10._Programmaplan_Kennispark_Twente


logo Kennispark Twente






Programmaplan


5 december 2004









logo provincie Overijssel

logo gemeente Enschede

logo UT

Inhoudsopgave


INLEIDING 3

VOORGESCHIEDENIS 5

WAAR GAAT HET OM? 6

3.1 Kennis gebruiken als motor van de economie 6

3.2 Kansen benutten 7

3.3 Beleidsmatige afstemming 7

HOE DOEN WE DIT? 11

4.1 Inleiding 11

4.2 Door kennisvalorisatie, innovatiebeleid en gebiedsontwikkeling 11

4.3 Door een actieplan 12

4.4 Door focus en afbakening 13

4.5 Lijst met acties uit Actieplan 2004 15

HOE ORGANISEREN WE DIT? 20

5.1 Door een gerichte organisatievorm 20

5.1.1 Huidige organisatie 20

5.1.2 Toekomstige organisatievorm Kennispark 20

5.2 Door fasering en resultaten per fase 21

5.3 Door een dynamische financiering 22


Bijlage 1 Bronnen 24

Bijlage 2 Studies Kennispark 25

Bijlage 3 Lopende initiatieven op het gebied van kennis en innovatie 27

Bijlage 4 schema positiebepaling Kennispark Twente 29

Bijlage 5 Kosten Projectorganisatie 30

Bijlage 6 Uitgangspunten Gebiedsontwikkeling 31

Bijlage 7 Huidige organisatie Kennispark 32

Bijlage 8 15 grootste werkgevers voor de CWI-gemeenten in Twente 33

Bijlage 9 Overzicht netwerk- en clusterinitiatieven in Overijssel 34


Inleiding 1

Kennispark Twente is een ontmoetingsplaats voor ondernemende en creatieve mensen; een gerichte versterking van de innovatiekracht in de regio Twente. Door het benutten van bestaande en nieuw te ontwikkelen kennis én het stimuleren van de oprichting en verdere groei van innovatieve bedrijven ontstaat nieuwe structurele werkgelegenheid. Daartoe wordt gewerkt aan de versterking van de benodigde kennisnetwerken in Twente en wordt in relatie met de Universiteit Twente (UT) een fysiek gebied gepland dat ruimte gaat bieden aan hoogwaardige, rechtstreeks aan de UT gelieerde, bedrijvigheid.


regiokaart TwenteDe eerste impuls voor uitwerking van Kennispark Twente is gegeven in december 1999. Na een periode van oriëntatie, ambitieontwikkeling en uitwerking heeft dit in augustus 2004 geleid tot het ondertekenen van een convenant tussen de Provincie Overijssel, de Universiteit Twente en de gemeente Enschede (mede namens Netwerkstad Twente).


De ambitie van het Kennispark Twente is groot!


Kennispark Twente is gericht op de economische versterking van de regio en de Netwerkstad Twente door middel van:

het versnellen van de toepasbaarheid van bestaande en nieuw ontwikkelde kennis en het stimuleren van de oprichting en verdere groei van innovatieve bedrijven;

het creëren en uitbouwen van kennisnetwerken in de regio Twente met als fysieke ontmoetingsplaats voor kennisinstituten en bedrijven het Kennispark Twente;

het ontwikkelen van de campus en omgeving tot een technologische hotspot met alle benodigde voorzieningen.


Bij deze ambitie behoren concrete doelstellingen. Deze zijn:

Het scheppen van hoogwaardige werkgelegenheid; door de (door-)start van nieuwe innovatieve bedrijven en het stimuleren van innovatieve ontwikkelingen bij bestaande bedrijven. Dit betekent concreet het doel om 10.000 extra arbeidsplaatsen te creëren voor 2020.


Het profileren van de regio Twente als technologische hotspot. Onderdelen van deze doelstelling zijn het realiseren van een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor innovatieve bedrijven, het versterken van de concurrentiepositie van de regio en het uitbouwen van het imago van de Universiteit Twente als ‘ondernemende universiteit’.


Het genereren van nieuwe inkomsten door het bereiken van synergie in Onderzoek- en Ontwikkelingsprogramma’s, de opbrengst van gebied- en projectontwikkeling (toevoeging van 250.000 m2 b.v.o) en door verlaging van kosten als gevolg van gemeenschappelijk gebruik van parkvoorzieningen en facility sharing van laboratoria en R&D-faciliteiten.


Het creëren van een ontmoetingsplaats voor creatieve en ondernemende mensen. De ruimtelijke kwaliteit van het gebied dient verder verbeterd te worden door de groene ruimte van het park uit te breiden, beter toegankelijk te maken en hierin meer voorzieningen voor ontmoeten te realiseren. Concentratie van bebouwing, flexibilisering van het gebruik van gebouwen en meervoudig gebruik van de ruimte staat hierin centraal. Ook op het terrein van ICT-infrastructuur zijn voorzieningen nodig om mensen overal te kunnen laten werken en recreëren.


Leeswijzer

De Provincie Overijssel, de Universiteit Twente en de Gemeente Enschede hebben de uitwerking van het convenant verwoord in het voorliggende programmaplan. Het programmaplan bestaat uit 2 delen.

Het eerste deel legt vast binnen welk kader het Kennispark wordt ontwikkeld (hoofdstuk 3), hoe de ambitie gerealiseerd gaat worden in de komende jaren (hoofdstuk 4) en hoe dat georganiseerd gaat worden in organisatie, tijd en geld (hoofdstuk 5).

Daarnaast is er een tweede deel en dat betreft het actieplan 2004. Dit actieplan geeft een reeks van acties en projecten met daaraan gekoppeld een inschatting van de benodigde middelen



Voorgeschiedenis 2

In december 1999 is door de Gemeente Enschede, de Universiteit Twente en de toenmalige OOM NV een intentieovereenkomst gesloten [1] met als doel te komen tot een ontwikkelingsplan voor wat toen nog het Technologiepark werd genoemd. Deze overeenkomst was gericht op gebiedsontwikkeling en flankerend beleid.


De gebiedsontwikkeling had tot doel te komen tot een hoogwaardige bedrijfsontwikkeling op de campus van de UT in relatie tot het Business & Science Park. Hierbij was de ambitie ten aanzien van het functionele programma van eisen gesteld op de gewenste realisering van circa 250.000 m2 bruto vloeroppervlak op drie locaties:

Campus (op het UT-terrein);

Hengelosestraat (op/langs de centrale ontsluitingsweg van het UT-terrein);

Business & Science (B&S)-park (gebied ten zuiden van de Hengelosestraat).


Het flankerende beleid had tot doel gericht beleid te voeren en acties te definiëren die nodig waren ter versterking van het concept Kennispark. Te denken valt aan acties ter ondersteuning van startende ondernemers, fondsvorming en acquisitie.

Op basis van de intentie-overeenkomst van december 1999 zijn door de verschillende partijen in de periode begin 2000 tot augustus 2001 oriënterende werkzaamheden uitgevoerd. Zo heeft de UT een visie ontwikkeld op de ontwikkeling van het eigen complex, heeft de gemeente in het kader van de Toekomstvisie 2015 een aantal kaderstellende uitspraken gedaan en heeft de OOM (nu OOSTNV) een 3D/VR presentatie gemaakt om de ambitie te verbeelden. Eén en ander heeft geleid tot de notitie ‘Kennispark Twente, de ambitie’, welke in augustus 2001 is vastgesteld door de gemeenteraad van Enschede.

Vervolgens is een ruimtelijke vertaling van de ambitie opgesteld. Vanuit de gemeente is gewerkt aan een concept-masterplan (door CH&Partners) en voor het complex van de UT is door architect Hoogstad een plan gemaakt. In februari 2002 is besloten onderzoek te doen naar de meest geschikte samenwerkingsvorm tussen partijen gebaseerd op de ambities van de partijen. Hoewel de gezamenlijke ontwikkeling toen niet tot stand is gekomen, is de afgelopen jaren wel veel studie verricht dat mede als vertrekpunt voor het vervolg heeft gediend (zie bijlage 2 voor beschrijving op hoofdlijnen).

In de vergadering van de Stuurgroep Kennispark d.d. 14 april 2003 is besloten tot een koerskanteling waardoor niet de gebiedsontwikkeling maar vooral de economische ontwikkeling centraal is komen te staan. Deze accentverschuiving en de nieuwe vorm van samenwerking is op 19 augustus 2004 in een convenant vastgelegd.


Waar gaat het om? 3


3.1 Kennis gebruiken als motor van de economie


Maatschappelijke en economische structuren veranderen fundamenteel. Het meest duidelijk komt dit naar voren in de toenemende aandacht voor de kennisintensieve samenleving. Economie en maatschappij worden steeds afhankelijker van kennis in de meest brede zin van het woord: kennis is een dominante productiefactor geworden. Tegelijkertijd is de samenleving complexer geworden, is er sprake van een exponentiële groei van informatie, een sterke verkorting van productcycli, en meer algemeen een toename van internationale afhankelijkheid en verwevenheid.


