Beëdiging van Thom Palstra tot Rector Magnificus, vier eredoctoraten: de 55ste Dies Natalis van de Universiteit Twente is op een memorabele manier gevierd. Met ook nog een koninklijke onderscheiding voor de vertrekkende rector Ed Brinksma.
Met het zingen van het traditionele ‘Gaudeamus igitur…’ – laten wij ons daarom verheugen – werd de 55ste Dies-viering geopend. Voor vertrekkend Rector Magnificus prof Ed Brinksma de gelegenheid om in zijn laatste Diesrede zijn ideeën te ontvouwen rond het thema van de middag ‘The empathic engineer’.
Want, terwijl iedereen het over 21ste-eeuwse ‘skills’ heeft, wordt het volgens Brinksma nooit helemaal duidelijk wat dat betekent voor het ingenieursvak. Wat bedoelen we met de soft skills die je ook moet hebben in de techniek? Ben je pas excellent mét die skills of staan ze excelleren juist in de weg?
Voorbeelden uit het verre en nabij verleden tonen aan dat het vaak mis gaat bij een te 'enge focus'. De ‘Golem’ uit de Joodse legende is een soort robot-avant-la-lettre: een sterke maar nogal lompe en onhandige dienaar. Voor je het weet, zijn we de controle erover kwijt. Het prachtige Vasa schip uit de 17de eeuw voer niet veel meer dan een kilometer, kapseisde en zonk. Alleen maar technische fouten, of spelen organisatie en communicatie ook een rol? En wat gebeurt er, met al onze kennis van mechanica, met een brug als Tacoma Narrows Bridge (1940) en, decennia later, met de Erasmusbrug in Rotterdam en met de Millennium Bridge in London? Theorieën zeggen dat we elke dertig jaar zo’n punt bereiken dat de klassieke engineering een grens bereikt of zelfs passeert.
Design als taal
Maar verandert dit in deze tijd van radical engineering en digitale disruptie? Wat betekent het dat de burger, via bijvoorbeeld de Nationale Wetenschapsagenda steeds vaker een serieuze partij is? In elk geval dat we een nieuwe taal moeten ontwikkelen. De iPhone is een uiterst complexe computer, maar dankzij de gebruikersinterface kan iedereen ermee werken. De ‘bucky ball’ is een interessant molecuul, maar ook een manier om iets ongrijpbaars visueel te maken. Design is de gemeenschappelijk taal die disciplines kan overbruggen en ook partijen kan betrekken die zelf de taal van de wetenschap niet spreken, aldus Brinksma. In een digitale samenleving wordt die sociale ‘schil’ alleen maar belangrijker. Vooral ook om de nog altijd schrijnende ongelijkheid in de samenleving te overbruggen.
Naar de werkplaats
Dat brengt Brinksma op Bauhaus, als een van zijn grote inspiratiebronnen. Kunst moet terug naar de werkplaats. En wetenschap ook, terug naar een moderne variant van een werkplaats zoals het DesignLab op de UT. Ten diepste is die werkplaatsgedachte ook de motivering achter het Twents Onderwijs Model dat onder zijn leiding is ingevoerd.
Wie is dan die empathic engineer? Iemand die ontroerd kan raken, uit passie voor zijn vak, uit passie voor de mensheid, uit passie voor persoonlijke relaties. Dat zijn ‘ronde mensen’ die zich breed ontwikkelen en tegelijk de diepte in durven. Ontroerd was Brinksma in elk geval zelf ook, in zijn afscheidswoorden en door het videoportret dat van hem is gemaakt.
Eredoctoraten
Voordat hij het ambt kon overdragen, restte hem nog één academische zitting: die waarin vier bijzondere mensen een eredoctoraat ontvingen van de Universiteit Twente. Biomechatronicus Hugh Herr (MIT Medialab), nanotechnoloog Christoph Gerber (Swiss Nano Institute), statisticus Edward Tufte (emeritus Yale) en oud-politica Neelie Kroes kregen de bijbehorende ‘kappa’ en toonden zich alle vier zeer vereerd met deze hoge blijk van waardering voor hun inzet voor de wetenschap en de samenleving. Meer over hun achtergrond en de motivatie voor hun eredoctoraat, zie dit persbericht.
Lintje
Voor de vertrekkende rector had Commissaris der Koning Ank Bijleveld nog een verrassing: Brinksma werd onderscheiden tot Officier in de Orde van Oranje Nassau.
En toen was het tijd voor de plechtige overdracht van het rectoraat. De nieuwe Rector Magnificus, prof Thom Palstra, ging in zijn eerste speech in op zijn peroonlijke ‘drive’ om in de wetenschap te werken en om nu in Twente rector te worden. Individueel talent laten schitteren om zo de universiteit als geheel voort te stuwen: dát dagelijks faciliteren ziet hij als 'bescheiden' en tegelijk belangrijke taak van universitair management, want ‘talent trekt talent aan, en uiteindelijk draait het allemaal om talent’. Werken in de wetenschap heeft voor hem, per definitie, een mondiale context die hem altijd sterk heeft geïnspireerd. In een tijd waarin landen en zelfs grootmachten zich achter hun grenzen verschansen, moeten universiteiten juist open en verwelkomende plekken zijn. Dat heeft ook zijn positieve weerslag op de samenleving waarin deze universiteiten zijn geworteld. Palstra wil zich, samen met de hele UT-gemeenschap de komende jaren met hart en ziel voor een universiteit die zowel sterk is in haar regio als open staat voor de wereld.
Tijdens de viering zijn ook uitgereikt de Overijssel PhD Award aan dr. Desirée van Dun, en de Professor De Winterprijs, aan dr. Jeanette Hofmeijer.
