De zorg in Nederland staat op een kantelpunt. Het groeiende personeelstekort, stijgende kosten en toenemende vraag naar zorg zetten het systeem onder druk en duwen ons richting ‘code zwart’. Tegelijkertijd biedt deze crisis een unieke kans om de zorg fundamenteel anders te organiseren. Dat kan alleen samen, mede daarom spreken beide TechMed hoogleraren Maroeska Rovers en Jouke Tamsma hun intreerede uit in een dubbeloratie.
We staan aan het begin van een nieuw tijdperk in de gezondheidszorg. Technologische innovaties veranderen de manier waarop we zorg leveren. Als hoogleraar ‘Evidence-Based Medische Technologie en Innovatie’ werkt Rovers aan de enorme opgaven in de zorgsector die we niet kunnen negeren. “Op dit moment werkt één op de zes mensen in de zorg, als we doorgaan zoals nu wordt dat één op de drie”, aldus Rovers.
Tamsma richt zich als hoogleraar ‘Principes van technische geneeskunde in de klinische praktijk’ op de verbinding met onderwijs en de medische praktijk. “Technische geneeskunde leidt tot effectiever, veiliger, efficiënter en mensgerichter handelen,” benadrukt Tamsma. “Technologie moet niet alleen doen wat wij willen, maar ook “begrijpen” wat we nodig hebben.”
Deltawerken van de zorg
Als metafoor voor deze grootschalige operatie gebruiken de hoogleraren het voorbeeld van Nederlands meest grensverleggende innovatie: de Deltawerken. Nederland verenigde zich in de jaren na de watersnoodramp om een ondoordringbare waterkering te bouwen. “Een heel nieuw zorgsysteem kan ook zo’n vooruitstrevende innovatie zijn. Dan moeten, net als toen, alle partijen samenkomen om te vechten tegen één vijand,” stelt Rovers.
Nu is de vijand niet het water, maar schaarste aan handen en middelen, de veranderende zorgvraag, kansenongelijkheid, klimaatverandering en de rol van big tech. Net als toen vereisen deze problemen een collectieve aanpak, waarin overheid, kennisinstellingen, industrie en zorgpraktijken hun krachten bundelen.
Kans voor regionale zorgnetwerk
Maar voordat we dit kunnen aanpakken moeten we onszelf kritische vragen durven stellen. “Durven we zorg over te dragen aan AI?” vraagt Rovers zich af. “Als AI iets beter doet dan een mens, dan kan dat stukje worden overgedragen. De zorgverlener krijgt dan meer tijd om naar de patiënt te luisteren en hun vragen te beantwoorden.”
Maar Rovers vraagt zich ook af hoe we de zorg behapbaar houden. “In 2040 heeft 60% van de Nederlanders een chronische ziekte. Dat kan niet zonder keuzes over welke zorg je wel en niet aanbiedt en op welke manier”, aldus Rovers. Zij voorspelt dan ook dat de ziekenhuizen in 2040 er heel anders uitzien dan nu. Nóg meer gericht op hoogtechnologische specialistische zorg, mogelijk ook kleiner.
Als ziekenhuizen krimpen en alleen nog de meest complexe zorg leveren, dan zullen patiënten veel eerder naar huis gaan of naar een opvang buiten het ziekenhuis. Dat biedt ook kansen voor het regionale zorgnetwerk. Tamsma: “Met technologie die de mens begrijpt zoals bijvoorbeeld systemen voor zorg op afstand neemt de slagkracht van het regionale zorgnetwerk toe. En dat kan zonder concessies aan veiligheid of kwaliteit van de geleverde zorg.” In het mooiste geval verbetert zelfs de kwaliteit van zorg.
Technologie die de mens begrijpt
Zo veranderen er heel veel dingen waar we nu geen weet van hebben. En daarom moeten we iedereen zover krijgen dat ze de technologie en de zorg begrijpen. “En je kan ook niet achterblijven, want het gaat om je gezondheid,” zegt Tamsma. Om die technologie voor iedereen begrijpelijk te krijgen kunnen Technische Geneeskundigen nog veel meer werken buiten het ziekenhuis.
Technische Geneeskunde zie je nu vaak in 3D-technologie en op de intensive care. “Hoe krijg je iemand die moeilijk van de beademing afkomt toch van de beademing af?” kan een vraag zijn voor Technische Geneeskundigen. Ook in beeldvorming en radiologie en bij orthopedische ingrepen speelt Technische Geneeskunde een cruciale rol. Maar in bijvoorbeeld de ouderenzorg kunnen Technische Geneeskundigen ook belangrijke bijdrages leveren. Ze kunnen daar onderzoeken hoe we met minder personeel de signalen van de sensoren rondom de kwetsbare oudere goed beoordelen. Zo kunnen we op dat arbeidstekort inlopen.
Dubbeloratie
Deze dubbeloratie benadrukt dat we niet kunnen terugschrikken voor de uitdagingen in de zorg. Juist nu ligt de kans om een flexibel, wendbaar systeem te realiseren waarin technologie de mens begrijpt en ondersteunt. Rovers en Tamsma roepen alle belanghebbenden op om de schouders eronder te zetten: “Met behulp van Technische Geneeskunde en samen met het hele zorgveld gaan we de zorg beschikbaarder, toegankelijker, veiliger en duurzamer maken.” Zo bouwen we samen aan de Deltawerken van de zorg, klaar voor de uitdagingen van morgen.
Prof. Dr. Maroeska Rovers is sinds medio 2022 wetenschappelijk directeur van het Technisch Medisch Centrum, een toonaangevend instituut dat impact heeft op de gezondheidszorg door middel van onderzoek, innovatie en onderwijs. Daarnaast is Rovers hoogleraar Medische Technologie & Innovatie aan het Radboudumc in Nijmegen en lid van onder andere de KNAW, NAE en KHMW. Met deze oratie aanvaart ze officieel het ambt van hoogleraar Evidence-Based Medische Technologie en Innovatie (Faculteit BMS).
Jouke Tamsma is sinds 2019 medisch directeur van het Technisch Medisch Centrum. Sinds 2000 werkt hij als internist vasculaire geneeskunde bij het LUMC, waar hij in 2010 directeur Medische Zaken werd. Tamsma aanvaart met deze oratie officieel het ambt van hoogleraar Principes van Technische Geneeskunde in de Klinische Praktijk (Faculteit TNW).
