Wie is voor onze veiligheid verantwoordelijk en hoe kunnen we veiligheid goed organiseren? Dat is het vakgebied van prof. dr. ir. Pieter van Gelder. Hij is verbonden aan de TU Delft, maar geeft eveneens de Master Course Integraal Veiligheidsmanagement & Risicomanagement aan de Universiteit Twente.
Al sinds de jaren ‘90 is hij verbonden aan de Technische Universiteit Delft, waar hij doceert over het zogenaamde probabilistische Risicomanagement. Sinds de Deltawerken in de jaren ‘60 heeft de TU Delft hier wereldwijd een grote naam in opgebouwd.
Risico's en gevaren
Aardbevingen in Groningen, overstromingen bij hoogwater. Maar ook langdurige droogte en hitte, een toename van slachtoffers in het verkeer en van ongevallen thuis door de vergrijzing. ‘Onze maatschappij staat voortdurend bloot aan risico’s en gevaren’, vertelt Pieter van Gelder. ‘Het liefst zouden we nul komma nul risico lopen, maar dat is helaas niet mogelijk. Wat we wel kunnen doen is zorgen dat we veerkrachtiger worden om ontwrichtende gebeurtenissen, zoals een dijkdoorbraak of een grote cyberaanval, te weerstaan. Door ons als maatschappij goed te organiseren, te kijken naar de verschillende actoren – overheid, industrie en burgers – en te bepalen wie welke verantwoordelijkheid draagt.’
Verantwoordelijkheid
Er is een groot aantal veiligheidsdomeinen: onder meer brand- en constructieve veiligheid van huizen, gebouwen en industrie, arbeidsveiligheid, transportveiligheid over weg, spoor, water, lucht en cyberinfrastructuur. Enkele van deze aandachtsgebieden bespreekt Van Gelder ook tijdens het Risk & Resilience Festival.
Als het gaat om het schetsen van actoren en verantwoordelijkheden, kan dat wat Van Gelder betreft heel goed aan de hand van operationele veiligheid, dat willen zeggen risico’s bij de uitvoering van werkzaamheden. ‘Denk dan bijvoorbeeld aan risico’s op een werkplaats of in een speeltuin. Vorig jaar bijvoorbeeld gebeurde er een vreselijk ongeluk in een binnenspeeltuin in Grootebroek. Een vierjarig jongetje viel hierbij van grote hoogte van een klimtoestel waaronder geen beschermende matten lagen en kwam hierbij om het leven.
Al snel rees de vraag: wie is verantwoordelijk voor dit ongeval? Is het de sector zelf, dus de eigenaar van de speelhal? Is het de overheid, die beleid ontwikkelt en een vergunning heeft afgegeven? Of is het de burger, de begeleider van het kind die een oogje in het zeil had moeten houden? In dit specifieke geval kun je daar nog een vierde actor aan toevoegen: de fabrikant van het speeltoestel. Dit soort gevallen zijn zeer complex, met veel actoren.’
Veiligdheid en de maatschappij
Hoe daarmee om te gaan als maatschappij? Van Gelder: ‘We kunnen technologie inzetten om de risico’s zo klein mogelijk te maken. Om terug te komen op de binnenspeeltuin: met de inzet van drones of bepaalde sensortechnologieën kun je de veiligheid van een ruimte checken. Je zou ook een IT-platform kunnen oprichten waarop mensen foto’s kunnen plaatsen van zaken waar ze tegenaan lopen of die hen opvallen. De inspectie of de eigenaar van de binnenspeeltuin kunnen daarop ook foto’s plaatsen.
Ook zogenaamde safety managementsystemen dragen bij aan een hogere veiligheid, bijvoorbeeld op de werkplek. In dit soort systemen kun je procedures invoeren, incidenten systematisch opslaan, een goede monitoring uitvoeren, verantwoordelijkheden aanwijzen en ingrijpen als het misgaat. Daarvoor zijn er leading indicators, denk aan een slechte hygiëne, niet opgeruimde werkplekken, ziekteverzuim, medewerkersontevredenheid of een angstcultuur onder medewerkers. Burgers zelf kunnen aan crowdparticipatie doen, een mooi voorbeeld hiervan zijn burgerappgroepen. Iedere actor kan op zijn eigen wijze bijdragen aan veiligheid.’