In dit rapport, geschreven door Alexander van Deursen en Ellen Helsper voor Netwerk Mediawijsheid, worden twee modellen gepresenteerd met als doel lezers aan het denken te zetten over wat er nodig is om te participeren in de huidige en toekomstige gemedieerde samenleving. Met de modellen kunnen tevens lacunes in bestaand onderzoek en beleid worden geduid. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling nieuwe conceptualisaties aan reeds bestaande concepten en modellen toe te voegen. Dit geldt vooral voor het eerste model waarin het begrip mediawijsheid wordt gekoppeld aan het medialandschap.
In de afgelopen jaren zijn er vele termen in het leven geroepen die gerelateerd zijn aan het kunnen omgaan met (digitale) media. Denk aan digitale geletterdheid, digitale vaardigden, digitaal bewustzijn, mediawijsheid, et cetera. Deze termen onderstrepen vooral dat mee kunnen doen aan de digitale samenleving een belangrijk aandachtspunt is in zowel onderzoek als beleid. Echter, in veel gevallen ontbreekt een eenduidige conceptuele definitie. Beleidsmakers (en ook onderzoekers) lijken soms te geloven dat de gehanteerde termen voor zich spreken. Ook zien we regelmatig dat termen door anderen worden overgenomen en op een nieuwe manier worden gebruikt, afhankelijk van de context of het beoogde doel. Het gebrek aan duidelijke definities van in het leven geroepen termen maakt het lastig om ze te gebruiken en te vergelijken en om effectief beleid op te stellen.
Vanwege de conceptuele onduidelijkheid hebben we voor het opstellen van het eerste model als basis drie generieke stromingen genomen (die door diverse organisaties en academici worden gebruikt): Media literacy, digital literacy en data literacy. In dit eerste model is getracht kernachtig weer te geven waar het in de ogen van de auteurs over gaat. Het model koppelt mediawijsheid aan het medialandschap:
Het tweede model wordt in Hoofdstuk 3 van het rapport gepresenteerd en plaatst het eerste model in een breder proces waarin de doelen en gewenste uitkomsten, en de rol die mediawijsheid daarbij speelt, centraal staan. Beide modellen zijn bedoeld om lezers te helpen grip te krijgen op wat het betekent om je in de huidige gemedieerde samenleving te begeven.
