Donderdag 8 April 2021
Janneke: ‘Op de UT-website las ik een interview met jou[1] met een prachtige zin: je wilt niet blijven herhalen hoe slecht het gaat met de natuur, maar kijken naar oplossingen voor de duurzaamheidscrisis. Heb je die focus bewust verlegd?’
Wieteke: ‘Al sinds mijn master doe ik onderzoek naar duurzaam landgebruik. Dat gaat over hoe we omgaan met land, zowel in steden als bij landbouw of natuur. Wat me opviel: eigenlijk gaat het altijd over het tegenovergestelde. Niet-duurzaam landgebruik wordt tot in detail bestudeerd. Voor de oplossingen is maar weinig aandacht. Tegelijkertijd zag ik bijvoorbeeld in Afrika de meest fantastische projecten om het beter te doen. Toen ik de wetenschap in ging, werd dat mijn missie: kijken naar wat werkt, waarom het werkt, en wat we ervan kunnen leren.’
Janneke: ‘Heb je een voorbeeld van zo’n project?’
Wieteke: ‘In Zuid-Afrika bekijken we een gebied waar boeren die voorheen geiten hielden, nu rozemarijn en lavendel verbouwen. Gewassen die passen in het klimaat van nu maar hopelijk ook van de komende decennia. Dat project is in 2006 begonnen, een PhD-kandidaat van ons kijkt nu hoe dat het landschap heeft veranderd.’
Janneke: ‘Mooi hoe je de “doom” omzet in doen. Onlangs heb ik de documentaire A life on our planet van David Attenborough gezien. Erg indrukwekkend. Maar ik werd er ook somber van – komt het nog wel goed met de aarde? Waar komt jouw positieve drive vandaan?’
Wieteke: ‘Weet je, ik werk waarschijnlijk nog tot mijn zeventigste. Dan wil ik wel echt iets bijdragen. Afname van de natuur is een maatschappelijk vraagstuk wereldwijd, je kunt het niet alleen oplossen. Maar je krijgt de rest niet mee als je alleen wijst op wat fout gaat, je hebt de energie van een positief verhaal nodig over hoe we die verandering gaan maken.’
Janneke: ‘Hoe probeer jij mensen mee te krijgen?'
Wieteke: ‘Door aan te sluiten bij wat er speelt voor beleidsmakers. Ik probeer van alle verschillende ministeries in kaart te krijgen wat de grote vraagstukken zijn, van landbouw tot water en economie. Zo kun je je verhaal toespitsen op wat zij nodig hebben.’
Janneke: ‘Hoe ziet dat er in praktijk uit?’
Wieteke: ‘Ik probeer altijd het belang van de natuur te vertalen naar menselijke baten. Bijvoorbeeld door te vertellen hoeveel CO2 een bos vasthoudt, of hoeveel hectare een bijenpopulatie bestuift. In Paramaribo onderzoeken we nu bijvoorbeeld de rol van groenvoorzieningen in de stad. Daarbij leg ik de link tussen natuur en gezondheid; mensen die in een groene omgeving wonen, hebben een actievere leefstijl. Geen enkele beleidsmaker zegt: gezondheid, daar doen we niet aan.’
Janneke: ‘Waar komt jouw fascinatie voor de natuur vandaan?’
Wieteke: ‘Als kind ging ik elke zomer met mijn ouders op vakantie bij de boer. Dan draaiden we mee met het bedrijf. Fantastisch vond ik dat – je eigen eten verbouwen! Maar ik zag ook dat de beesten werden afgevoerd voor de vleesproductie. Dat vond ik niet oké. Sinds mijn tiende ben ik vegetariër. Ik was al vroeg bezig met voedselproductie en hoe alles daarin met elkaar samenhangt. Als tiener protesteerde ik voor de McDonald’s tegen ontbossing door hamburgerproductie.’
Janneke: ‘Wat een prachtig beeld. In mijn tijd – jaren zeventig – liep je met tasjes van Wees wijs met de Waddenzee. Het is heel fijn om te zien dat daar weer zeehonden zwemmen, daar heb ik als kind hard voor gestreden! Jouw studiekeuze was zeker zo gemaakt?’
Wieteke: ‘Ik wilde het regenwoud redden en koos daarom eerst voor tropische ecologie in Wageningen. Maar ik dacht al gauw: in de tropen leven veel mensen in armoede, waar is de mens in dit verhaal? Toen maakte ik de overstap naar tropische agronomie, dat meer over landbouw gaat. Daar miste ik de aandacht voor natuur. Uiteindelijk viel alles op z’n plek bij het vak geografische informatiesystemen, GIS. Daarbij leerde ik hoe je verschillende kaarten over elkaar heen kunt leggen, zodat je een gebied kunt beschrijven vanuit meerdere invalshoeken – landbouw, natuur, mensen. Vanaf dat moment wilde ik alleen nog maar van die kaartjes maken. Dat is de manier voor mij om naar de werkelijkheid te kijken. En zo doe ik het nog steeds.’
Janneke: ‘Wat me bijzonder lijkt, is dat je een gebied zowel van boven bekijkt – via satellietbeeld – als van dichtbij op de grond. Je zoomt maximaal uit én maximaal in.’
Wieteke: ‘Ja, dat omschrijf je mooi. Ik heb beide nodig voor mijn onderzoek. In het veld heb je geen overzicht. satellietbeelden geven dat wel. Elke vijf dagen vliegen ze over een gebied. Dat geeft overzicht door de tijd heen. Het veld heb ik weer nodig om te controleren wat ik precies op een satellietbeeld zie.’
Janneke: ‘Voordat ik aan de UT kwam, werkte ik lange tijd bij KWF Kankerbestrijding. Daar bepaalden we aan de hand van toekomstscenario’s waarin we moesten investeren voor kankerbestrijding op lange termijn. Zou dat een middel zijn voor het maken van plannen voor duurzaam landgebruik?’
Wieteke: ‘Dat klinkt interessant. Het ingewikkelde bij duurzaam landgebruik is dat de acties die je nu neemt, moeten passen bij het klimaat van nu én van de toekomst. Je moet weten voor welke toekomst je acties maakt. En het vraagt langetermijncommitment. Een nieuwe brug die tientallen jaren moet meegaan, kun je binnen een jaar bouwen. Maar bouw je met de natuur, dan heb je meer tijd nodig. Soms zie je de baten pas na tien, vijftien jaar.’
Janneke: ‘Met Alex Baker, coördinator van de Green Hub, sprak ik over hoe je mensen helpt hun idealen om te zetten in acties. Wat is jouw advies aan jonge mensen die actief willen worden in de klimaatbeweging?’
Wieteke: ‘Word goed in iets wat je drijft, wat je leuk vindt en waarvoor je talent hebt, en gebruik dat voor het doel dat jij belangrijk vindt. Voor mij was dat kaartjes maken, maar er zijn talloze andere manieren om je doelen te bereiken.’