UTFaculteitenBMSCentrumNieuwsDigitale gezondheid: Verbondenheid in tijden van lockdown (en daarna)

Digitale gezondheid: Verbondenheid in tijden van lockdown (en daarna)

In onze slimme samenleving hebben mensen ongekende middelen om in contact te komen met anderen, waaronder sociale media en nieuwe technologieën zoals virtuele en augmented reality. Paradoxaal genoeg voelen veel mensen zich eenzamer en meer losgekoppeld van anderen en de samenleving dan ooit tevoren. Ter illustratie: uit een recent landelijk onderzoek blijkt dat 43% van de Nederlandse bevolking zich eenzaam voelt. Niet alleen oudere volwassenen met krimpende sociale netwerken, maar ook jongvolwassenen zijn in toenemende mate vatbaar voor eenzaamheid en daarmee samenhangende psychische problemen.

Vooral tijdens de (huidige) wereldwijde COVID-19-pandemie vormen eenzaamheid en sociaal isolement voor velen bijzonder urgente problemen, omdat sociale bijeenkomsten (thuis en op openbare plaatsen zoals bars en restaurants) verboden zijn. Maar hoewel feitelijk fysiek contact beperkt of onmogelijk is, kunnen mensen zich toch 'verbonden' voelen met anderen en de gemeenschap. Onderzoek suggereert zelfs dat gevoelens van verbondenheid een betere voorspeller zijn van diverse gezondheidsresultaten dan het loutere aantal sociale contacten. Met andere woorden, gevoelens van verbondenheid kunnen een sleutelrol spelen bij het behouden van een goede (mentale) gezondheid wanneer sociale afstand nodig is. Maar hoe bevorder je sociale verbondenheid?

Een groeiend aantal onderzoeken toont aan dat interactie met de natuur positieve emoties en gevoelens van verbondenheid kan bevorderen. Mensen die in de buurt van de natuur wonen, voelen zich bijvoorbeeld over het algemeen gelukkiger en meer verbonden met de wereld als geheel. De natuur verdwijnt echter gestaag in verstedelijkte regio's waar de meesten van ons wonen. Met name voor lage SES-gezinnen is de natuur meestal niet om de hoek. Daarom wordt de vraag; hoe het contact met de natuur voor iedereen te bevorderen om de geestelijke gezondheid en gevoelens van verbondenheid te vrijwaren? Zeker in tijden van lockdown is deze uitdaging allesbehalve triviaal.

Een veelbelovende strategie tracht de werkelijke natuurbeleving aan te vullen met blootstelling aan digitale natuur, gegenereerd via virtual reality-software. In de laatste studie van ons lopende ZonMW-Create Health-project hebben we meeslepende digitale natuurvideo's gemaakt die een wandeling van 4 minuten door de natuur simuleren (zie screenshots). Deelnemers over de hele wereld (N = 1200) keken online naar digitale natuur tijdens de recente COVID-19-lockdown en vulden een enquête in naar gevoelens van eenzaamheid en sociale verbondenheid. De resultaten toonden aan dat deelnemers zich meer verbonden voelden met hun gemeenschap na (in plaats van ervoor) het kijken naar digitale natuur. Deze bevindingen geven aan dat digitale natuur een aanvulling kan zijn op de natuurbeleving in de buitenlucht wanneer contact met de natuur moeilijk of onmogelijk is en gevoelens van verbondenheid kan oproepen.

Lopend onderzoek tracht essentiële natuurkenmerken te identificeren (is bijvoorbeeld een wijd open landschap beter geschikt om verbondenheid te inspireren dan een dicht bos?) En onderzoekt het potentieel van het opnemen van multi-sensorische elementen (waaronder geur en geluid) en verbeterde interactiviteit met behulp van virtual reality-headsets. Als we eenmaal weten hoe we digitale natuur moeten ontwerpen, is een even belangrijke vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat mensen kunnen profiteren van digitale natuur, ongeacht (internet) toegang en vaardigheden. Vooral als we bedenken dat de mensen voor wie contact met de natuur het meest problematisch is (ouderen en gezinnen met een lage SES), ook degenen zijn met het algemeen laagste vaardigheidsniveau, is het garanderen van toegang tot de digitale natuur en intuïtieve, soepele interactie van het grootste belang om een inclusieve, veerkrachtige samenleving.