2004

HIERONDER VIND JE ALLE LEZINGEN UIT 2004.

JEAN-PAUL SARTRE

18 & 25 januari
Dr. Hans van Stralen

  • Toon volledige beschrijving

    In 1905 werd hij geboren, in 1980 overleed hij – Jean-Paul Sartre, de vader van het existentialisme, toneel- en romanschrijver, filosoof en politiek activist. Vrijheid wordt door hem met hoofdletters gespeld - als doem en als opdracht. Wat dit betekent voor het persoonlijke, sociale en politieke domein laat deze cyclus zien. In twee avonden komt het denken van een van de invloedrijkste filosofen van de 20ste eeuw voorbij.

    18 januari – Sartre en zijn strijd met het Christendom
    Dr. Hans van Stralen studeerde theologie, filosofie en letteren. Hij publiceerde onder meer over het existentialisme en Sartre. Hij is verbonden aan de Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit te Amsterdam.

    25 januari – Politiek en terreur: Sartres latere filosofie
    Dr. Ruud Welten is docent filosofie aan de Katholieke Theologische Universiteit Utrecht, de Vrije Universiteit te Amsterdam en het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Hij voerde de redactie over het boek Sartre. Een hedendaagse inleiding (2004).

    Cyclus op twee dinsdagavonden in januari. Aanvang 19.30 uur. Vrijhof / Amphitheater. Aanmelden vooraf is niet nodig.

LEZING IRENE VAN LIPPE BIESTERFELD

26 april
Irene van Lippe-Biesterfeld

  • Toon volledige beschrijving

    Lezing universiteit Twente, 26 april 2004, Irene van Lippe-Biesterfeld

    Er is veel aan het veranderen wat betreft onze relatie tot de natuur, onze plaats als mensen in de brede communiteit van leven. Maar we weten allemaal hoe weinig dat in feite nog maar is. Dit boek wil bijdragen tot het aanzetten tot een groter bewustzijn over onze relatie mét de natuur en onze plaats ín de natuur.

    En daarmee gaat het in de eerste plaats over verbondenheid.

    Vandaag wil ik rond het thema van verbondenheid, en de innerlijke strijd tussen de wetenschap en de spirituele ervaringswereld van een paar mensen, die ik mocht spreken naar aanleiding van dit boek, speciaal highlighten. Dat zijn Rupert Sheldrake, Matthijs Schouten, Arne Naess en Jane Goodall. Allen wetenschappers.

    Ikzelf ben geen wetenschapper, ik heb geleerd uit mijn ervaringen, en ben op vele punten tot dezelfde conclusies gekomen als deze wetenschappers. Alles wat ik weet heb ik uit de stilte gehoord, uit het mij openstellen voor het leven in de niet-menselijke levensvormen, die op een heel eigen en een heel niet-menselijke manier zichzelf aan elkaar en ook aan de mens laten zien, voelen, horen. Daarvoor is het nodig een ‘multi-sensory’ mens te worden. Iemand met alle zintuigen open én daarmee tevens open voor een niet-weten. Zo, dat je iets kan waarnemen dat je juist nog níet kende.

    Mijzelf leren openstellen voor de subtiele energieën van zintuigen en intuïtie, was een lang proces en een pittige scholing. De traditionele manier van leren bleek voor mij niet de enige manier om mijn nieuwsgierigheid naar het léven te bevredigen. Naast het vele lezen, ben ik nu zo’n 25 jaar bezig met luisteren, voelen en kijken, naar wat er om me heen zich afspeelt en ook in mijzelf. Naar hoe de verbanden liggen, naar hoe alles op wonderbaarlijke manier met elkaar is verbonden.

    Worden de mooiste inzichten niet geboren op een moment dat je kijkt en ineens zíet; luistert en ineens hoort; en je begrijpt dat er een weten is dat verder gaat dan het wéten? Op zo’n moment wordt uit een soort vacuüm iets nieuws geboren; een ruimte is geschapen door los te laten dat wat er al was; en wat er ontstaat is ademloos boeiend en vult je met dat enthousiasme dat helemaal diep van binnenuit komt. Enthousiasme betekent: vol van God…


    Is er een relatie tussen wetenschap en spirituele ervaring?

    Wetenschap kan leiden tot rationeel inzicht en ook tot het diepe wonder van het bestaan. Spirituele ervaring komt daar dichtbij, want ook die kan leiden tot een inzicht en tot een roering die je hele leven kan doen veranderen. Het verschil is dat de wetenschap om bewijzen vraagt en de spirituele ervaring niet. Dat is een spanningsveld waar Naess, Sheldrake, Goodall en in mindere mate Schouten mee te maken hebben, ja vaak zelfs mee worstelen. Zij zien de wetenschap niet als de enige weg om door te dringen tot het grote mysterie van het leven. Toch weten ze dat ze weer en weer moeten bewijzen wat ze begrijpen met hun gevoel of intuïtie, anders aanvaarden de medewetenschappers hun theorieën niet, en misschien accepteren ze het zelf niet, zijnde wetenschappers.

    Jane Goodall, deed onderzoek zoals u weet, naar het gedrag, de aard, de natuur, van de chimpansee. Voor haar is de chimpansee de beste ambassadeur van het dierenrijk. Ze helpen mensen te begrijpen dat we een onmisbaar deel zijn van de natuur. (Iets dat we helaas vergeten zijn, met alle gevolgen van dien.) Voor Goodall is er geen scheiding tussen mens en natuur, maar de westerse wetenschap heeft traditioneel een enorme kloof geschapen tussen mens en dier. Terwijl Goodall in het Boeddhisme, het hindoeïsme en bij de inheemse indianen dit soort van wanbegrip helemaal niet terug kan vinden.

