Wetenschappers van de Universiteit Twente starten deze week een onderzoek naar veerkrachtige en klimaatbestendige transportketens. Hiermee willen ze deze zogenoemde corridors beter bestand maken tegen verstoringen door extreem weer zoals droogte met lage waterstanden en stremmingen van rivieren en kanalen tot gevolg. Geavanceerde computermodellen – ook wel een digital twin genoemd – leiden hierbij de acties van betrokken partijen, zoals transportbedrijven en industrie, in goede banen. De onderzoekers van het Department of Industrial Engineering and Business Information Systems (faculteit BMS) slaan de handen ineen met de Port of Twente, een samenwerkingsverband van ruim 80 ondernemingen, kennisinstellingen en overheden in de regio.
In de digital twin zitten vrijwel alle aspecten van een transportketen, zoals de vervoersbedrijven met het aantal vrachtwagens en schepen dat ze hebben, en hun capaciteit. Maar ook de grootte van de opslag, de wegen, waterwegen, knooppunten, sluizen met de capaciteit bij een bepaalde waterstand. De wetenschappers voeden het model met actuele data over het weer, waterstanden, verkeer, vraag en aanbod van bepaalde producten en grondstoffen. Ook gebruiken ze historische gegevens en zoeken hierin naar patronen. Het model laat zien hoe goederen door de keten stromen, geeft mogelijke knelpunten weer en doet voorspellingen. Met de bedrijven onderzoeken de wetenschappers welke maatregelen succesvol zijn, zoals het regelen van extra vervoerscapaciteit of voorraad. Het model moet uiteindelijk zélf onderdeel van de transportketen worden: een centraal component van de besluitvorming.
Miljoenenstrop
Nederland kent ruim veertig veelgebruikte transportketens. Hierin gaan goederen of grondstoffen – of het nu een mobiele telefoon, een berg grind of een auto is – van vrachtwagen, naar schip, naar trein, en weer terug, soms wel tien of twintig keer voordat het bij de koper aankomt.
In de zomer van 2022 zorgde langdurige droogte voor een miljoenenstrop in een van die corridors. Door een lage waterstand in de IJssel liep de wachttijd voor schepen die bij Eefde het Twentekanaal op wilden op tot 75 minuten. Normaal is dat 25 minuten. Dat lijkt vooral vervelend voor de schipper die 50 minuten langer wacht. Maar het had veel grotere gevolgen: de capaciteit van het Twentekanaal liep tweederde terug. In de transportsector heeft dat grote gevolgen. “Er vindt dan vaak een domino-effect plaats”, zegt Sebastian Piest, onderzoeker van de Universiteit Twente. “Om het tekort aan vervoerscapaciteit op het water te compenseren waren er in één keer 13.000 vrachtwagens nodig. Dat is jammer voor het milieu, want vervoer per schip is schoner. Maar belangrijker is dat die capaciteit er helemaal niet was. De aanvoer van grondstoffen stagneerde en verderop in de keten leidde dit uiteindelijk tot de tijdelijke sluiting van een fabriek in Hengelo. Betrokken bedrijven leden een miljoenenschade.”
Veel flexibiliteit
Begin 2012 ontstond er ook al een volledige en langdurige blokkade van het Twentekanaal door een sluisdeur die bij de Sluis van Eefde onverwacht naar beneden kwam. Sindsdien is er een extra sluisdoorgang aangelegd. Het realiseren van meer fysieke vervoercapaciteit maakt een corridor weerbaarder voor verstoringen, maar het is kostbaar en duurt lang.
De onderzoekers richten zich daarom op een ander soort weerbaarheid die sneller te organiseren is, namelijk het verhogen van de flexibiliteit in de keten en het anticiperen op toekomstige omstandigheden. “Stel je weet heel exact hoe laag het waterpeil in de IJssel over drie dagen is en wat dit betekent voor de capaciteit van schepen, dan kun je als bedrijf alvast alternatief vervoer regelen, uitwijklocaties organiseren of extra voorraad aanleggen”, zegt Piest. Dit soort flexibiliteit zit volgens hem al in het systeem. “Bij een uitverkoop zoals Black Friday zorgen bedrijven ook voor extra capaciteit. De transportwereld is creatief en krijgt dit soort dingen steeds voor elkaar.”
Natuurlijk is er al veel monitoring in de transportwereld, maar relevante gegevens over omstandigheden op het water, op de weg, en bij bedrijven, is versnipperd. “Wij willen alle data bundelen en ontsluiten zodat iedereen er iets aan heeft”, zegt Piest. “Voor gevoelige informatie over prijsafspraken en volumes die bedrijven liever niet publiek maken creëren we een beveiligde omgeving. Zo kunnen zij dit wel gebruiken in het model.”
Groepsfoto bij de kick-off van het project.
Waterverkeerstoren
Uiteindelijk ziet Piest een soort ‘waterverkeerstoren’ voor zich die een corridor zoals het Twentekanaal monitort en bestuurt. Voor succes moet bedrijven zich wél verenigen en afspraken voor samenwerking maken. Hoe zorg je ervoor dat ze niet voor zichzelf kiezen in een noodsituatie? Denk aan de hamsteraars van wc-papier tijdens de begindagen van de covid-periode, die zorgden voor lege schappen terwijl er in feite genoeg papier was voor iedereen. Piest ziet bij de betrokken partijen een serieuze bereidheid om dit samen op te pakken. “Dit zijn dingen die je niet alleen oplost. Uiteindelijk is iedereen gebaat bij een soepele transportketen.”
Headerfoto: De IJssel bij droogte in de zomer van 2022
