Hoe vergroot je het welbevinden en de betrokkenheid van basisschoolleerlingen? Deze vraag beantwoordt Jochem Goldberg op zijn promotie, vrijdag 6 november aan de UT. Voor zijn proefschrift ontwikkelde en onderzocht hij het Positief Educatief Programma (PEP) samen met zijn collega’s van de vakgroep Psychologie, Gezondheid en Technologie van de UT. Goldberg: “Het onderzoek laat zien dat de implementatie van PEP al binnen één jaar leidt tot een significante verhoging van de betrokkenheid van basisschoolleerlingen bij de aangeboden lesstof. Ook zien leerkrachten meer signalen van welbevinden bij hun leerlingen en bij zichzelf.”
Het Positief Educatief Programma
Goldberg en collega’s schrijven in het proefschrift dat er bij scholen grote behoefte is aan een perspectiefverandering in het onderwijs. Waar het onderwijs in toenemende mate als prestatiegericht wordt ervaren, is er onder leraren juist behoefte aan een aanpak gericht op het welbevinden van de leerlingen. In 2014 werd daarom een programma ontwikkeld door de UT, gebaseerd op de principes van de positieve psychologie. De belangrijkste onderdelen van PEP zijn het dagelijks verhogen van het welbevinden en de betrokkenheid van leerlingen en de gedeelde waarden van de teamleden. Tijdens PEP volgen scholen twee studiedagen en worden ze maandelijks gecoacht tijdens PEP-talks. Het programma is ‘bottom-up’, waarbij scholen zelf de concrete uitvoering van het programma bepalen.
Implementatie en effect van PEP
PEP is inmiddels geïmplementeerd op 24 scholen in het regulier basisonderwijs, speciaal basisonderwijs, speciaal middelbaar onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Het proefschrift richt zich op de implementatie in het basisonderwijs. In een pilotstudie (2 scholen, 184 leerlingen) en in een quasi-experimentele studie (4 scholen, 639 leerlingen) werd de implementatie en het effect van PEP onderzocht. De betrokkenheidmetingen van de basisschoolleerlingen die PEP hadden gevolgd bleken significant hoger dan de betrokkenheidmetingen bij controlescholen zonder PEP.
Positieve educatie
Een hoge mate van welbevinden en betrokkenheid creëert een context waarin leerlingen optimaal tot leren komen. Wanneer leerlingen een hoge mate van welbevinden ervaren, voelen ze zich prettig, veilig en vrij om zichzelf te zijn. Betrokkenheid refereert naar de intensiteit van een activiteit, concentratie, gefocust zijn, ontdekkend leren en tijdvergeten bezig zijn. Deze principes sluiten aan bij de positieve psychologie stroming in het onderwijs, ofwel positieve educatie. Vooralsnog zijn positieve educatieve interventies hoofdzakelijk uitsluitend gericht op het curriculum, terwijl juist programma’s die geïntegreerd zijn in de gehele schoolcontext als zeer effectief worden beschouwd. De gedeelde waarden en de visie van de leerkrachten zijn hierbij van fundamenteel belang.
Heleschoolbenadering
Het overkoepelende doel van dit proefschrift is daarom om bij te dragen aan de ‘evidence-based’ integratie van positieve educatie in Nederlandse basisscholen. Centraal bij dit doel is de aanname dat positieve educatie niet gezien moet worden als “weer een nieuw positieve psychologie programma voor in de klas”, maar juist als heleschoolbenadering die als voedingsbodem functioneert voor het beleid van de school. Heleschoolbenaderingen waarin het curriculum, het gedachtengoed en de relaties met ouders geïntegreerd zijn, leiden naar verwachting op de langere termijn tot een hogere mate van welbevinden, betere prestaties en sociaal-emotioneel leren.
Meer informatie
Op vrijdag 6 november promoveert Jochem Goldberg op zijn proefschrift ‘Positive Education as a Whole School Approach: broadening the perspective on learning’. Zijn promotoren zijn prof. dr. Ernst Bohlmeijer, prof. dr. Karlein Schreurs en dr. Aleisha Clarke. De promotie is te volgen via een livestream vanaf 12.30 uur.