Een bijzondere plek in deze ontwikkelingen wordt ingenomen door de informatie- en communicatietechnologie(ICT). De vlucht die ICT-toepassingen en –ontwikkelingen hebben genomen, heeft ertoe geleid dat traditionele barrières als tijd en plaats aanmerkelijk minder belangrijk zijn geworden. Naast de vele mogelijkheden die ICT biedt, moet tevens worden onderkend dat sprake is van een aanmerkelijke uitbreiding van het aantal concurrenten op de markt waarop men opereert. Elektronische media en technieken maken het mogelijk tegen relatief lage kosten te concurreren met gevestigde aanbieders waar ook ter wereld. De uitdagingen die hier liggen zijn groot, maar de bedreigingen in termen van toenemende concurrentie moeten niet worden onderschat.man op bank


Om deze ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden en bij te kunnen houden, nemen veel bedrijven deel aan strategische netwerken. Hierbij gaat het niet alleen om het verschaffen van kennis, maar ook om het vergaren daarvan. Daarnaast kan ook kostendeling een belangrijk argument zijn om deel te nemen. Deelname aan strategisch gekozen netwerken is van belang voor daadwerkelijke innovaties en kennisontwikkeling. De productie en ontwikkeling van kennis vindt steeds meer plaats door interactie met organisaties en actoren buiten het eigen domein of de eigen disciplines.


Dat bedrijven elkaar opzoeken en samenwerking zoeken is te zien in het ontstaan van nieuwe geografische zwaartepunten. Een kennisinstelling of een grote internationale onderneming heeft een grote aantrekkingskracht op kleinere toeleverende en complementaire bedrijven en beiden kunnen niet zonder elkaar. Deze ontwikkeling heeft ertoe geleid dat bijvoorbeeld het MIT in Boston, Sillicon Valley in Californië en rondom Nokia, in Oulu Finland, zo geweldig gegroeid zijn en daarmee als nieuw economisch, geografisch zwaartepunt kunnen worden beschouwd.


Met de ontwikkeling van Kennispark Twente geven we mede vorm aan de kennisintensieve samenleving en levert Twente een bijdrage aan het versterken van de Nederlandse kenniseconomie. Het samenwerken in strategische netwerken wordt gestimuleerd doordat complementaire ondernemingen op gebied van kennisontwikkeling en –productie de gelegenheid wordt geboden zich bij elkaar te vestigen waardoor ze elkaar kunnen versterken. Op het Kennispark wordt als gevolg van de intensieve samenwerking tussen kennisinstellingen en ondernemingen onderling innovatie en kennisontwikkeling actief gestimuleerd. Hierdoor kan de regio Twente uitgroeien tot een aantrekkelijke vestigingsplaats voor kennisintensieve bedrijven. Het doel op de lange termijn is Kennispark Twente uit te laten groeien tot een nieuw kennisknooppunt in Europa, waarbij Kennispark zich schaart in de top 20 van de sterkste economische regio’s conform de economische hittekaart van bureau Louter[5].


3.2 Kansen benutten


In Twente zijn in de afgelopen twintig jaar veel initiatieven ontplooid ter versterking van de regionale economie. Ontwikkelingen die ook vooruitlopen op een economie die steeds meer afhankelijk wordt van kennis. Met name op het terrein van kennisoverdracht en stimulering van nieuwe bedrijvigheid zijn de afgelopen 10 jaar alleen al vanuit Europese stimuleringsprogramma’s ruim 130 projecten uitgevoerd met een investeringsomvang van circa € 200 miljoen door verschillende partijen in de regio. Dit heeft geleid tot het oprichten van verschillende kenniscentra en kennistransferpunten met ieder hun eigen netwerken. Kenmerkend in deze periode was dat veel projecten sectoraal werden ingestoken en dat bovendien weinig sprake was van samenhangend en systematisch beleid. Met de komst van de stimuleringsprogramma’s Regionaal Technologie Plan Twente en de latere Innovatie Strategie Overijssel is meer invulling gegeven aan een innovatiestrategie voor de regio, die moet leiden tot nieuwe werkgelegenheid.


Cijfermatig is nu het volgende beeld te geven:

De kennisintensieve industrie omvat momenteel 22.622 (stand eind 2003) arbeidsplaatsen in Overijssel. Dit is 10% van het totale aantal arbeidsplaatsen in Nederland in de kennisintensieve industrie. De helft van deze banen bevinden zich in Netwerkstad Twente (11.283). De kennisintensieve diensten omvat 49.447 arbeidsplaatsen. Dit is 4% van het totale aantal arbeidsplaatsen in Nederland. Hiervan bevinden zich 18.331 (37%) in Netwerkstad Twente [13].


Dankzij inspanningen uit het verleden liggen er nu geweldige kansen om de situatie in Twente en met name in de Netwerkstad Twente, te systematiseren. Kijkend naar de succesfactoren die bepalend zijn geweest voor de ontwikkeling en uitbouw van de economische hotspots als Silicon Valley, Boston, Cambridge, Helsinki en Wageningen, dan kan gesteld worden dat Twente voor een belangrijk deel aan deze succesfactoren tegemoet komt:


1.De aanwezigheid van een of meer hoogwaardige universiteiten als bron van kennis en talent;

2.De aanwezigheid van een wolk van kleine en middelgrote bedrijven waarin docenten en studenten ondernemen met kennis;

3.een netwerk van financiers voor starters;

4.een paar grote ondernemingen die fungeren als kristallisatiepunt

5.hechte netwerken waarin zelfs concurrenten elkaar vinden in het samen werken aan versterking van de regio

6.de schaal is zelden meer dan een uur reistijd.


Kennispark Twente beoogt deze kansen te benutten en de aanwezige succesfactoren verder te versterken door middel van de acties in het actieplan.



3.3 Beleidsmatige afstemming


De aandacht voor kennisintensieve bedrijvigheid neemt de laatste jaren sterk toe. Steeds meer ontstaat het inzicht dat deze bedrijvigheid zorgt voor nieuwe vormen van structurele werkgelegenheid. Op dit moment staan alle signalen op groen doordat er zowel (inter)nationaal, provinciaal, regionaal als lokaal een duidelijke beleidsmatige afstemming en focus is voor de ontwikkeling van Twente als technologische hotspot. Hieronder een kort overzicht.


Nationaal en internationaal

Nationaal en internationaal gezien zijn veel initiatieven gestart die Nederland en de EU op een hoger (innovatie)plan moeten brengen (te denken valt aan rijksnota’s als Nota Ruimte, Pieken in de Delta maar ook initiatieven als het Innovatieplatform en de Lissabon-agenda). De nationale initiatieven zijn opgestart nadat recente onderzoeken hebben aangetoond dat Nederland internationaal gezien wegzakt [5]. Twente kan met een samenhangende uitvoering van beleid een wezenlijke bijdrage leveren aan het wegwerken van de achterstandspositie die Nederland inneemt.



Systematisch innovatiebeleid

Innovatiebeleid veronderstelt een systematische benadering van innovatie; internationale vergelijking heeft laten zien dat in Nederland vrijwel geen sprake is van een coherent en systematisch innovatiebeleid. Hierdoor worden kansen gemist. [5 en 8]. In de theorie worden vier lijnen benoemd waarlangs activiteiten kunnen plaatsvinden gericht op de ontwikkeling van het systematische innovatiebeleid. In schema:



Bron: Guy, K en Nauwelaers, C. (2003), Benchmarking STI Policies in Europe: In Search of Good Practice, Seville, February 2003


Voor een effectief innovatiesysteem is het nodig dat alle vier de velden onafhankelijk van elkaar goed dienen te functioneren en bovendien op een effectieve manier interactie met elkaar moeten onderhouden. De publieke sector heeft een taak in het identificeren van problemen op ieder van de vier velden, het waar mogelijk aanbieden van maatregelen om problemen op te kunnen lossen, maar ook in het bouwen van bruggen tussen de vier velden. Te denken valt aan de traditionele maatregelen als het verbeteren van infrastructuur en leefklimaat, aanleg van bedrijventerreinen, het financieren van bedrijfsverzamelgebouwen, laboratoria en het nemen van maatregelen op het gebied van de arbeidsmarkt. Maar ook maatregelen als het versterken van de kennispositie door te investeren in onderzoek en ontwikkeling en stimuleren van bewustwording voor innovatie bij het bedrijfsleven via subsidies, leningen, risicokapitaal en adviestrajecten. Ook activiteiten gericht op het bij elkaar brengen van actoren uit verschillende disciplines via netwerken en clustering komen regelmatig voor. Recent is meer aandacht gekomen voor het ‘falen’ van de markt: het aanmoedigen van relaties tussen kennisinstellingen en midden- en kleinbedrijven met als doel om de absorptie van nieuwe technologieën door het MKB te bevorderen.


