plek waar ze zich begrepen voelen en waar hun boosheid of frustratie wordt aangewakkerd en bevestigd.
Kritisch leren kijken naar content
Maar de manosfeer is niet zomaar uit te bannen. Het is een symptoom van bredere maatschappelijke onzekerheden: vragen over mannelijkheid, onzekerheid over genderrollen, en gevoelens van onrecht. In plaats van jongeren simpelweg weg te houden van deze content, is het cruciaal om hen weerbaar te maken. Dit begint met bewustzijn. Begrijpen hoe deze systemen werken is stap één. Daarop volgt het kritisch leren kijken naar wat je ziet en begrijpen hoe jouw emoties worden beïnvloed.
Ouders, scholen en beleidsmakers kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Door jongeren te leren om kritisch na te denken, vragen te stellen en context te zoeken, kunnen we hen helpen om zich niet te laten meesleuren door extreme verhalen. Mediawijsheid moet meer zijn dan weten hoe je een smartphone gebruikt; het moet een vaardigheid zijn om te begrijpen hoe media jouw kijk op de wereld vormen.
Het begrijpen van de manosfeer gaat verder dan alleen jongeren beschermen. Het biedt een inkijk in bredere maatschappelijke vraagstukken: Wat betekent het om man te zijn in een moderne samenleving? Waarom voelen sommige jongeren zich aangetrokken tot extreme ideeën? En hoe kunnen we als samenleving een constructief gesprek voeren over gender en identiteit?