    In haar onderzoek gaf zij namen aan de dieren in plaats van nummers en ze sprak over de chimps alsof ze een persoonlijkheid hadden en gevoelens en alsof ze konden denken, verstand hadden, intelligent waren. En dat was wetenschappelijk onaanvaardbaar aan de universiteit van Cambridge waar ze haar onderzoek deed. Ze dachten dat de enige manier om een dier te leren kennen was, ‘het’ als een klok uit elkaar te halen om te zien hoe ‘het’ tikt in plaats van naar het dier te kijken zonder hem/haar aan te raken.

    In haar onderzoek zag ze op een gegeven moment hoe een chimp jaloers gedrag vertoonde, maar dit mocht ze zo niet neerschrijven. Er was en is immers niet bewezen dat dieren gevoelens hebben! Ze schreef daarom neer dat ‘de chimp een zodanig gedrag vertoonde dat ware zij een mens geweest, je zou zeggen dat ze jaloers was’. Dat was aanvaardbaar.

    Ik las in het boek: ‘Elephants weep’, the emotional lives of animals, (een onderzoek van Jeffrey Masson en Susan McCarthy) hoe de wetenschap weigert de dieren emoties toe te kennen, want die zijn niet bewijsbaar, meetbaar. Maar zijn menselijke gevoelens dan wel wetenschappelijk meetbaar? En zo ja, waarom meten we de emoties en gevoelens van de dieren dan niet?

    Wat er hier gebeurt, is dat we een scheiding maken tussen mens en dier, en de mens op een hoger plan zetten, terwijl ook wij mensen dieren zijn, soms beesten, zou ik zeggen…

    Het anthropocentrisme is een treurig misverstand, dat veel kapot gemaakt heeft, niet in het minst op het emotionele vlak bij de dieren. (zie alle ziekten die de kop hebben opgestoken.) Als menselijke samenleving gaan we helaas nog niet, of niet meer, uit van het feit dat we deel uitmaken van een Grote Gemeenschap van leven, waar iedere levenssoort deel van uitmaakt. In tegenstelling tot wat wij ‘de samenleving’ noemen, en daarmee alleen de menselijke samenleving bedoelen. Wij gaan nog steeds uit van een wereld waar wij centraal staan, wij gaan uit van gescheidenheid, in plaats van verbondenheid.


    Met dit boek heb ik verder onderzoek willen doen naar de spirituele kracht, noem het bewustzijn, noem het ziel, noem het leven, in al dat ‘ís’ op aarde, doormiddel van de gesprekken met mensen uit heel verschillende culturen en achtergrond. Ik denk dat het belangrijk is dat we niet alleen de unieke biologische en ecologische waarde van iedere levenssoort erkennen, maar tevens diens unieke spirituele of intrinsieke waarde op aarde. Dat kan denk ik helpen de relatie tussen mens en natuur te verbeteren, een relatie die ik zie als verstoord, misschien mag ik wel zeggen als gestoord.

    We zoeken de natuur op, houden er huisdieren op na, zetten planten en bloemen in onze huizen en voelen dat we haar nodig hebben in ons leven, maar voelen en weten we ons er een onderdeel van? Zijn we ons er werkelijk van bewust dat we van en door haar leven? En zijn we ons in ons dagelijks leven bewust van onze plek en verantwoordelijkheid als levenssoort tussen de levenssoorten? We hebben niet de centrale rol die we ons toe-eigenen, wel een cruciale rol, door onze keuze van een vernietigend of helend gedrag. Beseffen we hoezeer onze gedachten opgevangen worden door al dat leven, ieder dier, iedere plant? Hoe onze levensstijl de vitale levensruimte van de anderen overheerst en vervuilt? We denken en leven nog altijd vanuit een illusie van scheidingen, in plaats van vanuit de realiteit van eenheid.


    Is een scheiding ook niet aanwezig in de wetenschap? In onze westerse samenleving leven en denken we in segmenten. Zo is ook de wetenschap vrijwel geheel gesegmenteerd, terwijl spiritualiteit uitgaat van verbondenheid. Het lijkt een paradox.

    De Ecosofie van de Noorse filosoof Arne Naess, die het concept van ‘Diepte Ecologie’ heeft gelanceerd, breekt hiermee. Als wetenschapper zegt hij dat je als mens een deel bent van het proces van leven, ín de gemeenschap van leven, ‘the web of life’. Waarbij enige van zijn uitgangspunten zijn:

    - De bloei van het menselijke en niet-menselijke leven op aarde heeft waarde op zichzelf. De waarde van niet-menselijke levensvormen is onafhankelijk van de mate waarin de mens deze kan gebruiken voor zijn beperkte menselijke doeleinden.

    - Rijkdom en diversiteit van levensvormen zijn waardevol op zichzelf en dragen bij aan de bloei van het menselijke en niet-menselijke leven op aarde.

    En zo heeft zijn Ecosofie 8 punten, die uitgaan van gelijkwaardigheid, en een afname van de wereldbevolking. Hij leefde voor een groot deel van het jaar in zijn hut in de uitgestrektheid van de Noorse bergen, zonder comfort, lezend en schrijvend, maar tegelijkertijd in dialoog met de natuur, als een storm het dak van zijn hut honderden meters ver doet belanden.

