Terugblik lezing Internationale Vrouwendag “Werktijden en ruimte voor evenwichtige keuzes”
Ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag 2018 organiseerde het OBP Vrouwennetwerk een lezing over “Werktijden en ruimte voor evenwichtige keuzes”. De lezing, die met 25 deelnemers goed was bezocht, werd verzorgd door dr. ir. Jan de Leede, oud-UT alumnus (TBK) en gepromoveerd op het onderwerp zelfsturende teams. Jan de Leede is momenteel voor 12 uur / week verbonden aan de vakgroep Human Resource Management (faculteit BMS) en heeft daarnaast zijn eigen organisatieadviesbureau Modernworkx (www.modernworkx.nl) dat zich richt op het flexibel, effectief en duurzaam organiseren van de inzet van personeel. 
Zowel voor werkgevers als werknemers vormen de werktijden een belangrijk en vaak ook beladen onderwerp. Werktijden bepalen welke productie kan worden gerealiseerd. Voor werknemers geldt dat de regeling van de werktijden direct gevolgen heeft voor hun persoonlijke leven. Zeker in sectoren waarin met volcontinu roosters wordt gewerkt, bepalen de roosters welke afspraken in de privésfeer (onder meer gezin, hobby’s en sociale contacten) gemaakt moeten en kunnen worden.
Een van de sleutels om meer gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen op het gebied van werk te bereiken, is gelegen in deze werktijden. Waarom wordt werk niet herverdeeld en wordt de full time norm niet aangepast van 40 uren per week naar 30 uren per week?
Begin vorige eeuw pleitte de bekende econoom Keynes al voor een kortere werkweek. En ook voor Keynes werd al gepleit voor inkrimping van de arbeidstijd. Keynes’ voorspelling dat we, door technologische vooruitgang en een grotere arbeidsproductiviteit, in 2030 genoeg zouden hebben aan een 15-urige werkweek zal waarschijnlijk niet uitkomen. Toch is inkrimping van de arbeidstijd een van de arbeidsstrategieën om de combinatiestress, die veel werkenden ervaren, het hoofd te bieden.
Een experiment in een Zweeds verpleeghuis waarbij verpleegkundigen (met behoud van salaris) van een 40-urige werkweek naar een 30-urige werkweek gingen, liet enkel positieve resultaten zien: de tevredenheid ging omhoog, de werk-privébalans was beter en het stressniveau en het ziekteverzuim gingen omlaag. Verrassend genoeg hadden deze verpleegkundigen ook meer tijd voor de patiënten: nu gingen ze 3 keer per week 20 minuten met de patiënten wandelen terwijl ze fulltime werkend daar maar 1 keer per week aan toekwamen! Helaas werd dit experiment na twee jaar om financiële en politieke redenen niet gecontinueerd.
Ook in Duitsland is recent in de metaalindustrie afgesproken dat werknemers recht hebben op een tijdelijk zorgverlof van 2 jaar: met behoud van salaris kunnen ze maximaal 2 jaar lang 28 uur per week werken en de vrijgekomen tijd gebruiken voor bijvoorbeeld mantelzorg voor hulpbehoevende ouders (de metaalsector is een sterk vergrijzende sector).
Jan refereerde verder aan Femma, de vrouwenorganisatie in België, die de 30-urige werkweek als het nieuwe full time propageert. Ook beschreef hij een proef bij een Schots marketingbureau waar met 5 x 6 uur werken de output even hoog was als daarvoor met de 40-urige werkweek, terwijl ziekteverzuim en stress daalden!
Waar wachten we nog op, zou je zeggen? Uit de discussie bleek wel dat economische argumenten een belangrijke rol spelen: een kortere werkweek met behoud van salaris betekent hogere kosten voor de werkgevers (die dat hoogstwaarschijnlijk deels zullen terugverdienen door een lager ziekteverzuim). En anders betekent korter werken salaris inleveren voor de werknemers. In Nederland slaan, anders dan in Duitsland, werknemers- en werkgeversorganisaties vooralsnog de handen niet ineen. Van de sociale partners noch van de politiek hoeven we op korte termijn veel vooruitgang op dit onderwerp te verwachten. Toch is het haast niet te vermijden dat de toenemende stress- en burn-outklachten en de daarmee gepaarde gaande kosten de discussie over kortere werkdagen en een kortere werkweek op gang zullen helpen.