De risicomanager is dood, lang leve de risicoleider! Het verschil tussen die twee volgens Martin van Staveren van de Universiteit Twente: de traditionele risicomanager onteigent medewerkers van hun verantwoordelijkheid. Risicoleiderschap is juist van iedereen.
Traditionele risicomanagers zijn niet altijd de populairste personen binnen een organisatie, vertelt Martin van Staveren, kerndocent van de master risicomanagement aan de Universiteit Twente en auteur van het nieuwe boek: ‘Risicoleiderschap. Doelgericht omgaan met onzekerheden’. ‘Vaak zijn ze zijn sterk gericht op het beheersen van risico’s en het afvinken van lijstjes. Medewerkers worden soms gedwongen tot maatregelen die zij zelf niet als nodig zien en soms zelfs contraproductief zijn. Daardoor voegt de traditionele risicomanager onvoldoende waarde toe en onteigent hij anderen van verantwoordelijkheid.’
Complexe wereld
In deze wereld vol beweeglijkheid, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit – kortweg samengevat als VUCA, dat staat voor Volatile, Uncertainty, Complexity en Ambiguity – volstaat het traditionele risicomanagement dan ook niet meer, legt Van Staveren uit.
‘De wereld is zo veel dynamischer geworden de laatste jaren, dat je veel onzekerheden niet eens helemaal kunt beheersen, en soms pas herkent als ze optreden. Je kunt er wel anders mee omgaan, zoals resilience of veerkracht organiseren en onzekerheden niet per se als een risico zien, maar ook als een kans. Een kans die je kunt pakken om een mooi doel te realiseren en waarvan je de gevolgen kunt accepteren als het toch misgaat.’
Essentie van risicoleiderschap
Dat is de essentie van risicoleiderschap. Van Staveren: ‘Risicoleiderschap zie ik als doelgericht omgaan met onzekerheden.
Niet automatisch alle risico’s willen vermijden, maar ze soms heel bewust nemen om je doel te bereiken. Een mooi voorbeeld hiervan, en heel symbolisch, is de laatste Volvo Ocean Race. Het winnende team stond een dag voor de overwinning behoorlijk achter op de nummer één. Het wist: als we de gangbare route zeilen, gaan we niet winnen. In plaats daarvan koos het team ervoor een ongebruikelijke route te nemen die risico’s met zich meedroeg, maar die ook kansen bood op overwinning. Dat laatste gebeurde.’
Risico uitsluiten?
In sterke VUCA-omgevingen zoals de gezondheidszorg en de financiële sector kunnen ze wat Van Staveren betreft nog wel wat meer risicoleiderschap gebruiken. ‘Beide zijn werelden waarin risico’s nooit helemaal zijn uit te sluiten, maar waarin dat wel halsstarrig wordt geprobeerd. Overigens ook omdat het door de buitenwereld wordt verwacht. Door alles zo dicht te timmeren ontstaat er verstarring en verliezen we de realiteit uit het oog. Meer doelgerichtheid, meer diversiteit organiseren, meer durven en meer doen aan expliciet(er) omgaan met onzekerheden zou goed zijn in VUCA-omgevingen zoals deze.’
Tips Risicoleider
Het mooie van risicoleiderschap is dat iedereen risicoleider kan worden, stelt van Staveren. ‘Iedereen kan dagelijks risicoleiderschap tonen. Daar hoef je geen leidinggevende of directieteamlid voor te zijn. Iedereen kan bewust risico’s beheersen óf nemen in zijn werk met een bepaald doel voor ogen.’ Voor degenen die vandaag nog willen starten met risicoleiderschap, geeft Van Staveren een aantal handige tips: