In oktober 2020 werd de CoronaMelder-app geïntroduceerd. Belangrijkste functie van de app is het attenderen van de gebruikers op het moment dat ze mogelijk in contact zijn geweest met iemand die het coronavirus droeg. Maar, er is veel meer potentie voor de CoronaMelder om verspreiding van het coronavirus terug te dringen, zo laat onderzoek van de Universiteit Twente en de Open Universiteit zien. De CoronaMelder heeft meerwaarde, maar niet alle mogelijkheden worden tot nu toe benut, zo stellen de onderzoekers, in het bijzonder nu we naar een meer ‘open samenleving’ gaan.
Gebruikerservaringen
In opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) onderzochten wetenschappers van de Universiteit Twente en de Open Universiteit de ervaringen met de CoronaMelder in de periode van november 2020 tot eind januari 2021. Ruim zestig gebruikers van de app, en medewerkers van de GGD Bron- en Contactopsoring (BCO), hebben meegewerkt aan de interviews.
De CoronaMelder-app is inmiddels bijna 4,8 miljoen keer gedownload. Het merendeel van de mensen die de app gedownload heeft, gebruikt de app nog steeds en is er positief over. De app blijkt gebruikersvriendelijk en wordt als relevant gezien in de strijd tegen corona. De CoronaMelder wordt vooral geïnstalleerd vanuit een plichtsbesef, maar gebruikers vinden dat ze nauwelijks gestimuleerd worden om de app actief te blijven gebruiken. BCO-medewerkers staan ook positief tegenover de app. Maar ze zijn nog onvoldoende geïnformeerd over hoe de CoronaMelder werkt en hoe ze die beter kunnen betrekken in het BCO-proces.
Benutten van mogelijkheden
Regie op de app is juist nu nodig om te zorgen dat de CoronaMelder blijvend meerwaarde heeft in de strijd tegen het coronavirus. Uit het onderzoek komt een aantal punten naar voren voor het beter benutten van de app. Deze punten hebben betrekking op communicatie over de app, de app zelf, en het Bron- en Contactonderzoek:
Adviezen over communicatie
De CoronaMelder is juist bij opengaan van samenleving van belang, door een te verwachten toename in (onbekende) sociale contacten. De app waarschuwt bij blootstelling aan risico’s (besmetting met corona) en is snel; mensen worden veel eerder betrokken bij bron- en contactopsoring dan via de traditionele BCO-aanpak en vooral onbekende contacten kunnen snel getraceerd en gewaarschuwd worden.
De publiekscommunicatie vraagt juist nu om een ander perspectief: van solidariteit naar veerkracht. Waarbij de CoronaMelder bezien wordt als een positieve maatregel (‘CoronaMelder helpt mij’). Bij evenementen, zoals festivals, dierentuinen, pretparken kan het gebruik van de app extra bescherming bieden als aanvulling op sneltesten. CoronaMelder was na de lancering onvoldoende gepositioneerd in de samenleving als belangrijk onderdeel van de maatregelen voor de aanpak van de pandemie. Maar het is nu tijd om de meerwaarde nadrukkelijker te benoemen en onder de aandacht te brengen, aldus de onderzoekers
De CoronaMelder bereikt weliswaar velen, maar is niet inclusief. Jongeren, ouderen en lager opgeleiden worden onvoldoende bereikt. Aanvullende acties voor deze groepen van de Nederlandse samenleving blijven van essentieel belang. Voor veel gebruikers blijkt de informatie juist problemen op te leveren en zijn handelingen onduidelijk. In het verdere proces dienen experts op gebied van laaggeletterdheid en technologie nadrukkelijker betrokken te worden.
De adoptie onder jongeren, twijfelaars en lager opgeleiden kan verhoogd worden door toekomstige appgebruikers beter te instrueren hoe de app geïnstalleerd en geactiveerd moet worden. Adherentie aan gedragsadviezen is te bevorderen door de huidige gebruikers beter te instrueren hoe CoronaMelder werkt en meer te motiveren door inzichtelijk te maken hoe de app bijdraagt aan versoepeling van coronamaatregelen.
Het gedragsadvies dat na een CM-melding men zich direct kan laten testen, ongeacht of men symptomen of klachten heeft, is onvoldoende ingeburgerd. Dit wordt ook niet gestimuleerd door het BCO en de app zelf. Het nut om na een positieve test de GGD-sleutel te delen om andere app-gebruikers te waarschuwen, is onderbelicht in de communicatie en daardoor ook onbekend bij een deel van de CoronaMelder-gebruikers. Opvolging van isolatiemaatregelen wordt daarnaast gehinderd door onbegrip en een onduidelijke overvloed aan informatie. Communicatie is daarom van belang om de CM beter uit te leggen en te laten zien hoe die bij kan dragen aan eerder en sneller waarschuwen.
Adviezen ten aanzien van de verdere ontwikkeling van de app
CoronaMelder-gebruikers geven aan dat ze behoefte hebben aan een app die meer functionaliteiten heeft. Denk daarbij aan sneller kunnen waarschuwen na een positieve test. Maar ook aan duidelijke instructies wat te doen na een hoog-risicocontact. Om bij te dragen aan beter begrip, en voor betere naleving.
Op dit moment worden er diverse afzonderlijke apps (CoronaMelder, CoronaCheck, GGD Contact, etc.) ingezet. Dit heeft mogelijk een nadelig effect op de adoptie van de CoronaMelder, als gevolg van fragmentatie. In bijvoorbeeld Duitsland, combineert de notificatieapp meerdere functies (het equivalent van CoronaMelder, GGD Contact, coronatest.nl en mogelijk in de toekomst test- en vaccinatiebewijzen). Een uitbreiding van de CoronaMelder maakt het ook gemakkelijker om toekomstige app-functies (bijvoorbeeld online reserveringen met vaccinatiestatus) toe te voegen via een update, in plaats via een nieuwe app met een aparte communicatiestrategie en infrastructuur.
Daarnaast zal een gecombineerde app waarschijnlijk actiever worden geraadpleegd dan CoronaMelder nu. De beschikbaarheid van meerder functies zou optioneel kunnen worden aangeboden (geactiveerd) in de CoronaMelder app.
Adviezen ten behoeve van Bron- en Contactonderzoek
De CoronaMelder moet eerder, systematischer en uitgebreider bij de GGD-werkinstructies betrokken worden dan nu het geval is. Het proces van bron- en contactopsporing is tijdrovend en vertragend. Het doorgeven van de GGD-sleutel in de CoronaMelder vindt te laat plaats, waardoor hoog-risico-contacten en potentieel besmettelijke appgebruikers onnodig laat gewaarschuwd worden. Zelfstandig online delen van de sleutel door een index, direct na het krijgen van een positieve uitslag helpt ook om meldingen van risicoblootstellingen sneller te verspreiden, en maakt bron- en contactopsporing efficiënter.
Meer Grip op CoronaMelder
De resultaten zijn inmiddels besproken met de ontwerpers van de app, het communicatieteam van het ministerie van VWS en met de GGD/GHOR. Zij hebben reeds een aantal aanbevelingen uit het onderzoeksrapport doorgevoerd of zijn daarmee bezig. Ook helpt het als het ministerie zelf ambassadeur is van de app.