Kennispark Twente wil bijdragen aan de ontwikkeling en versterking van het innovatiesysteem in Oost-Nederland, aansluitend bij het innovatiebeleid vanuit Kennisbeleid Oost/Triangle. Ontwikkeling van de vier aangegeven velden kan echter niet in de volle breedte door Kennispark Twente, worden gedragen aangezien enkele velden de Twentse schaal overstijgen. Focus is daarom aangebracht en dit is verwoord in paragraaf 4.4.

Kennisbeleid Oost: Visie Triangle

De regio Oost Nederland (Overijssel en Gelderland) heeft in 2004 belangrijke beleidskeuzes gemaakt en zet in op een beperkt aantal kansrijke kennisgebieden (visie Triangle). Hoogwaardige kennis en bedrijvigheid op het gebied van voeding (Food), gezondheid (Health) en technologie (Technology) is aanwezig en wordt de komende jaren beleidsmatig verder versterkt. Rondom Wageningen bevindt zich een concentratie van gerenommeerde innovatieve bedrijven en kennisinstellingen op het gebied van voeding. De kennis op het gebied van gezondheid en medische technologie concentreert zich in en rondom Nijmegen en Enschede. Het zwaartepunt van het kenniscluster technologie is te vinden in Twente.


Kennisbeleid Oost vormt voor Kennispark Twente het leidende beleidskader en de activiteiten die worden ondernomen in het kader van Triangle zijn dan ook mede bepalend voor de projecten binnen Kennispark (relatie ten opzichte van andere beleidslijnen is weergegeven in bijlage 4).



Beleid van de convenantpartners Kennispark

In het beleid van de afzonderlijke convenantpartners gemeente Enschede (Netwerkstad Twente), de Universiteit Twente en de Provincie Overijssel is de gewenste samenhang van beleid waar te nemen. Stimulering van de totstandkoming en groei van kennisintensieve bedrijvigheid is uitgeroepen tot één van de speerpunten van economisch beleid [2]. Nieuwe vestigingsruimte bieden aan bedrijven in de Research & Development (R&D) heeft hoge prioriteit. Hierbij wordt nadrukkelijk ingezet op versterking van de kennisintensieve bedrijvigheid en hoogwaardige dienstverlening rondom R&D [3 en 4]. De ontwikkeling van het Kennispark geeft invulling aan deze beleidsambities.

Door de gemeenteraad van Enschede is in augustus 2001 de ambitie van het Kennispark vastgesteld. Deze ambitie geeft aan dat het Kennispark Twente een belangrijk antwoord is op één van de strategische doelstellingen van de gemeente Enschede, namelijk het versterken van de (Euregionale) concurrentiepositie van Enschede.

De Netwerkstad Twente bestaande uit de gemeenten Almelo, Borne, Enschede en Hengelo, heeft het Kennispark tot boegbeeldproject benoemd. De gemeenten geven daarmee aan groot belang te hechten aan de ontwikkeling van Kennispark Twente. De bestuurlijke vertegenwoordiger van de gemeente Enschede in de Stuurgroep Kennispark fungeert als projectverantwoordelijke vanuit de Netwerkstad Twente.

De UT neemt als ondernemende universiteit een actieve rol in ten aanzien van kennisoverdracht en business development vanuit de kennisinstituten. Daarom investeert de UT de komende jaren fors in de opzet van businessaccelerators, exchange-points en ondersteuningsprogramma’s voor starters. Daarnaast gaat de UT haar gebouwenbestand de komende jaren renoveren conform een door zichzelf opgesteld masterplan en beeldkwaliteitplan. In de plannen van de UT is voorzien in een geconcentreerde bebouwing waarbij ook bebouwing is ingepland voor bedrijven die een directe relatie met de UT nodig hebben. Met het Kennispark beoogt de UT een creatieve en ondernemende omgeving te creëren zodat het begrip ‘Ondernemende Universiteit’ een duurzame toekomst heeft

De provincie Overijssel heeft in het Onderhandelingsakkoord 2004-2007 ‘Ruimte voor Actie’ het Kennispark als majeur project benoemd, omdat het invulling geeft aan het economische beleid van de provincie Overijssel. Het economische beleid van de provincie is erop gericht hoogwaardige werkgelegenheid te creëren, hoger opgeleiden te behouden in de provincie, de concurrentiepositie van het bedrijfsleven te verbeteren en kennisnetwerken te ontwikkelen ter versterking van de economie.


Kennispark Twente geeft door middel van dit programmaplan en actieplan invulling aan het bovengenoemde afgestemde en gefocuste beleid.



Hoe doen we dit? 4


4.1 Inleiding


Kennispark kent een grote ambitie en geeft de regio de mogelijkheid haar kansen te benutten en gebruik te maken van haar sterktes als innovatief bolwerk. Door afgestemd beleid worden de krachten ook beleidsmatig gebundeld. In dit hoofdstuk wordt aangegeven hoe invulling wordt gegeven aan de ambitie en de doelstelling van Kennispark Twente. Dit gebeurt via een gerichte inzet op drie programmalijnen met daaraan gekoppeld een concreet actieplan. Ook de wijze van functioneren en de criteria rondom het actieplan zijn onderdeel van dit hoofdstuk.


4.2 Door kennisvalorisatie, innovatiebeleid en gebiedsontwikkeling


De werking van kennisvalorisatie

Bedrijvigheid en werkgelegenheid komen tot stand in een omgeving waarin onderwijs, onderzoek en ondernemen optimaal aan elkaar gekoppeld zijn. Het is essentieel om een omgeving te creëren waarin een kennisconcentratie ontstaat (ook wel ‘valley’, science park of kennispark genoemd) waarin de verschillende partijen in de kennisketen elkaar onderling versterken en daarmee nieuwe bedrijvigheid genereren en aantrekken.


Kennisinstituten beschikken over en ontwikkelen nieuwe innovatieve kennis die geschikt is voor toepassing in nieuwe producten en oplossingen voor maatschappelijke problemen. Deze ontwikkeling verloopt sneller, naarmate de vraag naar innovatieve toepassingen explicieter wordt gearticuleerd en wordt omgezet in betaalde onderzoeksprojecten en programma’s. Voor de vindingen en hun toepassingsmogelijkheden wordt octrooi aangevraagd; de octrooien worden in licentie gegeven aan innovatieve (startende) ondernemingen die de toepassingen doorontwikkelen en vermarkten. De onderzoeksgroepen die aan de basis van het idee en octrooi hebben gestaan profiteren van de spin-off en spin-out ondernemingen door inkomsten uit dividenden en licenties en doordat de nieuwe ondernemingen onderzoeksopdrachten aan de wetenschappelijke groepen verstrekken, hun kennis over de toepasbaarheid overdragen en partner zijn in de aanvraag van publiek private projecten.



Via bovenstaand mechanisme van kennisvalorisatie kan een kenniscluster ontstaan met een zodanige uitstraling dat andere (vaak grotere) bedrijven zich daartoe voelen aangetrokken en hun business developers, onderzoekers en productontwikkelaars in de nabijheid van de kenniscluster vestigen om nieuwe ideeën op te doen en octrooien te bemachtigen. De grote ondernemingen laten de risicovolle eerste ontwikkelingsfase graag over aan de kleinere innovatieve bedrijven, alvorens de nieuwe applicaties te incorporeren. In deze cluster van nieuwe ontwikkeling en bedrijvigheid ontstaan nieuwe combinaties. Bedrijven en wetenschappers combineren hun octrooiportefeuilles, richten voor de ontwikkeling van nieuwe applicaties nieuwe ondernemingen op, etc. De aantrekkingskracht van het gebied wordt zo groot dat vele spelers op het betreffende domein daar in de buurt willen zitten en een vestiging nastreven.


Programmalijnen

Het geschetste mechanisme van kennisvalorisatie is de leidende programmalijn waarlangs het Kennispark Twente vorm krijgt. Toeleverend daaraan zijn de lijn innovatiebeleid en gebiedsontwikkeling.


Kortom: Kennispark Twente wordt ontwikkeld langs drie programmalijnen:


Kennisvalorisatie waarin de realisatie van een programma centraal staat dat kennis omzet in bedrijvigheid onder andere door het starten van accelerators en het aantrekken van business developers. Andere onderdelen betreffen het beheren van octrooien, de ontwikkeling van applicaties en facility sharing en onderwijs gericht op ondernemerschap


Innovatiebeleid waarin het verder ontwikkelen van het kennisnetwerk centraal staat door het inzichtelijk, transparant en toegankelijk maken van het kennisaanbod, het stimuleren van de kennisvraag en het organiseren van de kennistransfer. Daarnaast is er aandacht voor het ontwikkelen van het voor het kennispark benodigde beleid, het verkrijgen van instemming met dit beleid en het organiseren van financiering voor de uitvoering van acties.


Gebiedsontwikkeling waarin de realisatie van een ontmoetingsplaats van creatieve en ondernemende mensen centraal staat. Een masterplan opstellen is de eerste stap in de totstandkoming van deze ontmoetingsplaats en vormt de basis voor de noodzakelijke aanpassing van het bestemmingsplan. Het masterplan biedt ruimte aan de ontwikkeling van circa 250.000 m2 bvo voor bedrijven in de research en innovatieve productie. Activiteiten in dit kader zijn het onderzoeken van de programmatische mogelijkheden, het ontwikkelen van een ruimtelijk plan, opstellen van uitgiftevoorwaarden, juridische vorm en aanbesteding, beheer, parkmanagement.