    Prof. Schouten brengt filosofie en biologie in zijn colleges Ecologie van het Natuurherstel samen met de Boeddhistische filosofie. Wat hem zo boeiend maakt is dat hij vanuit zijn Boeddhistische scholing op een unieke manier het universitaire denken verbindt met een filosofie die uitgaat van een vorm van egoloosheid die de scheidingen overstijgt, en daarmee studenten opent voor nieuwe verbanden.

    Hij citeert de Japanse dichter Boshô:

    ‘Als je goed kijkt,

    bloeit er een herderstasje

    onder de heining!’

    Maar ook Martin Buber en christelijke mystici waren in staat de natuur zichzelf te laten openbaren, dat is voor Schouten de ultieme vorm van communiceren. Hij zegt dat hij soms denkt dat afgescheidenheid de enige werkelijke zonde is, waaruit alle lijden voortkomt.


    Ik vertelde Prof. Naess dat ik op een bergpas op een nacht met volle maan had geslapen en de rotsen ‘zag’ communiceren met de maan. (lezen blz. 223)

    Maar als wetenschapper kon hij het niet waarmaken. Want filosofisch gezien hebben stenen geen gevoelens. ‘Als filosoof kan je niet alle gebieden betreden, ook al kunnen die mijn sympathie hebben.’

    Vervolgens vroeg ik hem of we leren door wetenschap of ervaring en daarop antwoordde hij: ‘Je kunt van het een naar het ander gaan en weer terug. Maar we hebben onze natuurlijke gevoelens meer nodig dan de wetenschap. Ervaring bestaat uit je natuurlijke gevoelens en die heb je meer nodig in het leven.’ Op mijn vraag of planten en bomen gevoelens hebben, wijst Naess op de roze bloemen die in een vaas op tafel staan en die er naar zijn mening vrolijk uitzien. Maar filosofisch gezien denk hij niet dat bloemen een zenuwstelsel hebben.

    Aan het einde van ons gesprek werd het mij ineens zo vreselijk duidelijk dat hij zich gevangen voelde als filosoof.


    Sheldrake heeft sinds zijn jongensjaren kikkervisjes in een aquarium laten volgroeien en na al die jaren is er nog altijd het wonder van: ‘hoe weet die kikker nu dat hij kan springen en zich in leven kan houden buiten het water? Hij moet totaal op zijn instinct vertrouwen in een totaal vreemde wereld. En toch overleven er velen in een onbekende wereld.’ U kent zijn interesse in de overgeërfde wijsheid die kennelijk in dier en plant zit ingebouwd. Als de wetenschapper wil hij die begrijpen. Als mens vindt hij het vooral interessant die dingen te zien en er geïnspireerd door te raken.

    Dit is de wetenschapper die het wonder wil bewijzen, en dat ook doet. Hij is wel eens waar een product van de traditionele engelse traditie in de wetenschap: het rationele denken. Maar hij verlegt zijn grenzen en methoden. Zijn nieuwsgierigheid brengt hem bij vragen als: heeft de zon een bewustzijn?

    Bewijs dat maar eens! Voelen kan je het wel….

    Voor sommige mensen is het voelen, het weten, het zien verder dan kijken, bewijs genoeg. Anderen kunnen en willen niet zonder bewijs. Het eerste is een eigen-wijs bewijs, het tweede empirisch.

    Voor Naess betekent dit een innerlijk conflict tussen de mens en de filosoof. Goodall schikte zich in een taal die het mogelijk maakte haar weten dat de chimpansees voelen en intelligent zijn.

    Sheldrake moet zijn nieuwsgierigheid en enthousiaste intuïtie bewijzen.

    Schouten verbindt.


    Sheldrake’s wetenschap krijgt kritiek als hij verder wil gaan dan de mechanistische en materialistische invalshoek, om te proberen het terrein van de wetenschap uit te breiden op zo’n manier dat zal blijken dat we in werkelijkheid veel meer verbonden zijn met alles dan we denken. Zo heeft hij de relatie tussen mens en huisdier onderzocht en hoe telepathie en voorgevoelens werken. U vindt het verwoord in zijn boek: “Honden weten wanneer hun baas thuiskomt”.

    Hij vertelde hoe voor hem de wetenschap zoals die wordt bedreven, de mechanistische wetenschap, fundamenteel incompleet is. Zij behandelt, zegt hij, slechts een deel van wat er in de natuur aanwezig is. Planten versterken zijn gevoel dat er enorm veel dingen zijn die we niet begrijpen, zelfs van gewone dagelijkse fenomenen. Voor hem staat de wetenschap in werkelijkheid pas aan het begin en niet bijna aan het einde van het doorgronden van de natuur. Zijn drang naar bewijzen komt voort uit een grote nieuwsgierigheid. Maar zit er ook angst in, dat zonder bewijzen zijn theorieën van de tafel worden geveegd en hij daarbij?

    Hij noemt de kritische groepen die het als hun opdracht zien het rationele wereldbeeld in stand te houden ‘de zelfbenoemde bewakers die patrouilleren aan de grenzen van de wetenschap.’

    Goodall denkt en handelt niet vanuit afgescheidenheid. Naess heeft zijn Ecosofie gebaseerd op de eerbied voor alle leven en de verantwoordelijkheid van de mens met ons denkvermogen daarin.


    Een denken en voelen in een ‘wij’ als een gemeenschap van leven, vraagt om een werkelijke mentaliteitsverandering. De oogkleppen die ons van jongs-af aangereikt worden kunnen, denk ik, alleen langs een individuele weg van bewustwording, door beléving afgelegd worden.

