UTAlumni NetwerkNieuwsDeze maand in...

Deze maand in... 1975

Meer dan vierduizend kilo weegt het gevaarte dat begin oktober 1975 wordt neergezet op het gazon achter het toenmalige WB-gebouw (nu Horst). De jaknikker is een geschenk van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) aan Isaac Newton, de studievereniging van werktuigbouwkunde, die dat jaar tien jaar bestaat. In 1951 werd dit exemplaar in gebruik genomen op de aardolievelden bij het Drentse dorp Schoonebeek.

‘Ter ere van ons tweede lustrum organiseerden we een groot energiesymposium en daarvoor waren we op zoek naar een tastbare herinnering’, herinnert Bas Wienbelt zich. De oud-student werktuigbouwkunde was in 1975 voorzitter van Isaac Newton. Volgens het lustrumboek uit 1975 moet die herinnering een ‘typisch werktuigbouwkundig ding’ zijn.  De criteria waren: groot, van ijzer, met veel bouten, moeren en stangen en pijpen en het moest liefst ook nog kunnen bewegen.

Wienbelt: ‘Als studievereniging hadden we contacten met veel grote bedrijven, dus ook met de NAM. We hebben toen specifiek gevraagd naar een jaknikker, want we dachten dat zoiets erg zou aanspreken. Bovendien paste het goed bij het thema van ons lustrumsymposium ‘energie, nu en morgen’. Ik ben nog met Dirk Jan de Groot, wetenschappelijk medewerker bij constructieleer en medebestuurslid, in Schoonebeek wezen kijken om een jaknikker uit te zoeken.’

1975! Het werd uiteindelijk een vrij klein exemplaar, vertelt Wienbelt. ‘Het ding was niet meer in gebruik, dus ze konden hem wel missen. De NAM zorgde voor de fundering en plaatsing van de jaknikker achter het WB-gebouw. Dat was een behoorlijk karwei waar ze een paar dagen mee bezig zijn geweest. Hij kon echt jaknikken, al was dat puur loos, want er zat uiteraard geen leidingsysteem in de grond. Vanuit het WB-gebouw kon je hem met een elektromotor laten draaien.’

‘Het was slechts in kleine kring bekend dat de jaknikker zou komen, maar er was wel veel aandacht voor de plaatsing. Net als voor het energiesymposium’, weet Wienbelt nog. ‘De zaal zat afgeladen vol. Energie was toen echt in, de oliecrisis was net achter de rug. Op het symposium werd gesproken over allerlei alternatieve vormen van energie zoals waterstofopslag, kernenergie en zonne-energie. Ook was er een lezing van de NAM. Het symposium werd toen ook geopend door niemand minder dan toenmalig minister Ruud Lubbers van Economische Zaken.’ In zijn lezing belichtte Lubbers de positieve kanten van de oliecrisis van 1973. ‘Zij hielp ons abrupt beseffen hoe het met de energie gesteld is en hoe het daarmee morgen moet en voorts dat de dagen van goedkope energie tot het verleden behoren.’

In 2005 was de jaknikker ineens van het grasveld achter de Horst verdwenen. Het apparaat, zo bleek, was toe aan een grondige opknapbeurt. De lagers waren kapot en de jaknikker zag er vervallen uit. Studenten van Isaac Newton demonteerden het campusfenomeen om hem in oude glorie te herstellen. Aanvankelijk zou het apparaat een paar maanden later tijdens het lustrum van Isaac Newton klaar zijn, maar volgens huidig bestuurslid Peter Meelis moest er zoveel aan gerepareerd worden dat dat niet realistisch was.

Sinds eind oktober van dit jaar [2007] staat de jaknikker weer op zijn oude plek. Hij werkt nog niet en staat ook nog in de grondverf. ‘Er moeten nog contragewichten aan gemaakt worden en dan krijgt hij ook nog een fris kleurtje’, aldus Meelis. Als er bovendien een veiligheidshek omheen gebouwd is, gaat de jaknikker ook weer draaien. ‘Geen olie pompen uiteraard, maar lucht happen.’

Uit: Alumni magazine december 2007 (https://issuu.com/utwente/docs/alumni_magazine_december_2007/71)