Maandag 21 februari 2022
Wat is kwetsbaar?
Meike: ‘Je doet onderzoek naar risicoreductie van rampen met speciale aandacht voor klimaatadaptatie en maatschappelijke veerkracht. Kun je dat kort toelichten, voordat we verder praten?’
Funda: ‘Natuurlijk. Als stedenbouwkundige bestudeer ik niet alleen de fysieke elementen in een omgeving – ik kijk niet alleen naar bijvoorbeeld de kwetsbaarheid van gebouwen en infrastructuur voor aardbevingen en overstromingen –, maar neem ook de mensen mee in mijn verhaal. Als je onderzoek wil doen of ontwikkelplannen wil maken voor een stedelijk gebied, moet je er allereerst achter komen hoe mensen de ruimte en faciliteiten gebruiken. Welke gedragspatronen laten zij zien? Wat zijn hun behoeften? Waar lopen zij tegenaan? Om vervolgens tot een klimaatveilige en veerkrachtige samenleving te komen, heb je de mensen ook weer nodig – om de geplande aanpassingen te implementeren en te gebruiken.’
Meike: ‘Je zoekt dus altijd de samenwerking op.’
Funda: ‘Absoluut. Met bewoners, met vakgenoten, met beleidsmakers, met medici, de politie, de brandweer. Van mijn ontmoetingen met hen kan ik veel meer leren dan van alleen de literatuur over rampenrisicoreductie en -management. Deze mensen weten wat er op lokale en regionale schaal speelt en nodig is.’
Meike: ‘Uit wat ik heb gelezen over je onderzoek maak ik op dat je veel waarde hecht aan inclusiviteit en diversiteit in je werk.’
Funda: ‘Klopt. Ik vind dat we de mensen om wie het gaat erbij moeten betrekken. Ook de mensen in de marges, die minder makkelijk te bereiken zijn, bijvoorbeeld omdat ze in afgelegen gebieden wonen of niet kunnen lezen en schrijven. Stijgende temperaturen, hittegolven, bosbranden, aardbevingen en overstromingen laten wereldwijd sporen na. En het hardst getroffen worden de mensen die zich hiertegen het minst goed kunnen wapenen in de meest kwetsbare gebieden. Hoe kunnen we hen ondersteunen? Welke stedenbouwkundige, structurele en organisatorische verbeteringen zijn er nodig zodat ook zij met die uitdagingen kunnen omgaan? Voor het antwoord op die vragen moeten we hen opzoeken en in gesprek gaan, ook als dat veel inspanning vraagt. Dat is wat ik onder inclusie en diversiteit versta. Mag ik daar nog iets aan toevoegen?’
Meike: ‘Graag, je maakt me nieuwsgierig.’
Funda: ‘Dat mensen in een risicogevoelig gebied of onder precaire omstandigheden leven, wil niet altijd zeggen dat zij zelf ook kwetsbaar zijn. Toch trekken we wel vaak die conclusie, bijvoorbeeld op basis van hun leeftijd, gender of etnische afkomst. Voor mijn onderzoek onder Turkse migranten in noord-Italië heb ik gevraagd in hoeverre zij zich bewust zijn van het risico en de gevolgen van een mogelijke ramp. Wisten zij wat te doen als zich een grote overstroming zou voordoen? Hadden zij toegang tot die informatie? Waren zij bereid die tot zich te nemen? Van dat onderzoek heb ik veel geleerd, waaronder dit: hun marginale plaats in de samenleving maakt deze Turkse migranten weliswaar kwetsbaar, maar tegelijkertijd beschikken zij over een enorme veerkracht. Hun rampenbewustzijn is laag, maar hun vermogen zich aan plotseling veranderende omstandigheden aan te passen, is juist hoog. We mogen deze mensen dus niet zonder meer het label ‘kwetsbaar’ opplakken.’
Meike: ‘Je geeft ook kinderen een rol in je onderzoek. Vertel eens hoe je dat doet.’