    Sheldrake zegt daarover: ‘In het leven van gewone mensen, binnen het onderwijssysteem en op het werk, overheerst het rationalisme. Dat is het officiële beleid van overheidsdepartementen, universiteiten, scholen en bedrijven. Maar de meeste van ons vinden dat hoogst onbevredigend.’

    En: “ik denk niet dat je het probleem kunt oplossen door mensen ervan te overtuigen dat de natuur prachtig en geweldig is. Het probleem is niet dat mensen een nieuwe houding moeten vinden, maar dat we een manier moeten vinden om de scheiding op te heffen die in het leven van de mensen zelf zit.

    Het is niet zo dat je aan de ene kant de mensen hebt die de natuur willen exploiteren en aan de andere kant de mensen die de natuur willen redden. De situatie ligt ingewikkelder. Het zijn gewoonlijk dezelfde mensen op verschillende dagen van de week. … Kijk naar George Bush, die natuurbeschermingsgebieden in Alaska wil vrijgeven voor olieboringen. En kijk naar zijn vrij povere visie op het milieu. Toch ben ik er zeker van dat als hij op zijn ranch in Texas is, hij van het weidse uitzicht en de frisse lucht geniet en ze waarschijnlijk echt waardeert.’



    Sheldrake, Goodall, Naess en Schouten zijn zich allen bewust hoe de lessen die zij van de dieren en planten leerden, invloed op hun leven en denken hebben en zij verbinden zich ook daardoor bewust met de andere levensvormen.

    Ook Einstein spreekt hierover. Ik citeer:


    “Menselijke wezens zijn deel van een geheel, door ons universum genoemd, een deel dat begrensd is door ruimte en tijd. We ervaren onszelf, door onze gedachten en gevoelens, als afgescheiden van de rest - een soort optische misleiding van het bewustzijn.

    Deze misleiding is een gevangenis voor ons, beperkt tot onze persoonlijke verlangens en tot het tonen van liefde en aandacht voor enkele personen die het dichtst bij ons staan. Het is onze taak om onszelf te bevrijden uit deze gevangenis door onze cirkels van mededogen te verruimen, door alle levende wezens te omarmen, evenals het geheel van de natuur in al haar schoonheid.”

    Jane Goodall noemt dit een ‘duurzame levensstijl’.


    We weten inmiddels dat we de aarde niet langer mogen noch kunnen uitbuiten en gebruiken als we voorheen deden. Dat is een belangrijke verandering in ons bewustzijn! We beginnen heel voorzichtig ons gedrag in overeenstemming daarmee aan te passen, voornamelijk door het harde werken van de natuurbeschermingorganisaties. En, steeds meer mensen gaan openstaan voor de dialoog in de natuur, de wederkerigheid.

    In het bijzonder voor de helende kracht die uitgaat van de aarde. In die samenwerkingsverbanden ontstaan er mooie dingen die buiten onze controle vallen en daardoor zoveel verrassender zijn dan wij als mensen kunnen bedenken.

    In ZA bestaat de ‘outdoor classroom’, waar criminele jongeren een week in de natuur in een soort overlevingsprogramma zichzelf tegenkomen en weer in evenwicht komen. Eenzelfde programma is er voor slachtoffers van domestic violence.

    In Nederland laat Stichting SAM verstandelijk gehandicapte kinderen in therapie gaan met dolfijnen in het dolfinarium in Harderwijk. Er wordt onderzoek aan vast gekoppeld.

    Hier wordt samengewerkt met niet-menselijke levensvormen. Hier worden verbanden gelegd. Behalve dat de intelligentie van de dolfijnen wordt aangesproken, (wat hen een meer gelijkwaardige plaats geeft) zetten zij zich in voor de kinderen (ik zou durven zeggen dat zij therapeutisch te werk gaan, maar dat moeten we dan nog wetenschappelijk vastleggen…) en de kinderen geven hun uitbundige blijdschap terug aan de dolfijnen. Met als resultaat dat de kinderen motorisch zienderogen vooruitgaan en hun spraak verbetert.


    Door het ‘wij’ als uitgangspunt te nemen wordt het duidelijk hoe de gezondheid en vitaliteit van de aarde en de onze samengaan.

    Er is geen ontsnappen aan dat het verzwakken van de ene soort de andere beïnvloed en omgekeerd. Zolang wij onszelf en de natuur blijven inkaderen zullen onze problemen zich opstapelen. Afgescheidenheid maakt eenzaam, ziek en geeft het gevoel van een doelloos bestaan. Het maakt ons tot zwervers op aarde.

    Zelfs in deze verregaande materialistische wereld zoekt de mens iets dat verder reikt dan de kortstondige materiele genoegdoening. Naar iets dat haar of zijn leven waarde geeft, dat haar of hem zélf waardevol doet voelen. Iets dat het eindige van de materie overschrijdt.

    Alles geeft zich aan elkaar in de natuur. Wat geven wij? Door te genieten van water en lucht in een zeilboot op het water, een zonsopgang, een bloem, een huisdier, een vogel…, een mens, ontvang je. Het is een vorm van wederkerigheid. Goed ontvangen is geven. Erkenning van en een open hart naar het andere en diens kunst en het kunnen van de andere, is terug geven. Dankbaarheid is ook een vorm van wederkerigheid. Maar er is zoveel dat we kunnen doen!


