Terugblik Lunchlezing Gender en gezondheid
Dinsdag 15 november 2016
Tijdens deze lunchlezing nam Lisa Peters haar publiek mee op een journalistieke rondreis langs het thema Gender en Gezondheid. Lisa Peters deed een master in genderstudies in Londen en werkt momenteel als journaliste voor De Correspondent, het Parool en OneWorld.
Als startpunt verduidelijkte Lisa het begrip ‘gender’ en het verschil met ‘sekse’. Waar sekse betrekking heeft op biologische en lichamelijke verschillen tussen mannen en vrouwen, heeft gender betrekking op de culturele betekenis die aan deze verschillen wordt gehecht. Wat als ‘typisch mannelijk’ en ‘typisch vrouwelijk’ wordt bestempeld, verandert door de tijd heen en verschilt ook tussen verschillende groepen mensen.
Deze genderverwachtingen en gendernormen – dat wat we associëren als ‘mannelijk’ en als ‘vrouwelijk’ – spelen ook een rol in de gezondheidszorg. Het betreft allereerst de ‘bril’ waarmee artsen kijken en luisteren naar vrouwelijke en mannelijke patiënten: de waarneming en beoordeling van gezondheidsklachten wordt deels ingekleurd door gendernormen. Vrouwen worden geacht gemakkelijker dan mannen hun gevoelens te uiten, maar zullen daardoor ook eerder als ‘klagers’ worden bestempeld, met als risico dat de ernst van hun klachten wordt gebagatelliseerd.
Veel ziektes hebben ook een gender. Zo is het dominante beeld over autisme gebaseerd op onderzoek onder jongens en mannen en beschrijft als één van de kenmerken van autisme het gebrek aan empathie en het ondervinden van problemen in de verbale en non-verbale communicatie. Meisjes wordt van jongs af aan geleerd sociaal en zorgzaam te zijn (gendernorm). Ook bij vrouwen komt autisme voor, maar omdat sociaal gedrag aan hen is aangeleerd uit dit ziektebeeld zich bij vrouwen veelal anders dan bij mannen met autisme. Om die reden ook wordt autisme bij vrouwen vaak niet herkend
Een ander voorbeeld dat Lisa besprak zijn hart- en vaatziekten. Deze ziekten worden vooral bij mannen geconstateerd. Het onderzoek naar de oorzaken, de symptomen en de behandeling van hart- en vaatziekten heeft zich om die reden lange tijd gericht op mannen. Dit heeft tot gevolg dat er tot voor kort weinig kennis was over hart- en vaatziekten bij vrouwen. Hartinfarcten bij vrouwen worden veelal niet of niet tijdig vastgesteld terwijl dit doodsoorzaak nummer 1 is onder de vrouwen.
Genderbias zien we ook bij het ontwikkelen en testen van nieuwe medicijnen. Bij dierproeven worden meestal alleen mannetjesdieren gebruikt. Onderzoekers vinden het namelijk lastig rekening te houden met de hormoonschommelingen van vrouwtjesdieren. Van de drie testfases die daarna bij mensen plaatsvinden, worden alleen in de derde testfase vrouwelijke proefpersonen betrokken. Deze manier van testen verklaart waarschijnlijk waarom vrouwen meer en andere bijwerkingen van medicijnen ondervinden dan mannen.
Tijdens de lezing ontkrachtte Lisa een hardnekkige mythe. Uit onderzoek is gebleken dat mannen beter tegen pijn kunnen dan vrouwen. (Nogal wat aanwezigen in het publiek hadden andere ervaringen … ) De (fysiologische) verklaring is gelegen in het hormoon testosteron dat pijn onderdrukt.
In de gezondheidszorg komt gaandeweg iets meer aandacht voor gender. De in april 2016 door WomenInc. gelanceerde campagne “Behandel me als een dame” doet een beroep op professionals (zorgbehandelaars, zorgverzekeraars, farmaceuten) om gezondheidszorg op maat te leveren: erkenning voor de verschillen tussen mannen en vrouwen in gezondheid en deze verschillen meenemen in onderzoek, preventie, diagnose en behandeling. De lunchlezing maakte duidelijk dat er nog veel gezondheidswinst valt te behalen als de gezondheidszorg meer gendersensitief wordt!