De drie programmalijnen worden ondersteund door communicatie.



4.3 Door een actieplan


De drie programmalijn kennisvalorisatie, innovatiebeleid en gebiedsontwikkeling en de ondersteunende lijn communicatie kennen acties die bijdragen aan de ambitie Kennispark Twente. Deze acties worden in het aparte deel ‘Actieplan’ opgesomd en vormen voor de komende jaren de leidraad voor het functioneren van de organisatie Kennispark Twente i.o. Een verkorte lijst met acties is opgenomen in paragraaf 4.6.


De acties geven een beeld van de breedte van het Kennispark Twente maar zijn er tevens op gericht richting te geven aan de acties waarover de organisatie Kennispark i.o. de coördinatie en eventueel de financiering kan verzorgen.


De hoofdactiepunten en de onderliggende acties en projecten zijn dynamisch van aard en kunnen in de toekomst worden aangevuld met nieuwe projecten. Via een periodieke actualisatie van het actieplan in de stuurgroep Kennispark Twente zal de voortgang van projecten gemonitord worden en kunnen aanpassingen/wijzigingen in het actieplan formeel worden vastgelegd. De eerste aanpassing is eind 2005, waarna een actualisatie van het programmaplan zal verschijnen.

Eind 2007 zal een formele evaluatie worden gehouden waarbij zal worden gekeken in welke mate de doelstellingen reeds bereikt zijn.


Een deel van de acties en projecten die worden beschreven zijn lopende projecten. Deels zijn het nieuwe initiatieven waarvan de organisatie Kennispark Twente i.o. vindt dat deze opgepakt moeten worden. Voor de lopende projecten zijn reeds gedetailleerdere plannen van aanpak of businessplannen beschikbaar. Voor projecten die zich bijvoorbeeld nog in de ideefase bevinden is dit vanzelfsprekend niet het geval en zal dit moeten gebeuren alvorens voor financiering of ondersteuning vanuit Kennispark Twente in aanmerking te komen. Projecten die worden ingediend bij Kennispark Twente i.o. dienen aan te sluiten bij de hoofdactiepunten.


De financiering voor de projecten en acties is soms reeds geregeld en in andere gevallen zal nagegaan moeten worden hoe het de financiering gestalte moet krijgen. De bedragen die worden genoemd zijn indicatief. Door middel van uitwerkingen van de acties in plannen van aanpak of businessplannen zal een verdere detaillering van de bedragen mogelijk zijn.



4.4 Door focus en afbakening


Kennispark Twente heeft een ambitie en doelstellingen die door middel van vele acties en maatregelen bereikt kunnen worden. Vanzelfsprekend zijn de middelen beperkt en dus is het zaak focus aan te brengen.


De Kennispark-activiteiten dragen aantoonbaar bij aan de ambitie en doelstellingen van het Kennispark Twente zoals verwoord in de Inleiding. Dat wil zeggen dat de actie of nieuwe werkgelegenheid oplevert, de toepasbaarheid van kennis versnelt, de relatie tussen bedrijven en kennisinstellingen versterkt en/of aan de totstandkoming van de creatieve en ondernemende omgeving bijdraagt;


De Kennispark-activiteiten zijn die activiteiten die rechtstreeks door de Kennispark organisatie of via één van de deelnemende partijen in Kennispark (provincie, gemeente Enschede of UT) te beïnvloeden zijn. Dit betekent dat een initiatief altijd moet worden ondersteund door minimaal één van de convenantpartijen. Indien het een initiatief van één van de convenantpartijen betreft, dan dient nog in ieder geval één andere convenantpartij het initiatief te ondersteunen;


De Kennispark-activiteiten moeten passen binnen de hoofdactiepunten zoals die verwoord zijn in het Actieplan, dat onderdeel is van dit programmaplan;


De Universiteit Twente is direct of indirect als kennisinstituut betrokken; De speerpunttechnologieën waarop de kennisvalorisatie-activiteiten binnen Kennispark Twente vooralsnog worden gericht zijn nanotechnologie, informatie- en communicatietechnologie, biomedische technologie en mechanica en procestechnologie. Deze keuze komt voort uit de toppositie die de regio Twente op deze gebieden inneemt, gecombineerd met de toekomstige mogelijkheden die worden voorzien voor deze technologieën. Een belangrijk multi­disciplinair speerpunt binnen deze technologieën wordt gevormd door het programma Zorg en Technologie. De gezonde mens staat hierin centraal. Combinatie van kennis en technologieën is nodig om de zeer individuele klachten en ziekteveroorzakers van mensen te kunnen begrijpen en individueel te kunnen behandelen.mannen begroeting


Kennispark richt zich in eerste instantie op het domein tussen productinnovatie en marktinnovatie. De focus binnen dit veld ligt bij ontwikkelingskansen vanuit wetenschappelijk onderzoek (technology push). Hierbij moet rekening worden gehouden met een incubatietijd in producten van 5 tot 10 jaar. Er is echter ook een andere dimensie in dit veld: impulsen voor productinnovatie komen ook rechtstreeks uit de markt (market-pull) en kennen een veel kortere incubatietijd van 2-5 jaar. In incidentele gevallen kunnen uit deze marktvraag onderzoeksvragen naar boven komen die wetenschappelijk interessant zijn. Kennispark wil hierin faciliteren door het bij elkaar brengen van partijen.


Binnen het concept Kennispark is ook ruimte voor het ontwikkelen van productiefaciliteiten mits deze gelieerd zijn aan de onderzoeksprogramma’s vanuit de Universiteit en daarmee gekoppeld worden aan de ‘technology push’. Daarbij wordt aansluiting gezocht bij de maakindustrie in de regio zodat eventuele nieuwe bedrijfsactiviteiten die voortvloeien uit Kennispark worden ingebed in de bestaande regionale bedrijfsstructuur. Aansluiting zoeken bij het in ontwikkeling zijnde Applicatiecentrum Productietechnologie en het Integraal Praktijk Centrum is in dit verband aan de orde.


4.5 Lijst met acties uit Actieplan 2004



KENNISVALORISATIE



1

Intellectueel eigendom

Deze actielijn ondersteunt de opzet van instrumenten die leiden tot een betere bescherming en benutting van kennisposities (vastgelegd in octrooien en licenties)


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

1.1

Opzet beheerorganisatie voor octrooien en licenties

UT

2004 -2007

250.000



2

Kennisexploitatie

Deze actielijn is erop gericht de ontwikkeling en overdracht van kennis tussen kennisinstellingen en (startend) bedrijfsleven te bevorderen


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

2.1

Applicatie ontwikkeling

UT

2005-2007

700.000–2.500.000

2.2

Facility sharing

UT

2005-2007

100.000



3

Business development

Deze actielijn behelst het proactief ontwikkelen van kennisposities tot bedrijvigheid op kansrijke productmarktcombinaties


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

3.1

Opzet accelerators

UT

2004-2007

100.000-800.000

3.2

Fonds met pre-seed capital

UT, overige investors

2004-2007

500.000

3.3

Fonds voor seed capital

PPM Oost m.b.v. venture capitalists en informal investors

2005-2007

PM

3.4

Incubatorfaciliteiten

UT

2004-2007

100.000



4

Onderwijs en onderzoek in ondernemerschap

Deze actielijn beslaat het stimuleren van ondernemerschap bij studenten en onderzoekers en het vergroten van de kennis betreffende ondernemerschap


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

4.1

Verbreding kenniscentrum NIKOS

UT

2005-2007

150.000 – 300.000

4.2

Verbetering onderwijs in ondernemerschap

UT

2005-2007

50.000 – 200.000

4.3

Faciliteiten voor ondernemende studenten

UT

2005-2007

50.000





INNOVATIEBELEID




Kennisaanbod


1

Verbeteren van de transparantie van kennisposities bij kennisinstellingen en bedrijven

Deze actielijn ondersteunt de opzet van instrumenten en projecten die leiden tot een beter inzicht in de aanwezige kennisposities bij instellingen en bedrijven, zodanig dat het voor (regionale) bedrijven en instellingen mogelijk wordt gebruik te maken van de aanwezige kennis.


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

1.1

Opzet van Exchange points

UT

2005 - 2007

75.000

1.2

Opzet van research kaart UT, en overige regionale kennisinstelling

UT

2005 - 2007

40.000 (eenmalig)



2

Ondersteunen pilots voor businessdevelopment

Deze actielijn is erop gericht pilots te ondersteunen die ten doel hebben de aanwezige kennis sneller en efficiënter tot producten en dus nieuwe bedrijven en werkgelegenheid, te ontwikkelen. Een voorbeeld is de opzet van businessaccelerators


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

2.1

Ondersteunen businessaccelerators

UT

2005-2007

300.000



Kennistransfer


3

Fysieke ruimtes die de kennisoverdracht stimuleren en bevorderen

Deze actielijn geeft Kennispark Twente de mogelijkheid te investeren in fysieke ruimtes die kennisoverdracht stimuleren en bevorderen zoals bedrijfsverzamelgebouwen, gedeelde faciliteiten en algemene ruimten waar ontmoeting mogelijk is.