    Ten eerste door te beseffen dat de aarde van niemand is dan van zichzelf, zo ook de dieren en iedere levenssoort. Ieder mens is van zichzelf en niet van een ander. Maar we zijn met zijn allen wél verbónden en leven gezamenlijk met ieder een uniek kunnen op deze aardbol. Ik kan niet wat de mier kan en de mier kan niet wat ik kan. Misschien dat de mier belangrijker is dan ik in het ecosysteem.

    Respect en gelijkwaardigheid zijn nodig om hier op deze kleine maar wonderbare planeet aarde verder te kunnen leven.

    Gelukkig is er een steeds grotere groep mensen die de uitdaging van een totale mentaliteitsverandering begrijpt en voelt: van afgescheidenheid naar eenheid. Dat wat de cultuur historicus Thomas Berry ‘the Great Work’ noemt en Einstein het openen van de door onszelf opgelegde gevangenis. We bevinden ons op een historisch moment voor onze samenleving in haar geheel: gaan we verder met vernietigen, of zijn we ons bewust dat we één grote gemeenschap van leven zijn, waarin ieder haar plaats heeft in verbinding met de rest van leven? Bewust dat wat de een wordt aangedaan, reflecteert op de ander.

    Is er nog wel een keuze?

    Het zijn de mensen die kapot hebben gemaakt wat van een niet door mensen gemaakte schoonheid was. De mens kan het gedane leed niet meer helen zonder de hulp en de levenskracht van ieder onderdeel van de grote gemeenschap van leven, net als de ziekte van één orgaan in een lichaam niet kan helen zonder dat de rest meedoet. Het hele universum is daarom nu met ons betrokken bij deze heling.

    Het moet voor de wetenschap een grootse en prachtige uitdaging zijn om, verbonden met voelen, zien en luisteren, met dat diepe innerlijke weten wat we ook wel intuïtie noemen, zich op te maken voor de grote heling.

    Laten we elkaar daarbij de nodige ruimte en respect geven, om samen met alle leefvormen overstag te gaan, naar het bewustzijn van de eenheid van het leven.

TENTOONSTELLING PIETER GEENEN

14 september tot 14 oktober
Pieter Geenen

  • Toon volledige beschrijving

    Nieuw! Modern! Beter! De 20ste eeuw volgens Pieter Geenen

    Tentoonstelling van 14 september tot 14 oktober. Vrijhof, Studium Generale halletje en centrale bibliotheek. Geopend op werkdagen van 9.00 tot 22.00 uur.

    Wat was er nu echt belangrijk in de twintigste eeuw? Wie op zoek is naar een snel overzicht kan bij de tentoonstelling Nieuw! Modern! Beter! terecht. Pieter Geenen tekende een hilarische geschiedenis van de 20ste eeuw in 48 strips, elk met een eigen onderwerp. Naast specifieke thema's, zoals de geschiedenis van de bh of van de bom, komen ook schijnbaar tijdloze onderwerpen aan de orde zoals God, seks en de dood. Deze serie is in 1999 wekelijks gepubliceerd in Trouw.

    Tekeningen en strips van Pieter Geenen verschijnen in verschillende kranten en tijdschriften, waaronder in Trouw de serie 'Het dagboek van Anton Dingeman'. Hij kwam op het idee voor de serie over de 20ste eeuw toen hij in Normandië een middeleeuws wandkleed zag, een meterslang stripverhaal over de verovering van Sicilië door de Noormannen.

DE BALANS VAN DE 20STE EEUW

14, 21 & 28 september
Prof. dr. Hans Achterhuis

  • Toon volledige beschrijving

    De 20ste eeuw is een turbulente eeuw waarin ontwikkelingen elkaar in razend tempo opvolgden. Het is de eeuw van de Wereldoorlogen, de communistische utopieën, maar ook van de verzorgingsstaat. Wetenschap en techniek zijn belangrijke aanjagers. Ze brachten ons televisie, computer en atoombom, maar ook de koelkast en de ritssluiting. De beeldende kunst is een spiegel van deze eeuw. Schoonheid maakte plaats voor de ervaring van het sublieme, en dat tegen de achtergrond van een steeds abstractere beeldtaal. In deze cyclus maken drie experts de balans op.

    14 september – Politiek en maatschappij – het utopisch experiment
    Prof. dr. Hans Achterhuis is hoogleraar filosofie aan de Universiteit Twente en publiceerde een standaardwerk over utopieën: De erfenis van de utopie (1998).

    21 september – Van figuratief naar abstract – beeldende kunst en cultuur
    Drs. Elvira van Eijl studeerde kunstgeschiedenis en is docent aan de kunstacademie AKI in Enschede.

    28 september – De aanjager van de eeuw - wetenschap en techniek
    Prof. dr. Arie Rip is hoogleraar filosofie van wetenschap en techniek aan de Universiteit Twente en eindredacteur van het project Techniek in Nederland in de Twintigste eeuw (TIN20).

    Aanmelden vooraf is niet nodig.

ETHIEK IN BEDRIJF

30 september
Prof. mr. Jacques Troch

  • Toon volledige beschrijving

    Symposion op donderdagavond 30 september. Aanvang 19.30 uur. Vrijhof / Amphitheater.

    Het probleem van de vele handen

    "Het succes heeft vele vaders en de mislukking is een wees." Met deze uitspraak, afkomstig van een van de inleiders, ligt een bekend en lastig probleem op tafel. Hoe kunnen individuele medewerkers in complexe organisaties hun verantwoordelijkheid krijgen en nemen? Hoe kunnen bedrijven die verantwoordelijkheid organiseren? Twee inleiders, de een afkomstig uit de praktijk van het bedrijfsleven, de ander vanuit de organisatiefilosofie, geven de aftrap voor de discussie.

