UT-alumnus Benno Oderkerk droomt van een toekomst waarin slimme meetapparatuur onze gezondheid 24/7 monitort en die bijvoorbeeld een hartaanval op tijd ziet aankomen. Het bedrijf Avantes waar hij CEO is, levert hieraan een belangrijke bijdrage. “Ik verwacht dat het over tien jaar al zo ver is.”
DOOR Marco Krijnsen FOTOGRAFIE Fokke Eenhoorn
Avantes ontwikkelde tot nu toe 40.000 spectrometers voor de industrie. Die worden gebruikt voor toepassingen in de chipindustrie bij onder andere ASML, maar ook in de landbouw en voedselindustrie worden ze gebruikt en voor het doormeten van bijvoorbeeld zonnecellen en ledverlichting. In de life science worden spectrometers gebruikt voor het meten van onder andere tumoren en in de non-invasieve chirurgie. Oderkerk’s passie ligt vooral bij de gezondheidszorg. Die voorkeur dateert al van zijn prille jeugd. “Mijn moeder lag als patiënt een aantal keren in het ziekenhuis. Telkens als ik haar bezocht, verbaasde ik me over de slangen en meters rond haar bed.”
Kleuren-tv van oma
De fascinatie voor medische techniek bepaalde zijn studiekeuze en -stad. Tijdens de open dag van de Universiteit Twente was hij meteen verkocht toen hij een demonstratie met elektrostimulatie bij een muis zag. Toegepaste techniek, dat was wat hij wilde studeren. Het werd elektrotechniek in Enschede.
De start was niettemin nogal moeizaam. Oderkerk worstelde zich in het eerste jaar van de opleiding door de theorie van natuur- en wiskundevakken. Hij overwoog zelfs te stoppen. De kleurentelevisie van oma bracht uiteindelijk redding. De student had het kapotte toestel meegenomen naar zijn kamer in Enschede. Een docent elektrotechniek hielp hem om het apparaat weer aan de praat te krijgen voor 2,50 gulden, de prijs van een nieuwe condensator. De tv functioneerde de gehele studententijd prima. “Het was voor mij een eyeopener, een motivatie om door te gaan totdat de studie meer toegepast zou zijn.”
Na zijn afstuderen ging Oderkerk naar München om te promoveren. Hij ontdekte al gauw dat hij te ongeduldig was voor de wetenschap. “Ik kom niet uit een ondernemersfamilie, maar ben qua karakter wel ondernemend. Stilzitten is lastig voor mij. Ik had moeite met het niet-ondernemende karakter van wetenschappers. Eerst ’s ochtends anderhalf uur koffie drinken en praten over allerlei dingen, dat was niks voor mij. Ik wilde dingen doen, dingen veranderen, het verschil maken.”
Hij maakte in München de overstap naar STM, een bedrijf dat sensortechnologie ontwikkelt voor pacemakers. Toen bleek dat hij geen mede-eigenaar kon worden, keerde hij terug naar Nederland om samen met een partner een onderneming in sensortechnologie op te richten: Top Sensor Systems. Vestigingsplaats werd Eerbeek, bij Apeldoorn, strategisch gelegen langs de noordzuid- en oost-westverbinding.
Toegevoegde waarde
Top Sensor Systems hield aanvankelijk het midden tussen een handelsonderneming en een ingenieursbureau. Bedrijfsadviseur Jan Melles, een nestor op het gebied van fotonica, raadde aan om eigen producten te ontwikkelen en toegevoegde waarde te creëren. Dat gebeurde. Een van de eerste, eigen producten werd een aanpassing van een bestaande spectrometer, herinnert Oderkerk zich nog. Dankzij de aanpassing waren artsen in staat om door de huid heen de zuurstofverzadiging van het bloed te meten. “Bij een meetinstrument of sensor gaat het vooral om de plek waar gemeten wordt en het beeldscherm waarop de meetresultaten te zien zijn. We voegden waarde toe met onze meetprobes en software. Daar waren onze klanten heel blij mee.”
Oderkerk en zijn compagnon wilden verder. Ze maakten zich los van Ocean Optics, de Amerikaanse leverancier van de spectrometers. De bedrijfsnaam werd Avantes. “We wilden dat die naam met een A zou beginnen, omdat je vaak op alfabetische volgorde wordt gevonden. Met Top Sensor Systems stonden we in de beurscatalogus altijd achteraan.” Door de overname van een klein spectrometerbedrijf in Amsterdam haalde het bedrijf veel technische kennis in huis voor het ontwikkelen van een nieuwe, optische module van de eigen spectrometers. Het zorgde ervoor dat Avantes in korte tijd uitgroeide tot wereldspeler op haar vakgebied. Vooral in de gezondheidszorg heeft het bedrijf een sterke positie. “Van alle hartlongmachines in ziekenhuizen, die het bloedbeeld van een patiënt meten, bevat tachtig procent een spectrometer van Avantes.”
Droom
Een andere technologie, die ook spectroscopie omvat, is Fotonica. Dat staat volgens Oderkerk nog in de kinderschoenen. Nu fotonica is opgenomen in het regeerakkoord, kan het hard gaan. De vergelijking met de gps dringt zich op. Die technologie was vroeger alleen in vliegtuigen aanwezig en zit tegenwoordig in elke smartphone. Zo gaat het ook met spectrometers, verwacht Oderkerk. “Ze passen nu in meetapparatuur waarmee je op locatie medisch onderzoek kunt doen, bijvoorbeeld in een ambulance. De miniaturisering gaat door. Straks zie je ze terug in je horloge of enkelbandje. Het merendeel van de nieuwste generatie smartphones is nu al gekalibreerd met spectrometers van Avantes. Die telefoons hebben steeds meer gezondheidsapps. Zo dragen we een steentje bij aan die droom van mij. Daarin hebben we straks allemaal in onze personal space apparaten die onze gezondheid in de gaten houden. Met smart toilets die onze urine monitoren, met smart fridges die controleren of de melk nog drinkbaar is, met smart cities waarin verkeerslichten de luchtkwaliteit meten en op basis daarvan het verkeer omleiden. Ik denk dat we over 10 jaar al zo ver zijn. Spectroscopie in combinatie met big data speelt een cruciale rol in die ontwikkeling. Want meten is weten.”
Dit artikel kun je lezen in het UT Alumni Magazine winter 2018/2019.