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

3.1

Kennispark Plaza

Kennispark i.o.

2005-2007

100.000



4

Kennistransfer door middel van studenteninzet

Deze actielijn stimuleert de inzet van studenten door middel van stages, afstuderen, werkopdrachten om ook via deze weg kennisoverdracht te realiseren tussen kennisinstellingen en het regionale bedrijfsleven. Programma’s gericht op stages of afstudeeropdrachten of bijvoorbeeld de stimulering voor onderzoeksopdrachten komen voor financiering in aanmerking.


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

4.1

Kennistranfer door middel van studenteninzet

Kennispark i.o.

2005-2007

50.000



5

Coachings- en begeleidingstrajecten voor starters

Deze actielijn geeft Kennispark Twente de mogelijkheid te investeren in projecten die erop gericht zijn starters beter en efficiënter te begeleiden en te coachen.


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

5.1

Professionalisering TOP regeling

UT/Saxion

2005-2007

500.000



6

Bevorderen kennistransfer tussen het regionale MKB en de kennisinstellingen

Deze actielijn is bedoeld om projecten te ondersteunen die erop gericht zijn de kloof tussen het MKB en de kennisinstellingen ten aanzien van benodigde en beschikbare kennis te verkleinen.


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

6.1

Kennisloket voor het MKB

Syntens

2005-2007

PM



Kennisvraag


7

Articuleren kennisvraag MKB

In deze actielijn worden projecten bedoeld die het inzicht in de kennisvraag vanuit het regionale MKB vergroten.


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

7.1

Inzet Syntens, Oost en Stodt gericht op de inventarisatie van de kennisvragen mbt de UT-kennisinstellingen

Stodt, Syntens en Oost NV

2005-2007

PM

7.2

Opzet en beheer cluster- en netwerkkaart waarmee een gestructureerd inzicht wordt verkregen in de clusters en netwerken rondom de kennisinstellingen van de UT

Kennispark i.o. Oost NV

2005-2007

100.000 (eenmalig) en 20.000 jaarlijks


8

Opzet van en informatieverstrekking over financieringsinstrumenten voor innovatie en nieuwe bedrijvigheid.

Deze actielijn geeft Kennispark Twente de mogelijkheid bij te dragen aan stimuleringsregelingen en fondsen ter bevordering van de kennisoverdracht. Tevens kan een ondersteuning worden geleverd om de toegankelijkheid en transparant van de diverse financieringsinstrumenten te verbeteren


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

8.1

Voortzetting Innovatie Stimuleringsregeling Twente

Provincie Overijssel

2005-2007

2.000.000

8.2

Stimulering en opzet van fondsen voor nieuwe bedrijvigheid en het verbeteren van de netwerkvorming en toegankelijkheid van de fondsen

Kennispark i.o.

2005-2007

50.000



GEBIEDSONTWIKKELING


1

Gebiedsontwikkeling fase 1

Deze actielijn ondersteunt de activiteiten die moeten worden uitgevoerd ten behoeve van de te kiezen ontwikkelingslocaties voor Kennispark Twente en de ruimtelijke kwaliteit die het totale gebied moet bezitten (masterplan e.d.)


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Kosten

1.1

Vaststellen te ontwikkelen locaties, vaststellen tijdsfasering van de te ontwikkelen locaties en het maken van een wervende presentatie van de totale gebiedsontwikkeling.

Gemeente Enschede

2004

300.000

1.2

Verbeteren ruimtelijke kwaliteit

Gemeente Enschede

2004

120.000



2

Gebiedsontwikkeling fase 2

Deze actielijn ondersteunt de activiteiten die erop gericht zijn de gekozen locaties voor Kennispark Twente verder uit te werken tot gedegen stedenbouwkundige en bouwkundige plannen


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Kosten

2.1

Uitwerken van de als eerste te ontwikkelen locaties

PM

2004/2005

1.000.000



3

Gebiedsontwikkeling fase 3

Deze actielijn is erop gericht uitvoering te geven aan de realisatiefase van Kennispark Twente. Waarbij de eerst gekozen locaties als eerste in ontwikkeling zullen worden genomen.


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Kosten

3.1

Realisatie van de eerste locaties

PM

2007t/m 2025

Tot. 50-80 mln en 150 – 350 mln (indien sprake is van Hengelosestr)



COMMUNICATIE


1

‘Smoel geven’ Kennispark Twente

De producten in deze actielijn geven invulling aan het concept Kennispark en geven daarmee het Kennispark een ‘gezicht’.


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Kosten

1.1

Ontwikkelen huisstijl, website e.d.

Kennispark i.o

2004/2005

42.500

1.2

Ontmoetingen organiseren

Kennispark i.o.

2004/2005

5.000

1.3

Ontwikkelen communicatiemateriaal voor promotie en acquisitie

Kennispark i.o.

2004/2005

22.500

1.4

Ontwikkelen borden bij invalswegen Kennispark

Kennispark i.o.

2005

PM



2

Communicatieactiviteiten fase 2

Deze actielijn is erop gericht middelen beschikbaar te stellen ten behoeve van de communicatieactiviteiten die de werkzaamheden van Kennispark i.o. ondersteunen.


Omschrijving

Verantwoordelijke/

Uitvoerder

Looptijd

Inschatting Jaarlijkse Kosten

2.1

Opzet communicatieplan fase 2

Kennispark i.o.

Begin 2005

PM

2.2

Proactieve acquisitie Kennispark Twente

Oost NV

2005-2007

100.000



Hoe organiseren we dit? 5


5.1 Door een gerichte organisatievorm


5.1.1 Huidige organisatie


In de gezamenlijke organisatie is onderscheid gemaakt in de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de Stuurgroep Kennispark, waarin de Gemeente Enschede namens de Netwerkstad Twente, de UT en de Provincie Overijssel samenwerken om tot een kennispark te komen, en de inhoudelijke verantwoordelijkheid van de Programmagroep. De leden van de programmagroep vertegenwoordigen niet meer hun achterban maar zijn inhoudelijk verantwoordelijk voor bepaalde deelgebieden. De programmagroep bestaat uit de projectleiders van de drie programmalijnen onder leiding van de programmadirecteur (zie bijlage 7).


Voor de coördinatie van de uitvoering en eventuele bijsturing van de projecten is de Stuurgroep Kennispark Twente als verantwoordelijke partij aangewezen. De Stuurgroep wordt ondersteund door een Programmadirecteur vanuit de beheersorganisatie Kennispark Twente i.o. De programmadirecteur wordt ondersteund door 3 projectleiders (gebiedsontwikkeling door de gemeente, kennisvalorisatie door de UT en het innovatiebeleid door de provincie) en OOST NV levert het secretariaat. Afstemming en coördinatie vinden plaats in de Programmagroep Kennispark. De Stuurgroep Kennispark Twente, bestaande uit bestuurders van de deelnemende partijen en voorzien van twee adviseurs van respectievelijk Syntens en OOST NV, wordt vervolgens periodiek op de hoogte gesteld van de voortgang en gevraagd hun fiattering te geven over de voorstellen voor bijsturen en opzetten van nieuwe acties/projecten.



5.1.2 Toekomstige organisatievorm Kennispark


De geschetste structuur van het Kennispark is zeer geschikt zolang de voorbereidende fase loopt. De projectvorm heeft echter het nadeel dat het geen eigen rechtspersoon vormt en dus ook niet zelfstandig kan optreden (zoals verplichtingen aangaan). Wil het Kennispark echter werkelijk operationeel worden dan heeft het de voorkeur te kiezen voor een organisatie die ook als rechtspersoon kan handelen. Gezien de vele mogelijkheden is inmiddels de heer Ybema ingeschakeld vanuit het expertteam Grote Stedenbeleid. Hij zal de stuurgroep adviseren over de meest gewenst organisatievorm voor het Kennispark Twente in de uitvoerende fase.


De nieuwe organisatie Kennispark moet de volgende activiteiten doen:

Ze moet het geheel aan activiteiten van het kennispark een gezicht geven.

Ze vormt de contractuele vastlegging van de samenwerking.

Ze vertegenwoordigt het kennispark in- en extern.

Ze coördineert alle activiteiten en stuurt op totaalresultaat.

Ze werft en verdeeld een deel van de middelen (subsidies).

Ze verzorgt de communicatie/acquisitie.

Ze let op zaken als staatssteun en subsidiestapeling en aandelenverhoudingen.


Uitgangspunten voor de nieuwe kennisparkorganisatie:

De partners zijn in elk geval UT, Provincie en Netwerkstad.