    Met prof. mr. Jacques Troch, praktijkhoogleraar Corporate Governance aan de UT en tot recentelijk voorzitter van de raad van bestuur van Grolsch, en prof. dr. Maarten J. Verkerk, chemicus, organisatiefilosoof, en bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte aan de Technische Universiteit Eindhoven.

    Dit symposion is een coproductie van het ethiekdispuut Ethics Ltd van de studentenvereniging VGST en het Studium Generale.

    Aanmelden vooraf is niet nodig.

Zintuigen: de reuk

5 & 12 oktober
Prof. dr. Arne van der Gen

  • Toon volledige beschrijving

    Cyclus op twee dinsdagavonden in oktober. Aanvang 19.30 uur. Vrijhof / Amphitheater.

    Geuren bepalen of we iemand seksueel aantrekkelijk vinden of niet: reuk heeft dus direct effect op onze primitieve emoties.Voor een rooklucht sla je op de vlucht, van zoete broodjes krijg je honger. Parfums stoten af of trekken aan. Een geur bepaalt je stemming en roept herinneringen op. Deze cyclus gaat niet alleen in op de fysiologie en chemie van de geur, maar ook op de psychologische gevolgen. En misschien zit er onder het publiek zelfs "een neus". Daartoe zal de reukzin van de aanwezigen worden getest.

    5 oktober: De zin van reukzin – Prof. dr. Arne van der Gen is verbonden aan het Instituut voor chemisch onderzoek van de Universiteit Leiden.

    12 oktober: De psychologie van de reuk – Prof. dr. Jan Kroeze is als psychonoom verbonden aan het smaak- en geurlaboratorium van het Helmholtz Instituut van de Universiteit Utrecht.

    Aanmelden vooraf is niet nodig.

DE RETORIEK IN DE PRESIDENTSVERKIEZINGE

6 oktober
Prof.dr. Henk Procee

  • Toon volledige beschrijving

    De retoriek van Bush en Kerry – in woord en beeld.
    Symposion op woensdag 6 oktober. Aanvang 19.30 uur. Vrijhof / Amphitheater.

    In november vinden de Amerikaanse presidentsverkiezingen plaats. Sleept Bush er een tweede zittingstermijn uit of neemt Kerry de fakkel over? Op deze politiek belangrijke vragen zal dit symposion niet ingaan. Het zal inzoomen op een deelaspect dat voor studenten Toegepaste Communicatiewetenschap van grote betekenis is. Hoe brengen de kandidaten hun boodschap, hoe overtuigen ze het volk? Welke retorische en media-technische trucs worden daarbij in de strijd geworpen?

    Aan de hand van beeld- en geluidsmateriaal uit de verkiezingscampagnes zal commentaar gegeven worden door dr. Ard Heuvelman, mediapsycholoog bij de faculteit Gedragswetenschappen van de UT, en door prof.dr. Henk Procee, filosoof en retorica-onderzoeker aan de UT.

    Dit symposion is een coproductie van studievereniging Communiqué en het Studium Generale. Aanmelden vooraf niet nodig.

JAPAN 

14 oktober
Prof. dr. W.J. Boot

  • Toon volledige beschrijving

    Symposion op donderdag 14 oktober

    Aanvang 16.00 uur. Conferentiecentrum Drienerburght (Campus UT).

    Japan heeft in het verleden vele invloeden van China ondergaan. Dat verklaart de aanwezigheid van talrijke boeddhistische tempels, maar ook van het Confucianisme. Japan is zonder kennis van deze levensbeschouwing moeilijk te begrijpen. Dit symposium zal de studenten Elektrotechniek, die een studiereis naar Japan ondernemen, inzicht geven in de achtergronden van Japan. Daarnaast wordt de blik op de toekomst van Japan gericht. Hoe zal het verder gaan met dit land en welke rol speelt technologische innovatie daarbij?

    16.00 – 17.30 uur – Japan en het (neo)confucianisme
    Prof. dr. W.J. Boot is hoogleraar Taal en Cultuur van Japan aan de Universiteit Leiden.

    19.30 - 21.00 uur – Technologische innovatie in Japan
    Prof. dr. J.A. Stam is bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Universiteit en aan de UT. Hij doet onderzoek naar management en technologische innovatie in het Japanse bedrijfsleven.

    Dit symposion is in samenwerking met studievereniging Scintilla tot stand gekomen en is in eerste instantie voor de studenten die op studiereis gaan bedoeld. Andere belangstellenden zijn eveneens welkom. Aanmelden kan tot en met maandag 11 oktober bij het Studium Generale, tel. 053-4893321 of via sg.info@gw.utwente.nl. De kosten bedragen € 2,= voor studenten. Anderen betalen € 4,=.

ARCHITECTUUR: DE INVLOED VAN NATUUR EN TECHNIE

26 oktober & 2 november
Dr. Caroline van Eck

  • Toon volledige beschrijving

    Aanvang 19.30 uur. Vrijhof / Amphitheater.

    Cyclus op twee dinsdagavonden in oktober en november.

    Zuilen en kolommen die op boomstammen lijken, druiventrossen van steen, het gebouw als een levend organisme. De natuur is altijd een belangrijke inspiratiebron voor architecten geweest. Maar ook de techniek drukt haar stempel op de architectuur. Le Corbusier nam afscheid van de wulpse natuurvormen en ontwierp een strakke 'woonmachine'. De Amerikaanse uitvinder Buckminster Fuller ging nog een stap verder en maakte heel efficiënte hightech koepels. Deze cyclus staat stil bij de betekenis van natuur en techniek voor de architectuur.

