Prof.Dr. Srirang Manohar

Licht in de strijd tegen borstkanker

Prof. dr. Srirang Manohar gebruikt gevaarloos licht om sneller en pijnloos borstkanker te visualiseren. Zijn ‘droommachine’ is dichterbij dan ooit en kan voor vrouwen een gamechanger worden.

Al achttien jaar is Manohar bezig met de ontwikkeling van de PAM, de Twente Photoacoustic Mammoscope. Het apparaat zou wel eens voor een kleine revolutie kunnen zorgen in het borstkankeronderzoek. De techniek achter de machine maakt gebruik van korte lichtpulsen die ultrageluid veroorzaken op plekken waar zich veel bloed bevindt, zoals rond tumoren.

Met conventionele technieken (röntgenmammografie, echoscopie, MRI) is het lastig een kwaadaardige van een goedaardige tumor te onderscheiden. De PAM heeft aangetoond daartoe beter in staat te zijn, zonder weefsels te beschadigen. “We hebben de techniek van fotoakoestische beeldvorming vanaf nul opgebouwd. Toen ik hiermee in 2002 begon, was er helemaal niets. Nu zitten we in de fase van de eerste klinische testen met een derde generatie systeem. Eindelijk kunnen we bij patiënten meten. Een spannend moment.”

Srirang Manohar

Twente heeft de ideale infrastructuur om in dit onderzoek belangrijke stappen te zetten

Srirang Manohar

Het consortium PAMMOTH, dat onder leiding staat van Manohar, telt negen partners uit zeven landen. Bijdragen van meer dan 5 miljoen euro uit Europese beurzen moeten het onderzoek naar een beslissende fase tillen. “Als universiteit hebben we wereldwijd een goede reputatie binnen ons vakgebied. Maar we kunnen het niet alleen. De engineers van PA Imaging, een start-up van de UT, zijn erg belangrijk. Er is nauwe samenwerking met de klinische praktijk, in dit geval Medisch Spectrum Twente en Ziekenhuisgroep Twente.”

Het ontwikkelen van fotoakoestische technologie voor het afbeelden van de borst heeft voor Manohar een nieuwe wereld geopend: de wereld buiten het lab. “De toepassing van technologie is belangrijker geworden voor mij. Ik hou van werken in een laboratorium, omdat je daar de kans hebt iets nieuws te vinden. Het biedt de intellectuele en academische uitdaging waar ik blij van word. Maar ik krijg ook plezier als die technologie geïmplementeerd wordt, heb ik gemerkt. Daarvoor heb je wel toegang tot de kliniek nodig, en ook goede engineers. In Twente hebben we dat goed voor elkaar. Universiteit, kliniek en bedrijfsleven: samen vormen we hier een gouden driehoek.”

Minder sterfte door borstkanker

Wereldwijd overlijden jaarlijks zo’n 500.000 vrouwen aan borstkanker. Bekend is dat veel vrouwen afzien van borstonderzoek, omdat het pijnlijk is vanwege het platdrukken van de borsten (compressie) tijdens de mammografie. Fotoakoestische beeldvorming maakt geen gebruik van borstcompressie en kan zo bij vrouwen de bereidheid vergroten om mee te doen aan de tweejaarlijkse screening. Hoe beter en eerder de tumor in beeld is, hoe effectiever de behandeling kan zijn. Daarmee stijgen de kansen om borstkanker te overleven.

Volgens Manohar biedt de fotoakoestische techniek nog meer voordelen: “De PAM maakt gebruik van gevaarloos niet-ioniserend licht. Het kan ook goedkoper worden dan de bestaande apparatuur voor borstonderzoek. Het apparaat is kleiner en kan in ziekenhuizen sneller worden ingezet. We gaan bovendien onderzoeken of we kunnen monitoren hoe de behandeling van de tumor met medicijnen aanslaat in de pre-chirurgische fase. Maar eerst moeten we zeker weten dat de techniek bij patiënten werkt zoals we verwachten.”

De weg naar andere toepassingen ligt open, zoals reuma, waaraan andere collega’s werken. Manohar onderzoekt ook of de techniek geïntegreerd kan worden in de invasieve chirurgie (met naald of katheter) voor bijvoorbeeld de behandeling van leverkanker.

De volgende droom

Als wetenschapper heeft Manohar nog een andere droom. Hij wil onderzoek in de preklinische fase een boost geven met een nieuwe generatie beeldvormend fantoommateriaal. Dit materiaal is in staat om de pathofysiologische eigenschappen van organen van het menselijk lichaam exact na te bootsen. Denk aan een kunstborst met bloedvaten, waarmee je bijvoorbeeld het zuurstofgehalte kunt veranderen. Het biedt onderzoekers de kans om nieuwe technieken in de laboratoriumfase te optimaliseren, zodat innovaties daarna sneller hun weg kunnen vinden in de klinische praktijk.

Manohar: “Mijn droom is om in Twente een centrum op te richten waar alle kennis en voorzieningen zijn verzameld op het gebied van imaging phantoms. Een plek waar je die materialen in 3D kunt printen, testen en verbeteren. Het moet een soort open source-centrum worden voor bedrijven en collega-wetenschappers in en buiten Twente. Het enige centrum van zijn soort in de wereld.”

Onderwijs

Hoewel zijn beschikbare tijd vanwege de vele onderzoeksactiviteiten beperkt is, vergeet Srirang Manohar de studenten niet. Hij laat graag eerstejaars microscopen bouwen en kan genieten van discussies met zijn masterstudenten biomedische optica. “Beide groepen hebben hun charmes. Ik zal onderwijs nooit helemaal loslaten, hoe druk ik ook ben, want het is geweldig om een nieuwe generatie op te leiden.”

Toen Corona de fysieke ontmoeting met studenten onmogelijk maakte, besloot Manohar om thuis eigenhandig een opnamestudio voor zijn colleges te bouwen. Een light board studio waarin hij als docent als het ware schrijft met licht op een glasplaat terwijl hij in de camera kijkt. “Studenten hebben contacturen nodig en onderwijs moet plezierig zijn. Juist nu”, vindt Manohar. “Deze studio is niet alleen een leuke gimmick, maar tegelijkertijd een levende demo van optica.”

Over Srirang Manohar

Srirang Manohar (1969) begon zijn wetenschappelijke carrière als promovendus aan het Institute of Science in Bangalore, in zijn geboorteland India. In 2001 kwam hij naar de Universiteit Twente om verder onderzoek te doen naar fotoakoestische beeldvorming. Hij ontving hiervoor een VENI-subsidie.

Manohar is sinds 2019 hoogleraar Multi-Modality Medical Imaging en geeft leiding aan de gelijknamige leerstoel van de UT. Hij coördineert het internationale PAMMOTH-project, dat zich richt op de detectie van borstkanker door fotoakoestische beeldvorming. Daarnaast leidt hij het internationale consortium Imaging Needles, dat minimaal-invasieve instrumenten ontwikkelt voor beeldvorming via naalden. Manohar maakt ook deel uit van de redactie van het tijdschrift Photoacoustics.

Persfoto's

Deze persfoto's kunnen zonder copyright restricties worden gebruikt.