Funda: ‘In Italië heb ik aan migrantenkinderen gevraagd om tekeningen te maken van een overstroming. Hoe ziet zo’n natuurramp er in hun ogen uit? Wat weten zij, wat kunnen we ze hierover nog leren, welke oplossingen zien zij? Een enkeling wilde liever schrijven dan tekenen. Dat pakte bijzonder goed uit, want met het verhaal en de tekeningen hebben we een uniek boek samengesteld.
Eind 2019 zijn we voor een vergelijkende casestudie afgereisd naar Panju Island in Mumbai, India. Dat is een riviereiland vlak bij zee, waar de zeespiegelstijging een serieuze bedreiging vormt. Ook daar hebben we kinderen potloden en papier gegeven. Met de input over hoe zij hun omgeving ervaren en denken over overstromingen, hebben we een bordspel ontworpen voor de jeugd. Het vervolg van deze casestudy is een onderzoek onder kinderen in Enschede. Met de ervaringen van jeugdigen met verschillende culturele achtergronden gaan we dit educatieve spel over overstromingen vervolmaken.’
Meike: ‘Waarom hecht je zoveel waarde aan het perspectief van kinderen? Je kunt ook denken: wat weten kinderen nu helemaal?’
Funda: ‘Kinderen zijn lang niet zo kwetsbaar en passief als wij vaak aannemen. Ze hebben de kracht om bij te dragen aan de samenleving – en velen willen dat ook. Daarom is het goed ze al vroeg te betrekken bij de onderzoeken en plannen die we ontwikkelen. Natuurlijk, hun kennis is gering. Maar die kunnen we makkelijk opschroeven, dus laten we dat doen. Hetzelfde geldt voor migranten: migranten zijn de onzichtbare slachtoffers van rampen. Door een taalachterstand begrijpen zij het systeem misschien niet helemaal en hebben zij minder of geen toegang tot hulpbronnen, maar daar kunnen, nee móeten we in investeren.’
Meike: ‘Wat een mooi perspectief. En erg in lijn met de Shaping2030-visie van de UT!’
Funda: ‘Daarom ben ik ook zo op mijn plek op de UT.’
Meike: ‘Je bent geboren en getogen in Turkije, was PhD-student in Italië, hebt lesgegeven in Zwitserland en woont en werkt nu alweer een paar jaar in Nederland. Wat heb jij nodig om je ergens thuis te voelen?’
Funda: ‘Om mezelf te blijven ontwikkelen, moet ik zo nu en dan mijn comfortzone verlaten. Gelukkig voel ik me daarbuiten snel op mijn gemak. Toen ik vanuit Italië naar Enschede kwam, heb ik mijn intuïtie gevolgd. Na dertien jaar in Italië, waar ik me de taal ook had eigen gemaakt, was het geen makkelijk besluit. Ik dacht wel even: Waarom doe ik dit? Waarom verlaat ik dit mooie land, die heerlijke keuken en mijn geweldige sociale netwerk? Maar had ik dat niet gedaan, dan had ik Nederland en mijn nieuwe vrienden en collega’s hier niet leren kennen. Met mijn Italiaanse vrienden en collega’s heb ik ondertussen nog veel contact. Wat een rijkdom!’
Meike: ‘Met al jouw interculturele bagage wil ik je nog iets voorleggen. Als PhD’er geef ik ook les aan internationale studenten. Aanvankelijk stak ik altijd meteen van wal, tot ik merkte dat sommige studenten het fijner vinden om eerst een praatje te maken. Ik ben toen gaan lezen over culturele verschillen en zoek nu altijd eerst even de verbinding op voor ik in de inhoud duik. Dat vind ik inmiddels zelf ook een prettigere start. Zo eenvoudig is het soms, nietwaar?’
Funda: “Wat goed. En ja, zo simpel kan het zijn. Maar daarvoor moet je je wel openstellen. Ik denk dat we heel veel van elkaar kunnen leren, maar de hamvraag is: wat wil je leren?’