Prof. Agnes Koopman, de eerste vrouwelijke hoogleraar aan de UT
Momenteel (2023) is 21% van de hoogleraren aan de Universiteit Twente vrouw. En je kunt het je bijna niet voorstellen, maar pas op 1 februari 1991 kreeg de UT de eerste vrouwelijke voltijds hoogleraar. Het was de destijds 40-jarige dr. Agnes Koopman-Iwema. Ze werd aangesteld als hoogleraar Sociaal management bij de faculteit Bedrijfskunde.
Koopman studeerde Arbeids- en Organisatiepsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en promoveerde in 1980 in de Sociale Wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam op ‘Macht, Motivatie, Medezeggenschap’. Tijdens haar wetenschappelijke carrière bij de Katholieke Universiteit Nijmegen deed ze veel advieswerk voor bedrijven en instellingen. In 1988 werd ze directeur van het Nederlands Centrum van Directeuren en Commissarissen (NCD).
Haar onderzoek in Groningen en Amsterdam ging onder meer over het ‘hire-and-fire’-gedrag dat destijds in grote organisaties te zien was. Wat was de invloed daarvan op de cultuur, de samenwerkingspatronen en de managementstijl binnen die organisaties. Een ander onderzoeksgebied dat haar interesseerde was de voortdurende worsteling van bedrijven met flexibilisering: de noodzaak van organisaties om zich steeds weer en steeds sneller aan veranderende omgevingseisen aan te passen.
Aan de UT raakte ze geïnteresseerd in onderzoek naar de groeiende groep vrouwelijke ondernemers, naar hun successen, maar vooral naar de factoren die succes belemmeren. Ook signaleerde Koopman een belangrijke verschuiving in het denken over social management. Voorheen werd het personeelsbeleid gezien als iets van de afdeling ‘personeelszaken’. Managers voelden zich dan vaak zelf niet direct verantwoordelijk. Eind jaren tachtig veranderde dat en kwam de verantwoordelijkheid voor het personeelsmanagement bij de lijnmanagers te liggen. Daarom, zo gaf Koopman aan, is het noodzakelijk mensen met een vakopleiding, zoals die aan de UT worden opgeleid, ook een stuk sociaal management mee te geven.
Voorkeursbeleid
De sollicitatieprocedure met Koopman was al begonnen voordat de faculteit Bedrijfskunde enig voorrangsbeleid voor vrouwen had ontwikkeld. “Als ik niet uitsluitend op basis van mijn kwaliteiten zou zijn aangesteld, dan zou ik meteen opstappen.", aldus Koopman. “Selectie moet op basis van geschiktheid gebeuren. Als een vrouw via een voorrangsbeleid in een positie wordt gedrukt en het lukt niet, maak je het extra moeilijk voor andere vrouwen.” De versterkte instroom van vrouwen is volgens haar overigens lang niet altijd het gevolg van een bewuste keuze van bedrijven voor vrouwen, maar simpelweg een economische noodzaak, omdat ze geen mannen kunnen vinden.
Wat haar vooral direct aansprak tijdens de gesprekken met de sollicitatiecommissie, was dat er bij de UT “geen vrijblijvend onderwijs en onderzoek wordt verricht. Men kijkt naar de markt. Het onderzoek moet geen persoonlijke hobby zijn: de maatschappij moet er iets aan hebben.” Ook de pogingen van de UT om onafhankelijk te worden van het rijksbeleid bevielen haar wel. Daarmee werd in februari 1991 professor Agnes Koopman de eerste vrouwelijke hoogleraar aan de UT.
(ontleend aan artikel in UT-Nieuws van 22 november 1990)