De Netwerkstad Twente is indirect via de gemeente Enschede in het bestuur vertegenwoordigd (hiertoe dient dan wel het mandaat van de wethouder expliciet te worden geregeld).

De relatie met bestuurslichamen zoals Regio Twente, GS Overijssel en samenwerkingsverbanden als Kennisbeleid Oost wordt via de deelnemende bestuurders afgedekt.

Syntens en Oost NV zullen als zijnde uitvoerders van EZ beleid als adviseurs bij Kennispark Twente betrokken blijven. Tevens vervullen Syntens en Oost NV een belangrijke uitvoerende taak bij de ontwikkeling en opzet van nieuwe projecten in het kader van het Actieplan Kennispark Twente.

Derden (projectontwikkelaars, geldschieters) worden eventueel bij de deelprojecten betrokken. Dit betekent dat onder de Kennisparkorganisatie diverse andere organisatorische eenheden kunnen ontstaan.

De partners (staten, raad, college) zullen bereid moeten zijn de kennisparkorganisatie voldoende mandaat te geven.



5.2 Door fasering en resultaten per fase


Kennispark Twente kent na een aanloopfase een hoofdfasering van voorbereiding en realisatie;


Voorbereidingsfase

Het jaar 2004 de eerste fase is er vooral op gericht alle plannen voorbereid, goedgekeurd en deels gefinancierd te krijgen. Resultaten van deze voorbereidingsfase in 2004 zijn:

Convenant bestuurlijk overeengekomen en afgesloten

Kennispark landelijke bekendheid gegeven

Uitgangspunten gebiedsontwikkeling en stedenbouwkundig plan gereed

Programmaplan en subsidieverordening goedgekeurd

Plannen accelerators operationeel

Nieuwe kennisparkorganisatie operationeel


Realisatiefase

In 2005 volgt de realisatie wat niet wegneemt dat al in 2004 de eerste accelerator voor life sciences business is gestart. De realisatiefase is weer verdeeld in een korte en in een lange termijn.


De korte termijn loopt tot en met 2007 en is gericht op het behalen van de eerste meetbare resultaten waarover politiek verantwoording kan worden afgelegd. In deze fase zal ook de voorbereiding van de gebiedsontwikkeling worden afgerond zodat gestart kan worden met de bouw. Tot die periode zullen de bestaande en door nieuwbouw van de UT vrijkomende gebouwen voor dit doel worden aangewend.


Resultaten realisatiefase korte termijn (tot en met 2007):

500 nieuwe arbeidsplaatsen,

30 nieuw kennisintensieve bedrijven,

Inzichtelijk en goed cluster- en netwerkstructuur,

5 nieuwe of uitbreiding van bestaande netwerken,

3 nieuwe onderzoeksprogramma’s tussen kennisinstellingen en bedrijven

inrichting van 3,5 tot 4 hectare bruto Kennispark



De lange termijn loopt tot en met 2020 de periode waarin het, afhankelijk van de economische ontwikkelingen, mogelijk moet zijn het complete kennispark te realiseren.


Resultaten realisatiefase lange termijn (2020)

10.000 nieuwe arbeidsplaatsen

realisatie van 250.000 m2 aan kennispark gerelateerde bedrijvigheid

Twente in de top-20 sterkste economische regio’s van Europa (in 2003 was die plaats 44) [5]



5.3 Door een dynamische financiering


Op basis van de acties en projecten in het actieplan is de inschatting dat t/m 2007 een bedrag van 25 miljoen euro kan worden weggezet binnen Kennispark Twente (zie onderstaand schema).


De financiering van een Kennispark is voor een dergelijk groot investeringsbedrag niet vooraf te regelen. Daarom zal stapsgewijs en projectgebonden financiering geregeld moeten worden voor de diverse onderdelen. Waar mogelijk zal geprobeerd worden op programmabasis financiering voor het Kennispark te verkrijgen.


Financiering zal worden gezocht via twee hoofdwegen:

1.Financiering voor projecten die gericht zijn op de economische ontwikkeling van Kennispark en de bedrijfsgerichte maatregelen waar Kennispark-ondernemingen uit kunnen putten. Financiering kan worden geleverd door zowel publieke als private bronnen. De eerste stap vanuit publieke partijen is gezet door de provincie Overijssel die inmiddels € 5 miljoen toegezegd voor economisch beleid t/m 2007. Van de overige publieke partijen (Universiteit Twente cq Gemeente Enschede en de Netwerkstad Twente) mag minimaal hetzelfde bedrag worden verwacht, zodat in ieder geval al gerekend kan worden met 15 miljoen vanuit regionale publieke partijen. Deze bijdragen worden voor zover mogelijk aangevuld met bijdragen vanuit het ministerie van Economische Zaken en de Europese Commissie, waarbij zoveel mogelijk uit bestaande of nog te ontwikkelen regelingen wordt geput. Private partijen zullen ook zelf over de brug moeten komen en de verwachting is dat vooral bij de business accelerators private middelen kunnen worden ingezet.


2.Financiering voor de fysieke investeringen zullen via een ander spoor verkregen moeten worden. Het private aandeel is nog niet kwantificeerbaar, maar zal voornamelijk gerealiseerd moeten worden via projectontwikkeling rondom de gebouwen en de shared facilities. Publiek gezien is een eerste stap gezet via een BIRK-aanvraag van € 25 miljoen (VROM-regeling).


Belangrijk aspect ten aanzien van het binnenhalen van voldoende financiering is ook de agendasetting rondom Kennispark: Kennispark Twente moet ook ‘tussen de oren’ van beslissers komen. Kennispark Twente ziet Kennisbeleid Oost/Triangle als vehikel om de agendasetting te realiseren. Belangrijke ontwikkelingen zijn momenteel de voorbereiding van het ministerie van EZ op nieuwe regelingen in het kader van nationaal economisch stimuleringsbeleid, maar ook de voorbereidingen op mogelijke terugvalopties in het kader van het Europese structuurfondsenbeleid (in het geval het kabinetsstandpunt om daar geen gebruik meer van te maken niet houdbaar mocht blijken). Met Kennisbeleid Oost al basis programma voor Europese fondsen 2007-2013 met daaraan gekoppelde cofinanciering door het Rijk kan Kennispark Twente beroep doen op een deel van de beschikbaar te stellen middelen.



Totale indicatieve uitgaven programmaplan Kennispark Twente



Inschatting uitgaven [euro]




Kennisvalorisatie t/m 2007


11.000.000

1.Intellectueel eigendom

1.000.000


2.Kennisexploitatie

4.700.000


3.Business Development

4.100.000


4.Ondernemerschap

1.200.000





Innovatiebeleid t/m 2007


9.425.000

1.Kennisaanbod

1.165.000


2.Kennistransfer

1.950.000


3.Kennisgebruik

6.310.000





Fysieke ontwikkeling


1.420.000

1.Fase 1 t/m 2005

420.000


2.Fase 2 t/m 2007

1.000.000


3.Fase 3 (na 2007 – 50-80 mln euro)






Communicatie en acquisitie

370.000

370.000




Totaal actieplan


22.215.000




Projectorganisatie t/m 2007 (zie bijlage 5):


3.173.460

interne kosten

1.290.960


externe kosten

1.882.500





Totale kosten


€ 25.388.460

Bijlage 1 Bronnen




1. Intentieovereenkomst Kennispark Twente, Gemeente Enschede, Universiteit Twente, Ontwikkeling- en Investeringsmaatschappij voor Overijssel, december 1999.

2. Meerjaren ontwikkelingsplan Gemeente Enschede, 2000

3. Concept Streekplan Overijssel 2000+, provincie Overijssel, 2000

4. Innovatiestrategie, Provincie Overijssel, 1999


5. Tijd om te kiezen Kenniseconomiemonitor 2003, Stichting Nederland Kennisland, september 2003, Bureau Louter, www.kennisland.nl/km2003


6. Slagkracht in innovatie! Sectorplan Wetenschap & Technologie, Op weg naar een federatie van Technische Universiteiten in Nederland, februari 2004.


7. Ratio; de Overijsselse arbeidsmarkt tot 2006, regiorapportage Twente, oktober 2003.


8. Final report of the Expert Group on Enterprise Clusters and networks, European Commission, DG Enterprise, 2003.


9. Verhuismotieven, I&O research, 2000


10. Higtech-Nederland, een toekomst binnen handbereik, SMO-2001-2, Stichting Maatschappij en Onderneming


11. Vernieuwing in innovatie, Een evaluatie van netwerken en clusters in Overijssel, S..T.M. Mijsters, provincie Overijssel, 2003

12. prof.dr. Peter M.G. Apers (CTIT) – diesrede UT 28 november 2003, Being Smart in Smart Surroundings, Universiteit Twente

13. BIRO, Provincie Overijssel, conform definities die door Bureau Louter zijn gebruikt voor de nota Pieken in de Delta, gebiedsgerichte economische perspectieven (GEP-indeling), ministerie EZ


Voor deze inventarisatie is verder kennisgenomen van diverse beleidsnota’s en –initiatieven. Het gaat hier om Ruimte voor Actie, de conceptversie van het Meerjarig Economisch Uitvoering Programma (MEUP), Innovatiestrategie Overijssel, concept-versie Kennisbeleid Oost-Nederland, conceptversie REOP-Twente, Innovatiebrief EZ, Kennis, de steen der wijzen (ESB 23 januari 2004), Position Paper Kennisparken Enschede en Leiden (februari 2003), ICES-KLICT eindrapportage Kennis Intensieve Clusters, prof G.P.M.R. Dewulf ea. (oktober 2003) .




