door Alex van der Zeeuw
Dat IoT je leven documenteert is voor de meeste mensen wel duidelijk. Voor jezelf kan het confronterend zijn hoeveel stappen je te weinig zet of hoe vaak je onnodig de verwarming aan hebt. Naar buiten toe kan het een vertekend beeld geven van wat je allemaal wel of niet gedaan hebt. Wanneer je thuis bent of weg bent geweest. Wanneer je op staat, een stukje gaat wandelen. Maar dit is natuurlijk geen compleet plaatje. Het benadrukt juist de waarden die wel gemeten worden. Dit effect is bij het IoT niet alleen terug te vinden in wat het meet, ook sociale relaties en verhoudingen met anderen om ons heen worden uitvergroot!
Het gebruik van IoT legt de verhoudingen in onze alledaagse relaties binnen ons huishouden onder een vergrootglas. Hiermee worden reeds gevestigde sociale waarden in een huishouden versterkt. Bijvoorbeeld, wanneer partners het beiden belangrijk vinden om aan hun carrière te werken en zodoende minder tijd hebben voor werk in huis, dan kan het IoT helpen om taken over te nemen of om het huishouden te organiseren. Zo kan het programma van een slimme thermostaat automatisch uitgeschakeld worden wanneer twee mensen overwerken (middels geofencing). Hiermee wordt minder geld uitgegeven, terwijl er meer wordt verdiend.
Het IoT kan echter ook benadrukken wie de verantwoordelijkheden draagt voor het huishouden. Het gevolg is dan vaak dat traditionele genderrollen worden versterkt: Het domein van het huishouden wordt bewaakt door de vrouw des huizes die liever niet de controle verliest door automatisering. Of, het IoT kan simpelweg niet op tegen de jarenlange expertise van de huisvrouw. Het kan natuurlijk ook een man zijn die de verantwoordelijkheden draagt voor huishoudelijk werk, zij zijn dan juist vaak wel geïnteresseerd in digitale technologieën die de lasten kunnen verlichten. Wat het IoT hiermee onbedoeld vergroot zijn ongelijkheden. Wanneer iemand over meer vaardigheden beschikt om IoT te gebruiken, dan krijgt deze persoon hiermee ook meer controle en mogelijkheden om IoT optimaal in haar of zijn voordeel te laten werken. Dat heeft niet alleen invloed op het individu, maar ook op het huishouden.
Een vergelijkbaar patroon is te vinden tussen ouders en hun kinderen. Ouders kunnen precieze regels opstellen zonder constant op te hoeven treden. Bijvoorbeeld bij het instellen van een nachtlamp of wanneer de thermostaatknop wordt ingesteld met een digitaal kinderslot met interval. Aan de andere kant kunnen opstandige kinderen het IoT overnemen als zij bekend zijn met de bediening (app), zonder dat ouders dat weten. Denk aan plotseling het warme water afsluiten tijdens het douchen.
De resultaten van mijn onderzoek suggereren dat ouders hun kinderen zouden moeten leren wat er achter het IoT zit in termen van programmeringen. Helaas wordt dit niet echt gedaan, ook omdat de slimme apparaten simpelweg gewoon wel hun werk doen. De interfaces zijn eenvoudig en intuïtief, waardoor knoppenkennis minder nodig is. Maar dit betekent dus niet dat datavaardigheden en strategische vaardigheden ook minder aandacht behoeven. Wanneer ouders niet zelf over deze vaardigheden beschikken, en niet aan hun kinderen doceren, dan zullen deze kinderen later nog meer moeite hebben om optimaal en verantwoord IoT te gebruiken.
