Apple, Volkswagen en Tesla, ze doen het allemaal: 3D-printen. De opmars ervan is mede te danken aan Ultimaker, een Nederlandse fabrikant van 3D-printers die het driedimensionaal printen toegankelijk maakte voor de consument. Oprichter is UT-alumnus Siert Wijnia (44). Hij vertelt over de route van werktuigbouwkunde in Twente naar wereldleider in 3D-printing.
DOOR Marco Krijnsen FOTOGRAFIE Maarten Hartman
Investeringsmaatschappij NPM Capital nam onlangs een aandeel in Ultimaker. Een welkome kapitaalinjectie voor de doorontwikkeling van de 3D-printtechnologie van het bedrijf. De ingewikkelde deal met de investeerder riep bij Siert Wijnia herinneringen op aan zijn studietijd. “Ik was lid van genootschap Ius Sanctus, wat staat voor Heilig Recht. We discussieerden over juridische en ethische grenzen. Hoe corrigeren we onszelf? Welke regels zijn nodig? Hoe ga je om met macht, met crisissituaties? Wat kan wél, wat kan niet? Het waren discussies op het scherpst van de snede, met studenten van verschillende opleidingen. Ik leerde daar veel van. Vergelijkbare vragen kwamen voorbij toen we de overeenkomst met investeerder NPM Capital moesten opstellen. Het leek op de discussies van toen, maar dan zonder studenten en bier.”
Luidsprekers en paddo’s
Wijnia was een typische werktuigbouwkundige. Iemand die hield van technisch Lego en graag knutselde aan luidsprekers en versterkers. Werktuigbouwkunde studeren aan de UT was een logische keuze. Maar filosofie interesseerde hem ook bovengemiddeld. Reden om destijds lid te worden van dispuut Panta Rhei. “We verdiepten ons in Spinoza, hielden een betoog over het fenomeen tijd en lieten iemand van de smartshop iets uitleggen over paddo’s. Ik werd als eerstejaars geïnterviewd voor het campusmagazine en vertelde dat ik voor méér dan alleen de studie naar Twente kwam. Ik wilde van alles zien, ervaren en leren. Ik wilde snappen hoe de wereld in elkaar zit. Dat is niet helemaal gelukt. Eerlijk gezegd begrijp ik er nog steeds geen bal van…”
McDonald’s
Zijn onbegrip over de wereld en zijn behoefte om diezelfde wereld een beetje beter te maken, is terug te vinden in zijn ondernemersgeest. “Mijn levensdoel is dat we volledig decentraal produceren en niet alles de hele wereld over slepen. Het is toch te gek dat zo’n plastic speelgoedje dat mijn kinderen bij de McDonald’s krijgen, helemaal uit China komt? Zoiets moeten we toch zelf thuis kunnen maken?” Wijnia rekende ooit eens op een papieren zakdoekje uit hoeveel CO2 we met z’n allen de afgelopen honderd jaar hebben uitgestoten. Hij kwam tot een CO2 -laag van een halve meter rondom de aarde. Of het precies klopte, wist hij niet, maar het ging om het principe: we moeten beter omgaan met onze omgeving. De rekensom op het zakdoekje bracht hem ertoe om zelf een windmolentje te produceren met behulp van een 3D-printer op het FabLab in Utrecht waar hij destijds werkte. Het molentje functioneerde twee jaar lang en bewees dat je met 3D-printtechnologie op kleine schaal de wereld al kunt veranderen.