Bijlage 2 Studies Kennispark


Atlas Technologiepark (sept. 2000)

De ontwikkeling van verschillende ruimtelijke planmodellen om meer grip te krijgen op de samenhang van zaken als werkambitie, programma, kwaliteit van het landschap, haalbaarheid en de karakteristiek van de bebouwing. Uiteindelijk zijn vijf modellen ontwikkeld. Door het college van B&W is gekozen voor de nadere uitwerking van twee modellen namelijk:

Edge-City : inbreiden UT + concentratie aan Hengelosestraat

en Campus-Dubbel: uitbreiding aan de noordzijde van de campus

Door de gemeenteraad is later het gebied ingeperkt; niet ten noorden van de Langekampweg.


Werkschrift vestigingsmilieus (dec. 2000)

Waarin vooral de eigenschappen van vergelijkbare technologieparken in beeld worden gebracht.


Notitie Flankerend beleid (febr. 2001)

Waarin niet zozeer flankerend beleid wordt ontwikkeld maar meer een visie op het kennispark wordt gegeven;

Ontmoetingsplaats van creatieve en ondernemende mensen

Inspirerende en stimulerende omgeving

Bedrijven actief onderdeel van virtuele en fysieke netwerken

Inhoudelijk concept gericht op dynamiek

Behoud van het bestaande landschapskarakter.

Toonbeeld van flexibiliteit.


Ambitienota (juli. 2001)

Met name een document om het belang van het kennispark aan de gemeenteraad van Enschede duidelijk te maken. Als belangrijkste resultaat wordt omschreven

“ Versterking van de (Euroregionale) concurrentiepositie van Enschede”.

Informatiebrochure kennispark Twente ( juni 2001)

Een uiteraard wervend verhaal dat echter selectiecriteria bevat voor bedrijven die zich op het kennispark zouden willen vestigen. Bedrijven moeten voldoen aan twee van de drie navolgende voorwaarden:

>20% omzet uit R&D of opleiding

>50% hoger opgeleiden in dienst van de vestiging

een functionele relatie met de UT, andere kennisinstellingen of bedrijven

op het terrein.


Uitgiftevoorwaarden (dec 2001)

Geeft een voorlopig p.v.e. in bruto m2 en beschrijft per vestigingsmilieu (delen van het plangebied) vrij nauwkeurig de kwalitatieve en kwantitatieve eisen.


Ruimtelijk PVE (jan 2002)

Vervangt de uitgiftevoorwaarden en vormt daarmee het complete PvE voor de gebiedsontwikkeling. Dit programma dient ook de basis te vormen voor de ontwikkeling van het stedenbouwkundige plan. Wel zal hierover nog overeenstemming moeten worden bereikt met de UT en de architect prof. Hoogstad.


Uitgiftevoorwaarden korte termijn “bypass” (juli 2002)

Bevat een indicatieve hoofdopzet van het stedenbouwkundige plan en daarmee het kader van de verschillende vestigingsmilieus van het kennispark die weer bepalend zijn voor de uitgiftevoorwaarden per deelgebied



Eigenlijk vormt de bypass een herhaling van het PvE met daar aan toegevoegd een fasering, mogelijke grondwaarden en aspecten voor het milieubeleid.


Wat opvalt in het PvE en de uitgiftevoorwaarden dat ze eigenlijk los staan en ook deels strijdig zijn met de plannen van de UT zoals deze door prof. Hoogstad zijn vormgegeven. Ook lijkt er een strijdigheid te bestaan tussen de veel genoemde noodzaak tot flexibiliteit en de kennelijke behoefte via strikte voorwaarden ongewenste ontwikkelingen te voorkomen.


Actieplan Kennispark en de uitwerking projecten (mei 2003)

Beschrijft het flankerend beleid door middel van vijf thema’s;

kennis en technologie

bedrijfsomgeving

ondernemerschap

vestigingsklimaat

ruimtelijke ontwikkeling

profilering

Per thema is een duidelijke ambitie omschreven en worden deelprojecten benoemd die aan het bereiken van die ambitie bij kunnen dragen.





Bijlage 3 Lopende initiatieven op het gebied van kennis en innovatie


1. Kennisbeleid Oost/Visie New Triangle

Centraal aansturingorgaan is de Regiegroep Triangle. In deze regiegroep hebben de provincies Overijssel en Gelderland, de universiteiten Twente, Wageningen en Nijmegen, enkele bedrijven en de ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland zitting. De regiegroep heeft op 16 maart 2004 de visie Triangle vastgesteld. In deze visie geven de samenwerkende partijen aan op welke manier ze Oost-Nederland tot een belangrijke kennisregio van wereldformaat willen maken (in 2015 in mondiale top-5). In Oost Nederland zijn drie goed ontwikkelde kennisgebieden te onderscheiden, namelijk voedsel, technologie en gezondheid. Het uitgangspunt van de visie Triangle is om juist op de combinaties van de drie kennisgebieden economische spin off te vinden. Binnen de visie Triangle ligt het zwaartepunt voor het kennisdomein technologie in Twente. Rondom de verschillende speerpunten van de UT te weten Nanotechnologie, Microprocessen, ICT en Biomedische Technologie, zijn diverse actieve netwerken en organisaties aanwezig. Deze netwerken afzonderlijk geven echter niet een totaal beeld van alles wat op technologiegebied mogelijk is in Twente. Daarom wordt in dit jaar een overkoepelende afstemmingsorganisatie opgezet onder de naam Technology Valley. Deze organisatie zal voorzien van een aansprekende voorzitter de spreekbuis worden van Twente en fungeert tevens als verbindende schakel naar de andere kerngebieden van de Triangle, zoals Food Valley in Wageningen en Health Valley in Nijmegen.

2. Zorg en technologie

Het programma Zorg en Technologie richt zich op het verkrijgen van economische spin off door (gezondheids)zorg vraagstukken op te lossen met technologische ontwikkelingen. In Twente zijn diverse bedrijven, instellingen en de Universiteit actief op het terrein van medische technologie en vraagstukken rondom de gezondheidszorg (Care & Cure). Bestuurlijk is dit veld georganiseerd in de Taskforce Zorg en Technologie, terwijl concretisering plaatsvindt in de Innovatiesalon Zorg en Technologie.

3. Breedband

Met verschillende partners in het veld is een inhaalslag gemaakt in het ontwikkelen van een breedbandinfrastructuur. Een breedbandinfrastructuur is een belangrijke vestigingsfactor voor kennisintensieve bedrijvigheid. Met de gezamenlijke investering in een internet-koppelpunt, de NDIX, en de uitgekiende strategie van actieve vraagbundeling zijn verschillende instellingen aangetakt zijn op de NDIX. Op de campus is daarnaast Europa’s grootste draadloze Internet testbed aanwezig. Bedrijven kunnen hier hun draadloze toepassingen en diensten testen op bedrijfszekerheid en veiligheid. Een volgende stap is de ontwikkeling van het dienstenaanbod voor breedbandinternet. Hierbij spelen de aanwezige kennis op de UT en de gespecialiseerde bedrijven in Twente een grote rol.


4. Duurzame ontwikkeling

In het afgelopen jaar is een begin gemaakt met het opstarten van de samenwerking op het gebied van duurzame ontwikkeling. In samenwerking tussen het Centrum voor Schone Technologie en Milieubeleid, de Saxion Hogeschool en de Provincie worden aspecten op het gebied van landelijke omgeving en de relatie tussen stad en platteland besproken.


5. Nieuw Perspectief Twente

Naast kennisopbouw besteedt de UT als ondernemende universiteit veel aandacht aan het creëren van ondernemerschap. Hiermee is de UT een belangrijke motor in de creatie van bedrijvigheid en werkgelegenheid. Na de bekendmaking van het sluiten van de militaire vliegbasis Twente is door de partijen in de regio ten behoeve van het compensatiepakket, het Nieuw Perspectief Twente opgesteld. De economische component van het Nieuw Perspectief is gericht op de kenniseconomie. In Nieuw Perspectief zijn initiatieven voorgedragen die een directe relatie hebben met de UT. Voorbeelden zijn Zorg en Technologie en het Instituut op het gebied van Nanotechnologie MESA+ en Kennispark.