    26 oktober – De natuur als inspiratiebron
    Dr. Caroline van Eck, is verbonden aan de Universiteit van Gent en promoveerde op het proefschrift Organicism in nineteenth-century architecture (1994).

    2 november - De techniek als paradigma
    Prof. dr. Lieven de Cauter is als filosoof verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven en is mede auteur van het standaardwerk 'Dat is Architectuur' (2001).

    Aanmelden vooraf is niet nodig.

Het Vaticaan

28 oktober
Dr. Kurt Martens

  • Toon volledige beschrijving

    Lezing op donderdagmiddag 28 oktober van 16.00 uur tot 17.00 uur. Vrijhof / Amphitheater.

    Iedereen weet wat het Vaticaan is en dat de Paus er de dienst uit maakt. Maar wat er zich nu precies voltrekt achter de gesloten deuren van dit mini stadsstaatje is de meesten een raadsel. Hoe gaat de besluitvorming in zijn werk? Wat is daarbij de invloed van kardinalen en bisschoppen? Hoe zit het met de bureaucratie? En hoe slaagt zo'n oud instituut er telkens in zich aan veranderende tijden aan te passen? De grote vraag is natuurlijk: wie volgt de huidige paus op en hoe is zijn opvolging eigenlijk geregeld? Kerkjurist en Vaticaanwatcher Dr. Kurt Martens, verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven, gunt de toehoorders een kijkje achter de gesloten deuren van het Vaticaan.

    Aanmelden vooraf is niet nodig.

HERSENEN EN BEWUSTZIJN

9 november
Prof. dr. Peter Hagoort

  • Toon volledige beschrijving

    Aanvang 19.30 uur. Vrijhof / Amphitheater.

    Wetenschappers kunnen met zeer geavanceerde apparatuur in ons hoofd kijken. Als we iets zien, horen of denken worden bepaalde delen van onze hersenen actief, terwijl andere zich rustig houden. Het merkwaardige is dat wij ons alleen bewust zijn van de wereld om ons heen en zeker niet van de hersenprocessen die dit bewustzijn juist mogelijk maken. Hoe valt de kloof tussen onze alledaagse ervaring en de inzichten uit de neuropsychologie te dichten? En zijn alle dingen die wij ervaren - zoals een eigen ik en de vrije wil – wel op hersenscans terug te vinden? Deze lezing werpt licht op het wonder van bewustzijn.

    Prof. dr. Peter Hagoort is hoogleraar neuropsychologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en directeur van het F.C. Donders Centre for Cognitive Neuroimaging.

    Deze cyclus sluit aan op het thema – Gebruik je hersens! – van de Wetenschaps- en Techniekweek 2004, die jaarlijks door de stichting WeTeN georganiseerd wordt.

    Aanmelden vooraf is niet nodig.

LEZEN VAN FILOSOFISCHE TEKSTEN

11 & 18 november en 2 december
Prof. dr. Jan Hoogland

  • Toon volledige beschrijving

    Lezen van filosofische teksten – Dialektik der Aufklärung

    Cursus op donderdagavond 11 en 18 november en 2 december. Aanvang 19.30 uur. Vrijhof / collegezaal 5.

    Het boek Dialektik der Aufklärung (Dialektiek van de verlichting) behoort tot de klassiekers van de 20ste eeuw. Het is geschreven door twee joodse filosofen in ballingschap, Max Horkheimer en Theodor W. Adorno. Vanuit Amerika zagen zij met lede ogen aan wat er in Europa en in Duitsland – hun moederland – gebeurde. Hoewel hun beider werk van voor de oorlog toch al pessimistisch getoonzet was, overtrof de Holocaust zelfs hun somberste voorspellingen. Welke krachten maakte het fascisme in de Europese beschaving los? Gaat het bij de massale moord op de joden slechts om een exces, of heeft de Holocaust iets te maken met wezenlijke kenmerken van de westerse beschaving? Horkheimer en Adorno betogen dat de westerse rationalisering uit de rails gelopen is. De verlichting die een eind wilde maken aan mythe en bijgeloof is zelf een mythe geworden.

    Prof. dr. Jan Hoogland is gepromoveerd op Adorno en is bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte aan de UT.

    Vanwege de opzet is slechts een beperkt aantal deelnemers mogelijk. Het is daarom nodig zich tijdig aan te melden bij het bureau Studium Generale, tel. 053-4893321. Of per e-mail: sg.info@gw.utwente.nl. Inschrijven kan tot donderdag 4 november. De kosten voor deze cursus (inclusief de Nederlandstalige teksten die gelezen worden) bedragen € 10,= voor studenten. Anderen betalen € 15,=.

TERRORISME

15 november
Dr. Marianne van Leeuwen

  • Toon volledige beschrijving

    Symposion op maandagavond 15 november.

    Aanvang 19.30 uur. Vrijhof / Amphitheater.

    De aanslag op 11 september 2001 sloeg in als een bom. Vanaf dat moment werd terrorisme wereldwijd probleem nummer één. Dit symposium neemt het terrorisme onder de loep. Wat voor soorten bestaan er eigenlijk? Wat is de omvang? Welke motieven liggen eraan ten grondslag? Hoe groot is de dreiging voor het vrije westen? Twee experts gaan op onderzoek uit.

