4 Methode vragenlijst aangevers

In 2021 is een vragenlijst is afgenomen bij aangevers van internetoplichting.

Na afronding van een aangifte op de website van de Nederlandse politie (politie.nl) werd een uitnodiging met een link naar de vragenlijst getoond. Dit gebeurde nadat aangifte was gedaan van aan- of verkoopfraude, vriend-in-noodfraude of helpdeskfraude (periode 23 t/m 27 augustus 2021 voor aankoopfraude; periode 16 september t/m 31 oktober 2021 voor verkoopfraude, helpdeskfraude en vriend-in-noodfraude).

Respondenten konden kiezen voor een waardebon van €7.50 als beloning voor hun deelname; er waren 350 waardebonnen beschikbaar. Nadat 350 respondenten aanspraak hadden gemaakt op een waardebon werd de vragenlijst gesloten.

4.1 Steekproef

446 respondenten startten de vragenlijst. 41 respondenten die niet ver genoeg in de vragenlijst kwamen om aan te geven van welk type delict zij aangifte deden zijn verwijderd, wat leidde tot een steekproef van 405 respondenten (aankoopfraude: 92, waarvan 90 met geldverlies; verkoopfraude: 30, waarvan 28 met geldverlies; helpdeskfraude: 31, waarvan 11 met geldverlies; vriend-in-noodfraude: 201, waarvan 50 met geldverlies; phishing: 31, waarvan 0 met geldverlies; overig: 20, waarvan 1 met geldverlies). 389 van deze 405 respondenten vulden de vragenlijst compleet in.

Van deze 405 respondenten hadden er 383 een Nederlandse achtergrond (94.6%), 6 een Westerse migratieachtergrond (1.5%) en 16 een niet-Westerse migratieachtergrond (4%). 169 respondenten waren mannelijk (41.7%); 236 respondenten waren vrouwelijk (58.3%). De gemiddelde leeftijd van de respondenten was 51.9 (standaarddeviatie = 15.4; mediaan = 54). 245 respondenten (60.5%) waren hoogopgeleid (wat betekent dat zij tenminste hebben deelgenomen aan hbo- of wo-onderwijs); 160 respondenten (39.5%) waren laagopgeleid. Het mediane persoonlijk netto inkomen van de respondenten viel tussen de 2000 en 2500 euro per maand.

4.2 Vragenlijst

Respondenten werden bevraagd over het incident waarvan ze aangifte deden en hun ervaring daarbij. Daarnaast werden respondenten bevraagd over hun motieven en verwachtingen in relatie tot de aangifte.

De gehele vragenlijst is publiekelijk beschikbaar (link).

4.3 Voorbewerking van de data

Feitelijk werd de vragenlijst enkel gepresenteerd aan aangevers van aankoopfraude, verkoopfraude, helpdeskfraude en vriend-in-noodfraude. Dat enkele respondenten in de vragenlijst toch aangaven aangifte te hebben gedaan van phishing of fraude in de overige categorie valt te verklaren doordat fraude soms lastig te categoriseren is, ook omdat verschillende vormen gedeelde aspecten kunnen hebben (bijv. vriend-in-noodfraude per e-mail, wat ook gezien kan worden als phishing). Waarschijnlijk vindt er ook enige contaminatie plaats in het systeem van de politie, waarbij aangevers een bepaald type delict onder een verkeerde categorie aangeven. Daarnaast bevatte de vragenlijst in de vragen naar het aangeven type delict een bewoording die suggereerde dat de respondent opgelicht had moeten zijn. Hierdoor kozen respondenten die aangifte deden van een mislukte fraudepoging vaak voor de overige categorie, waarbij ze dan in eigen woorden opschreven wat er was gebeurd. Van de 170 respondenten die de overige optie kozen konden op basis van de gegeven beschrijvingen 3 worden aangemerkt als aangevers van aankoopfraude, 12 als aangevers van helpdeskfraude, 133 als aangevers van vriend-in-noodfraude, 2 als aangevers van phishing en 4 als aangevers van een overige fraudevorm. 16 respondenten gaven niet duidelijk genoege beschrijvingen om hun incidenten te categoriseren en zijn geplaatst onder de overige categorie.

Sommige respondenten die aangifte deden van een mislukte fraudepoging hebben bij de vraag over het bedrag waarvoor zij zijn opgelicht niet nul ingevuld, maar het bedrag dat de daders probeerden buit te maken. Onder open antwoord-opties van andere vragen gaven zij vervolgens aan dat zij dit geld niet zijn verloren. Het verloren bedrag is bij deze respondenten op nul gezet.

Daarnaast gaven bij verschillende vragen respondenten onder de ‘anders’-optie een antwoord dat niet klopte met de vraag of dat paste in één van de bestaande antwoordcategorieën. Deze antwoorden zijn gehercodeerd om de gepresenteerde statistieken niet te vertroebelen.