Dinsdag 19 januari 2021
Van ‘People First’ naar ‘Ethics First’
Hij werkt aan fascinerende technologie, maar tegelijkertijd baart het Nicola Strisciuglio, universitair docent computer science, zorgen. ‘De zelfrijdende auto, een fantastisch voorbeeld van kunstmatige intelligentie, is heel slim bedacht. Maar zet die technologie op een tank en je hebt een automatisch wapen.’ Zijn pleidooi voor een nieuw motto, ethics first, vindt weerklank bij Desirée van Dun. Als universitair docent verandermanagement en organisatiegedrag spoort ze haar studenten aan tot nadenken over ethische vragen. ‘Ik ben teruggekomen naar de universiteit omdat ik graag wil bijdragen aan het opleiden van nieuwe leiders.’
Nicola: ‘Leuk je te ontmoeten, Desirée. Ik ben zo nieuwsgierig naar je werk – totaal anders dan mijn veld, computertechnologie. Jij kijkt vooral naar menselijk gedrag, toch?’
Desirée: ‘Ja, we komen uit twee verschillende werelden. Ik onderzoek sociale interactie op de werkvloer. Dat fascineert me al sinds mijn studietijd – lang geleden, hier aan de UT.’
Nicola: ‘Mijn zusje is psycholoog, we discussiëren vaak over sociaal onderzoek. Jullie werk is afhankelijk van hoe iemand zich voelt, of hij een fijne dag heeft of niet. Hoe kun je dat op een goede manier onderzoeken?
Desirée: ‘Ha, dat is een leuke vraag. Het mooie aan sociale wetenschap op een technische universiteit is dat je technische snufjes kunt inzetten. Veel onderzoek naar gedrag gaat op basis van vragenlijsten over percepties. Wij combineren die met techniek. We maken video-opnames op de werkvloer en observeren mensen en teams van seconde tot seconde. Wat doen ze, wat zeggen ze, hoe is hun gezichtsuitdrukking? Tegelijkertijd meten we met polsbandjes de hartslag en mate van opwinding. Zo proberen we fuzzy dingen als houding en gedrag toch zo objectief mogelijk te meten.’
Geeks & Groupies
Nicola: ‘Wat interessant, dat klinkt veel wetenschappelijker dan ik dacht. Het maakt je resultaten objectiever.’
Desirée: ‘Dat is precies het doel; tech gebruiken niet omdat het fancy is, maar om onderzoek betrouwbaarder te maken. Een paar jaar terug was ik op de conferentie Geeks & Groupies, voor technische en sociale wetenschappers. Fascinerend, we kunnen elkaar echt aanvullen. Computerwetenschappers als jij kunnen ons helpen videobeelden efficiënter te coderen. Daar wil ik graag mee experimenteren de komende tijd.’
Nicola: ‘Klinkt geweldig, dat betekent ruimte voor samenwerking! Mijn werk is altijd erg technisch geweest – extreme robotics, geen enkele menselijke interactie. Zelfs emoties bekijken we met een technische blik: gaan de mondhoeken omhoog? Dan is iemand blij. Ik zou graag wat meer de sociale kant in mijn werk brengen. Hoe pak jij dat aan?’
Desirée: ‘Met video-observatie en vragenlijsten onderzoeken we het effect van emotionele intelligentie van teamleden op de effectiviteit van het team. En we onderzoeken of mensen zich op de werkvloer veilig voelen, uit durven te spreken en dat ook doen – de psychologische veiligheid. Daarmee help je teams direct beter samen te werken. Dat vind ik mooi. Zeg, mag ik jou iets vragen? Zag ik het goed dat je in jouw vakgroep ook met biometrie werkt?’
Nicola: ‘Ja, sinds kort ben ik betrokken bij studenten die soft-feature onderzoek doen: kun je iemands emoties, gender of leeftijdsgroep inschatten op basis van gezichtstrekken? Dat wordt veel gebruikt in marketing. Denk aan merken die willen weten wie er langs hun etalages komt – oude mannen, of juist jonge vrouwen?’
Desirée: ‘Het triggert me wat je vertelt. In Den Haag, waar ik woon, staan overal in de stad digitale billboards. Die scannen wie er langs loopt. Ik probeer ze zoveel mogelijk te negeren. Het is geen fijn idee bekeken te worden. Onze samenleving wordt steeds meer high tech, maar dat beangstigt me ook. Hoe zit het met de ethische kant? De techniek is fascinerend, maar is dit ook waaraan we als UT willen werken?’