    Trends in terrorisme - dr. Marianne van Leeuwen is terrorisme-expert en publiceert regelmatig over deze thematiek in o.a. de Internationale Spectator.

    Hoe gevaarlijk is terrorisme?- co-referaat door prof. dr. Jaap de Wilde, bijzonder hoogleraar Internationale vraagstukken van het nieuwe Europa aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, tevens verbonden aan het Centrum voor Europese Studies van de faculteit Bedrijf, Bestuur en Technologie aan de UT.

    Aanmelden vooraf is niet nodig.

WETENSCHAP & SPIRITUALITEIT

16 november
Henk Barendregt

  • Toon volledige beschrijving

    Wetenschap en spiritualiteit bij Studium Generale

    Sluiten wetenschap en spiritualiteit elkaar uit of gaan ze juist heel goed samen? Deze prikkelende vraag staat centraal op dinsdagavond 16 november wanneer het Studium Generale van de Universiteit Twente wetenschapper èn boeddhist Henk Barendregt als gastspreker heeft.

    Het thema "wetenschap en spiritualiteit" heeft een lange geschiedenis in de Westerse beschaving. Over de verhouding tussen deze twee disciplines bestaan globaal drie verschillende opvattingen: de continuïteitsthese, de boedelscheiding en de conflictstrategie. Deze avond van het Studium Generale zal vooral ingaan op de eerste opvatting: wetenschap en spiritualiteit hebben veel gemeenschappelijk. Beide disciplines zijn namelijk op inzicht gericht. Wetenschap zoekt inzicht en verbanden in de verschijnselen om ons heen. Spiritualiteit zoekt inzicht binnen onze geest. Prof. dr. Henk Barendregt, boeddhist en hoogleraar theoretische informatica en wijsbegeerte van de natuurwetenschappen aan de Radboud Universiteit te Nijmegen, zal de unificatie van wetenschap en spiritualiteit bepleiten. Barendregt is tevens winnaar van de Spinozapremie 2002, ook wel de Nederlandse Nobelprijs genoemd.

    Symposion op dinsdagavond 16 november.19.30 uur Ampitheater/Vrijhof. Toegang gratis.

VIRUSSEN 

23 & 30 november 
Prof. dr. Ab Osterhaus

  • Toon volledige beschrijving

    Virussen: biologisch en digitaal

    Cyclus op twee dinsdagavonden in november. Aanvang 19.30 uur. Vrijhof / Amphitheater.

    Virussen zijn enge dingen, ze ontregelen het lichaam, ze ontregelen de computer. Wat zijn virussen, hoe werken ze, wat voor soorten zijn er, wat is er tegen te doen, hebben ze misschien ook nut? Over deze vragen komen twee deskundigen aan het woord.

    23 november – Biologische virussen - prof. dr. Ab Osterhaus, verbonden aan het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam, is een van de meest vooraanstaande virologen in de wereld.

    30 november – Computervirussen - ing. Peter Peters, verbonden aan de Universiteit Twente, is netwerkbeheerder en consultant op het terrein van computerbeveiliging.

    Aanmelden vooraf is niet nodig.

MARS 

25 november
Govert Schilling

  • Toon volledige beschrijving

    Reizen naar Mars

    Lezing op donderdagmiddag 25 november van 16.00 uur tot 17.00 uur. Vrijhof / Amphitheater.

    In het ruimtevaartprogramma van de V.S. is een grote rol weggelegd voor bemande reizen naar Mars. In principe is zo'n expeditie technisch haalbaar, maar waarom zou je mensen naar een andere planeet sturen als onbemande ruimtesondes en robots dat veel goedkoper kunnen? Deze lezing gaat in op de plussen en minnen van een bemande ruimtevlucht naar Mars, en laat zien waarom de veelgemaakte vergelijking met de kolonisatie van Amerika niet opgaat.

    Govert Schilling is freelance sterrenkundejournalist voor o.a. de VolkskrantIntermediair en Science. Hij schreef ruim dertig boeken over sterrenkundige onderwerpen. In 2002 won hij de Eureka!-oeuvreprijs voor zijn bijdragen aan de popularisering van wetenschap en techniek.

    Aanmelden vooraf is niet nodig.

TRAINING: BESTUREN OP NIVEAU

9 december 
Dr. Maarten van Riemsdijk
Ir. Frank van den Berg

  • Toon volledige beschrijving

    Training op donderdag 9 december van 9.30 uur tot 17.00 uur. Vrijhof / Kleine zaal.

    Je hebt een tijdlang bestuurswerk gedaan in een commissie, in een vereniging, in een koepel. Je ervaringen omvatten zowel successen als teleurstellingen. Je wilt daar meer van begrijpen. In dat geval is deze training uitermate geschikt om je als bestuurder op een hoger niveau te brengen. Aan de orde komen: het motiveren van anderen, je rol binnen het team (Belbin-test) en reflectie op opgedane ervaringen.

    De training wordt gegeven door dr. Maarten van Riemsdijk en ir. Frank van den Berg, beiden verbonden aan de faculteit Bedrijf, Bestuur & Technologie van de Universiteit Twente.

    Deze training is uitsluitend bestemd voor studenten die in een verenigingsbestuur of koepel zitten. Omdat er slechts een beperkt aantal plaatsen is, is aanmelding vooraf nodig en kunnen er per studenten­organisatie slechts enkele deelnemers geplaatst worden. Aanmelden kan tot 27 november via de verenigingsportal van de Student Union: www.studentunion.nl.

    Dit programma is een coproductie van de Student Union en het Studium Generale.