De Wereld Draait Door
Het was de opmaat voor de oprichting van Ultimaker in 2011, samen met Erik de Bruijn en Martijn Elserman. Het bedrijf kende een bliksemstart dankzij een optreden in De Wereld Draait Door. “Onze 3D-printer produceerde tijdens de uitzending een fluitje. Opeens wist heel Nederland wat 3D-printen was.” De Ultimaker 1 was een bouwpakketje. “Ons houten kratje, zeiden we,” aldus Wijnia. Hij en zijn compagnons bezochten er beurzen in binnen- en buitenland mee. Hun printer bleek stabieler, nauwkeuriger én stukken goedkoper (1.200 euro ex. btw, red.) dan die van de concurrentie. “Veel beursbezoekers kochten de Ultimaker voor zichzelf, zodat ze thuis dingen konden produceren. Zo kwam onze 3D-printer in de bedrijven terecht waar ze ontdekten dat je met zo’n printer een aangepast prototype binnen 48 uur maakt in plaats van in twee weken.” Die snelheid is een sterke troef van de Ultimaker. Ook nu de derde generatie op de markt is. Zo gebruikt Volkswagen Autoeuropa de apparaten om onderdelen te printen voor de machines die auto-onderdelen produceren. Het maakt de autofabrikant minder afhankelijk van externe leveranciers en ze besparen veel tijd en geld. “Bijkomend voordeel is dat het engagement op de werkvloer toeneemt. Het personeel is meer betrokken bij het proces”, aldus Wijnia.
Ruim honderd landen
Ultimaker werd mondiaal de grootste in 3D-printing, een wereldspeler waarmee multinationals graag zaken doen. Het bedrijf heeft een vestiging in Amerika en exporteert naar meer dan honderd landen, terwijl veel concurrenten de afgelopen tijd juist omvielen. “Er is een shake-out gaande. We krijgen regelmatig bedrijven aan de deur die overgenomen willen worden. Wil je overeind blijven, dan moet je meer doen dan een leuke 3D-printer op de markt brengen. Het gaat om kwaliteit, verkoopkanalen en service.” Extra bijzonder is dat Ultimaker niet geheimzinnig doet over z’n technologie, want die wordt gedeeld via open source. De community telt een miljoen gebruikers. De afdeling Research and Development, zeventig man sterk, heeft daar wel eens moeite mee, erkent Wijnia. “Maar open source leverde Ultimaker een versnelling op in de ontwikkeling van software en firmware. De kwaliteit van de printer werd beter door de firmware beter te maken. Als mensen in het begin problemen hadden met de printer, konden ze zelf aan de slag met oplossingen. We leerden nauw te luisteren naar onze eindgebruikers en naar wat zij nodig hadden. Daarop konden wij onze producten verbeteren en bereiken we sneller ons doel: 3D-printing voor een zo groot mogelijk publiek bereikbaar maken.”
SIERT WIJNIA (1973) studeerde van 1992 tot 2000 werktuigbouwkunde aan de Universiteit Twente. Hij werkte daarna als control systems engineer bij ingenieursbureau Fluor in Haarlem en als labmanager in het FabLab van ProtoSpace in Utrecht. In 2011 richtte hij Ultimaker op, samen met Erik de Bruijn en Martijn Elserman. Het bedrijf heeft het hoofdkantoor in Geldermalsen en een nevenvestiging in de Verenigde Staten. Bij Ultimaker werken wereldwijd driehonderd werknemers van dertig verschillende nationaliteiten. Wijnia is CTO van het bedrijf.
STRAF VOOR VAN VUGHT
Siert Wijnia was in zijn Twentse tijd als lid van genootschap Ius Sanctus getuige van een bijzondere rechtszaak. “We hadden een eigen strafsysteem met alternatieve straffen voor degenen die zich niet aan de regels hielden. Om middernacht, klokslag 12 uur, zongen we altijd het Wilhelmus met ons gezicht naar het portret van de koningin aan de muur. Op een avond was de toenmalige rector, Frans van Vught, bij ons. Hij was druk in gesprek met een van onze leden. Beiden vergaten het volkslied te zingen en moesten diezelfde nacht nog voor onze geïmproviseerde rechtbank verschijnen. Excuses maken en een oranjebitter drinken, luidde de straf. Later werd Van Vught erelid van ons genootschap. Het was allemaal ludiek natuurlijk, maar wel met een serieuze ondertoon: het ging om respect voor de afspraken die je met elkaar maakt.”
Dit artikel kun je lezen in het UT Alumni Magazine Winter 2017/2018.