Ethics First
Nicola: ‘Daar wil ik het graag met je over hebben! Een van de slogans van de UT is People First. Maar waarom is het bijvoorbeeld niet: het milieu eerst? Als we dat niet beschermen, kunnen we onszelf niet beschermen. Ik zou willen zeggen: Ethics First. We hebben een grote verantwoordelijkheid om na te denken over de ethiek van ons werk, en hoe uitvindingen gebruikt kunnen worden.’
Desirée: ‘Ik herken wat je zegt, hier ben ik ook veel mee bezig. Ik wil bedrijven niet alleen helpen excellent te zijn in operationele efficiëntie en productiviteit, maar óók zorgen dat het duurzame excellentie is. Het milieu eerst, daar ben ik het helemaal mee eens. Goed zorgen voor onze omgeving, zodat het goed met ons kan gaan.’
Nicola: ‘Ja, dat geef ik ook mee aan studenten. Ik neem vaak de zelfrijdende auto als voorbeeld. Heel slim bedacht, veel sensoren die samenwerken, prachtige technologie. Maar als je dezelfde techniek op een tank zet, heb je een automatisch wapen.’
Desirée: ‘Superbelangrijk om studenten al bewust te laten nadenken over de ethische vragen! Ik geef ook les in de Change Leaders en Processes of Change Honours programma’s. Studenten van alle faculteiten komen in de avond samen om te leren hoe je een goede leider wordt, hoe je gewenste verandering kunt realiseren. Ik krijg vaak de vraag waarom ik naar de universiteit ben teruggekomen. Ik wil graag bijdragen aan het opleiden van nieuwe leiders. Op jonge leeftijd beginnen, zodat ze een goede springplank hebben, in plaats van de valse start bij oudere leiders te repareren.’
Nicola: ‘Waar ik benieuwd naar ben, Desirée: hoe kijken mensen naar jouw werk? Computertechniek is iets wat mensen óf haten, óf te gek vinden.’
Desirée: ‘De bestsellerplanken in boekwinkels zijn vaak gevuld met leiderschaps- en managementboeken. Kennis op dat vlak is gewild. En mensen zijn echt geïntrigeerd door onze high tech aanpak. Maar er is ook altijd iemand die het niet meteen ziet zitten dat we videobeelden opnemen tijdens bijeenkomsten. Die zorgen moet je heel serieus nemen, ik begrijp dat goed.’
Nicola: ‘Ik heb ook zorgen over gebruik van technologie, terwijl ik er zelf in werk.’
Desirée: ‘Ja, we kunnen ons echt met hen identificeren! Voor mijn promotieonderzoek heb ik mensen zelfs geschaduwd met een handycam. Ik liep uren achter ze aan over de fabrieksvloer in een truckfabriek om te zien hoe ze zich in spontane werksituaties gedragen. Vooraf heb ik een aantal dagen genomen om hun vertrouwen te winnen, mijn intenties te laten zien. Dat was het absoluut waard – daarna waren ze heel open en maakten ze zelfs ruzie voor de camera.’
Geluksgevoel
Nicola: ‘Als ik naar Shaping 2030 kijk, pas ik vooral goed in het thema science. Ik probeer een pad in te slaan naar meer maatschappelijke impact. Met collega’s schrijf ik aan een voorstel om een robotarm te ontwikkelen voor aan een rolstoel, die invaliden zelfstandiger maakt. Dat past bij het thema digitalisering, én bij inclusiviteit. Het is mooi om mensen direct te helpen met je onderzoek, dat gevoel heb ik nooit eerder gehad. Een paper publiceren voelt ook goed, maar na twee dagen is dat wel gedaan.’
Desirée: ‘Hahaha, tsja, je kunt citation scores tellen, maar dat is nog geen echte impact…’
Nicola: ‘Ik denk dat we op de UT altijd moeten nadenken hoe we de wereld kunnen verbeteren, al is het maar een beetje. Ik zoek naar meer human touch naast de high tech.’
Desirée: ‘Dat vind ik zo mooi aan het thema, het raakt iedereen!’