Professor Piet Bergveld en de ISFET-sensor
Piet Bergveld, hoogleraar Biosensoren, nam in 2003 na 38 dienstjaren afscheid van de UT. Hij had een passie voor techniek die iets kan betekenen voor mens en gezondheid en geniet grote bekendheid door zijn uitvinding van de ISFET-sensor, voor chemische en biomedische toepassingen. Ook stond hij aan de wieg van het huidige MESA+ onderzoeksinstituut.
In 1960 begon Piet Bergveld (1940) aan de studie Electrical Engineering aan de Technische School Eindhoven. Na een master bij het Philips Natuurkundig Laboratorium trad Bergveld in 1965 in dienst van de toenmalige Technische Hogeschool Twente als wetenschappelijk medewerker, waar hij zich bezighield met het meten van elektronische activiteit in het menselijk brein.
Vanaf de beginjaren van de THT was Bergveld een aanjager van het biomedisch-technologisch onderzoek. In 1970 presenteerde hij zijn ISFET-sensor – ISFET staat voor ion sensitive field effect transistor – en drie jaar later promoveerde hij met een thesis die dieper inging de mogelijkheden ervan.
Bergvelds ISFET-sensor wordt gebruikt om ionconcentraties (of pH) in bepaalde oplossingen te meten. Als de ionconcentraties veranderen, verandert ook de hoeveelheid stroom die door de transistor loopt en krijgt de gebruiker een signaal. Met de sensor is het mogelijk om niet alleen de activiteit rondom een zenuw of spier te meten, maar ook de activiteit van minuscule axonen (de dunne uitlopers van een neuron die essentieel zijn voor het doorgeven van informatie binnen het zenuwstelsel). Tot Bergveld zijn sensor ontwikkelde, werden voor de metingen glazen elektrodes gebruikt, die niet voldoende verkleind konden worden om de activiteit van axonen te meten. De ISFET-sensor opende een wereld aan mogelijkheden voor chemische en biomedische toepassingen.
Toch was er in eerste instantie weinig belangstelling voor Bergvelds uitvinding. Wetenschappers en het bedrijfsleven waren nog tevreden met de gebruikelijke glazen elektrodes. Bergveld gaf echter niet op. Hij publiceerde veel over zijn uitvinding en ging nog een stap verder: thuis in zijn schuur zette hij zelf EMI-versterkers in elkaar die een ISFET-sensor bevatten. Hij stuurde de versterkers aan zijn collega’s over de hele wereld en introduceerde zijn ISFET-sensor zo in het werkveld.
Ondertussen hield hij stiekem de resultaten bij: in 1000 tot 1500 publicaties werden metingen verwerkt die waren gedaan met zijn ISFET-sensoren. Met dat indrukwekkende gegeven wist Bergveld toch de interesse van ontwikkelaars te wekken: Cordis, gespecialiseerd in pacemakers en katheters, ging als eerste overstag. Samen met Bergveld ontwikkelden ze een katheter dat tijdens een operatie de pH-waardes in het bloed kon meten. Tot op de dag van vandaag wordt de ISFET-sensor gebruikt in medische apparatuur.
Bergvelds passie om technologische wetenschap in te zetten om de gezondheid van mensen te bevorderen, leidde ertoe dat hij een van de founding fathers was van het MESA+ onderzoeksinstituut aan de UT. En het resulteerde in een gevulde prijzenkast: in 1995 ontving hij de Jacob Kistemakerprijs, in 1997 werd hij benoemd tot lid van de KNAW en in 2003 kreeg hij een koninklijke onderscheiding (Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw). En als eerbetoon aan de toponderzoeker organiseert de BIOS/Lab-on-a-Chip-vakgroep jaarlijks een Bergveld-lezing.