Wat mag er niet ontbreken in een digitale inclusie interventie voor huishoudens die armoede ervaren? Een vraag die centraal stond op de Dag van Digitale Inclusie in het Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum, gedurende het kennisatelier ‘Digitale inclusie & armoede’. Tijdens deze interactieve sessie vertelde PhD-kandidaat Lilian Boerkamp, samen met professor Alexander van Deursen, meer over het lopende promotieonderzoek naar dit thema. Benieuwd naar de inzichten die werden gedeeld in deze sessie? Lees dan snel verder!
Meer dan alleen materiële toegang
Na een woord van welkom en een kennismaking met het Centrum voor Digitale Inclusie, werd het publiek meegenomen in de relatie tussen digitale inclusie en armoede: twee begrippen die centraal staan in het 4-jarig onderzoeksproject dat in februari van start is gegaan. Momenteel leven er zo’n 900.000 mensen in Nederland onder de lage inkomensgrens, waarvan een kwart al langer dan vier jaar armoede ervaart. Hoewel er tot op heden nog niet veel onderzoek is gedaan op dit gebied, wijst eerder onderzoek wel op de toegevoegde waarde van digitale inclusie bij het bestrijden van armoede. Waar de eerste onderzoeken zich vooral richtten op het hebben van goede toegang, wordt tegenwoordig ook onderkend dat het hebben van de juiste vaardigheden, motivatie en strategisch gebruik van het internet van belang zijn voor het bereiken van positieve uitkomsten: zowel online als offline. Wanneer je bijvoorbeeld weet hoe je het internet kunt inzetten om een baan te vinden en te solliciteren, kan dit positieve uitkomsten hebben. Of als je weet hoe je een online formulier in moet vullen om een toeslag te krijgen. Dit is echter niet voor iedereen even vanzelfsprekend.
Van angst tot cybercriminaliteit
Om dit nader te illustreren, werden de aanwezigen meegenomen in het voorbeeld van de energietoeslag. Het zal niemand ontgaan zijn hoe vele huishoudens financieel werden geraakt door de stijgende energieprijzen. Daarom werd er een energietoeslag in het leven geroepen voor de laagste inkomens. Via de website van de gemeente inloggen met je DigiD, om zo een online formulier in te vullen, klinkt voor velen wellicht helder. Dit online aanvragen van zo’n toeslag kan echter ook een enorme uitdaging zijn. Mensen waren bijvoorbeeld bang om de toeslag aan te vragen, uit angst om iets verkeerd te doen. Durfden uit schaamte geen hulp te vragen. Of konden gewoonweg niet vinden dat ze recht hadden op de toeslag. Daarbovenop werd het bestaan van de energietoeslag ook misbruikt door cybercriminelen. Mensen ontvingen berichtjes op hun telefoon die hen vertelden dat ze op een link moesten klikken om de energietoeslag te krijgen. Sommige mensen zullen dit herkennen als ‘phishing’, maar wanneer je niet digitaal vaardig bent, of kwetsbaar vanwege geldzorgen, kan één zo’n berichtje grote gevolgen hebben. Zomaar een voorbeeld hoe het beperkt wegwijs zijn in de digitale wereld negatieve gevolgen kan hebben; niet alleen online, maar ook in de offline wereld. Wanneer hier geen aandacht aan wordt besteed, kunnen bestaande kloven in de samenleving verder worden vergroot. Het inzicht krijgen in belemmeringen die worden ervaren in het gebruik van internet is dus van groot belang.
Wéér iets om hulp bij te moeten vragen
Tijdens het kennisatelier werden tevens de eerste inzichten gedeeld van interviews die met sociaal professionals hebben plaatsgevonden. Zo werd de hoge drempel tot het vragen van hulp door de huishoudens in armoede veelvuldig door de geïnterviewde professionals onderstreept. Soms uit schaamte, soms omdat de ondersteuning niet aansluit bij de behoeften van de huishoudens. Ook gaven professionals aan dat huishoudens in armoede soms al zo vaak om ondersteuning moeten vragen, en steeds opnieuw aan moeten tonen dat ze onder bepaalde inkomensgrenzen vallen, waardoor hulp zoeken bij digitale vaardigheden soms voelt als ‘wéér iets om hulp bij te moeten vragen’. Daarnaast wordt het verbeteren van digitale vaardigheden ook lang niet altijd als prioriteit gezien wanneer er geldzorgen zijn. Tot slot werd er een belangrijke quote uit de interviews gedeeld met de aanwezigen van het kennisatelier: ‘Maak interventies mét en niet vóór de doelgroep.’ Ook gedurende dit onderzoeksproject een belangrijk motto.
‘Maak interventies mét en niet vóór de doelgroep’
Wat als ik iets verkeerd invul?
In lijn met dit motto vinden er momenteel interviews plaats met ouders van gezinnen die zelf armoede ervaren. Deze interviews zijn nog volop aan de gang, maar tijdens het kennisatelier deelden we al enkele eerste inzichten. Enerzijds werden er in de interviews voordelen van het internet onderstreept. Het in contact kunnen blijven met familie en vrienden – die soms ver weg wonen – werd als waardevol ervaren. Ook vertelden sommige ouders dat er veel informatie op het internet staat. De juiste informatie is echter niet altijd gemakkelijk te vinden. Soms door een taalbarrière, soms vanwege onduidelijke websites, soms vanwege moeite met de digitale wereld. Ook vertelden geïnterviewde ouders dat ze steeds meer apps moeten installeren voor allerlei verschillende toepassingen. En hoe belastend het onthouden van allemaal verschillende wachtwoorden kan zijn. Verder was angst – zoals in het voorbeeld van de energietoeslag – veelvuldig aanwezig. Een geïnterviewde moeder wist bijvoorbeeld recht te hebben op extra toeslagen, maar durfde dit uit angst dat er iets mis zou gaan niet aan te vragen. Benieuwd naar de verdere eerste inzichten van de interviews? Bekijk dan de gehele presentatie via onderstaande link.
Een blik op de toekomst
Het kennisatelier werd afgesloten met een gesprek met de aanwezigen. Interessante vragen werden gesteld, en samen blikten we vooruit op wat er niet mag ontbreken in een digitale inclusie interventie voor huishoudens in armoede. Onder andere de aandacht voor laaggeletterdheid kwam aan bod, alsook achterliggend beleid, en het bereiken van diegenen die de hoogste drempels ervaren in het vragen om hulp. We kijken terug op een geslaagde dag en een inspirerende sessie, en kijken uit naar alle onderzoeksactiviteiten die nog komen gaan. Dank aan alle aanwezigen! Wilt u op de hoogte blijven van de resultaten of een bijdrage leveren? Neem dan zeker contact met op met Lilian Boerkamp.