6. Sectorplan Wetenschap & Technologie

Onlangs is door de drie Technische Universiteiten in Nederland een gezamenlijk actieplan gepresenteerd dat uiteindelijk zal leiden tot één Federatie van Universiteiten in Nederland in 2010. Doel is te komen tot een federatie die in onderwijs en onderzoek tot de absolute top in Europa behoort. Naast onderwijskundige aanpassingen willen de universiteiten vooral een rol van betekenis spelen in kennisvalorisatie: de ontwikkelde kennis optimaal ten nutte laten komen van het bedrijfsleven (voornamelijk ook midden- en kleinbedrijf). De genoemde werkpakketten in het actieprogramma 3TU Innovation Lab komen overeen met de aanpak in Kennispark.


Naast deze programma’s komt Kennispark ook nog voor in beleidsplannen als het REOP van de regio Twente en het MEUP van de provincie Overijssel. Daarnaast is het als boegbeeldproject benoemd door Netwerkstad Twente en wordt in de nog af te sluiten GSB-convenanten tussen de Netwerksteden en de provincie eveneens een relatie gelegd met Kennispark. Concluderend kan worden vastgesteld dat Kennispark door veel partijen wordt geclaimd zonder dat helder is hoe Kennispark ingevuld gaat worden.


Bijlage 4 schema positiebepaling Kennispark Twente


Overheid Netwerk/Clustering


Rijk - EZ

- OCW


Provincie Overijssel Kennisbeleid Oost

MEUP Visie New Triangle

Convenanten GSB



Regio Twente Food Valley Techno Valley Health Valley

REOP



Netwerkstad Twente

Strategische visie 1-2



Gemeente Enschede

Zorg en Technologie


Boegbeeldproject Kennispark





Economisch Breedband Kennispark

Beleid Diensten




Zorg en Technologie Sectorplan Wetenschap &Technologie

Technische Universiteiten


Nieuw Perspectief

Compensatie Vliegveld Wetenschap

Bijlage 5 Kosten Projectorganisatie


Benodigd 2004










Intern

Extern

Subtotaal













Directie,secretariaat,

communicatie



82.500

237.500

320.000













Gebiedsontwikkeling

98.210

190.000

288.210












Innovatiebeleid


90.250

25.000

115.250











Kennisvalorisatie



60.000

80.000

140.000













Subtotaal


330.960

532.500

863.460




















Raming 2005 t/m 2007

Kosten

per jaar






















Directie,secretariaat,

communicatie



80.000

180.000

260.000













Gebiedsontwikkeling



80.000

200.000

280.000












Innovatiebeleid



80.000

70.000

150.000












Kennisvalorisatie


80.000

p.m.

80.000













Subtotaal


320.000

450.000

770.000




Kosten over 3 jaar


960.000

1.350.000

2.310.000












Totaal


1.290.960

1.882.500

3.173.460







De voorbereidingskosten worden door de participanten gedragen, ieder betaalt de interne kosten zelf. Voor de externe kosten is de volgende verdeling afgesproken:

2004 2005 t.m. 2007


Al beschikbaar 100.000-

Provincie 210.250- 150.000-

Gemeente 116.125 150.000-

UT 116.225- 150.000-


Totaal 532.500- 450.000-


Bijlage 6 Uitgangspunten Gebiedsontwikkeling



Bijlage 7 Huidige organisatie Kennispark





Gemeente UT Provincie



Secr.

Bestuurlijke

Verantwoordelijkheid



Secr./Comm. Inhoudelijke of procedurele

Oost NV verantwoordelijkheid


Gebiedsontw. Innovatiebeleid. Kennisvalorisatie


Ruimt. Uitgifte Beheer Kennis- Beleid Octrooien Business

Plan aanbest. Netwerk . Subsidies Kennisexpl. development

Bijlage 8 15 grootste werkgevers voor de CWI-gemeenten in Twente

Bron: Ratio, BIRO (provincie Overijssel, bewerking E’til)



Sector

Enschede

Hengelo

Almelo

Hellendoorn

Oldenzaal


Nijverheid

(voeding, chemie, metaal-electrotechniek, energie, bouw en onroerend goed)


DWC Bedrijven (1000+)

Vredestein Banden BV (1000+)

Grolsch Bierbrouwerij Nederland BV (500-800)



Thales Nederland BV (1000+)

Eaton NV (1000+)

Werkvoorziening Midden Twente (500-800)

AKZO Nobel Chemicals BV (500-800)

Siemens Demag Delaval Turbomachinery (500-800)

Thomasson Dura BV (200-500)

Sason Servo BV (Delden) (200-500)


Soweco NV (1000+)

Philips (500-800)

Urenco Nederland BV (500-800)

Bolletje BV (200-500)

Texas Instruments (200-500)

GE Wind Energy (200-500)

STg werkgelegenheidsinitiatieven Almelo (200-500)


Koninklijke Ten Cate (800-1000)

Van Keulen Interieurbouw Nijverdal BV (200-500)

Hegeman Nijverdal BV (200-500)

Enkco BV (Holten) (200-500)

NIDO Universal Machines BV (Holten) (200-500)

Iglo Ola Produktie BV (200-500)

G. van Dam BV (Rijssen) (200-500)

Vastbouw Oost BV (Rijssen) (200-500)


Uniq Nederland (Losser) (500-800)

Werkmij Plegt-Vos Bouwgroep BV (500-800)

BAN NBM Infratechniek Noordoost BV (Ootmarsum) (500-800)

Power Packer Europa BV (200-500)

De Schakel (200-500)

Groenbouw (losser) (200-500)



Commerciële diensten

(handel en reparatie, transport en communicatie, bank en verzekeringswezen, horeca en zakelijk dienstverlening)


SNT Nederland BV (800-1000)

Amicon Zorgverzekeraar (500-800)

Polaroid Europa & trading (500-800)



Asito BV (500-800)

Metro Cash&Carry Nederland (200-500)

ISS Nederland BV (200-500)




Avonturenpark Hellendoorn (200-500)

OAD Reizen BV (Holten) (200-500)

Muller Transport (Holten) (200-500)

Schoonmaakbedrijf Gossen en Kalvenhaar BV (200-500)


Heisterkamp Transport BV (500-800)

Bleckmann BV (500-800)


Niet-commerciële diensten

(overheid, onderwijs, gezondheids- en welzijnszorg, overig)


Universiteit Twente (1000+)

Medisch Spectrum Twente (1000+)

Gemeente Enschede (1000+)

Saxion Hogeschool Enschede (1000+)

(Vliegbasis Twente (1000+))

Stichting Mediant (500-800)

Stichting De Twentse Zorgcentra (500-800)

Thuiszorg ENS/HAA (500-800)

Politie Twente (500-800)


Stichting Carint (1000+)

Streekziekenhuis Midden Twente (1000+)

ROC Oost Nederland (500-800)

Gemeente Hengelo (500-800)

Trivium Zorggroep Twente (200-500)

Politie Twente (200-500)


Twenteborg Ziekenhuis (1000+)

Zorgorganisatie Reggeland (500-800)

Thuiszorg NW Twente (500-800)

Zorgcentrum Twente Noord (500-800)

Belastingdienst (500-800)

ROC Twente Plus (500-800)

Gemeente Almelo (500-800)

Arrondissementsrechtbank (200-500)


Verpleeghuis Krönnenzommer (500-800)

Overijsselse Bibliotheek Dienst (200-500)

Thuiszorg NW Twente (200-500)



Stichting de Twentse Zorgcentra (Losser) (800-1000)

Verpleegcentrum Twente-Oost (Losser) (200-500)

Stichting VVT (oostmarsum) (200-500)

Stichting Carint (200-500)

MST Oldenzaal (200-500)

Stichting De Eik (200-500)

Jarabee jeugdzorg Twente (200-500)



Bijlage 9 Overzicht netwerk- en clusterinitiatieven in Overijssel (2003):


Netwerkinitiatieven:


Aantal bedrijven

Taskforce Zorg en Technologie

25

EuropeanTransportregionTwente (ETT)

114

Innofood

58

Kennisintensieve Doorstarters Regio Stedendriehoek (KIDS)

22

Oostelijke Kunststof Keten (OKK)

30

Plato Stedendriehoek

54

Plato Ijsselvecht

54

Innovatieplatforms in de metaal (afgerond)

25

Kenniskoppeling Overijssel (afgerond)

23

Kennisoverdracht Kop van Overijssel (afgerond)

20

Industriële Kring Twente (IKT)

402

Technocentrum Twente

12

Technocentrum IJsselVechtVeluwe

31

TechnologieKring Twente (TKT)

102

University Student Enterprise

69

Vereniging Metaalbedrijven Twente (VMT)

133

MicroSysteem Technologie Vereniging?

Nb






Clusterinitiatieven:


Aantal deelnemers

Businessclusters

(aanjagen productontwikkeling; ondernemer is trekker))


Samenwerking T&U in Twente (STUWT)

41

NetLab: Biomedische Technologie

7

NetLab: ICT

11

Industrial Design Center

52

Mechanica

Nb

Stichting Mechatronica Valley Twente

Nb

Nano and Microsystem Initiatieve Twente

Nb

Twents Initiatief voor Medische Productinnovatie (TIMP)

9

Innovatiesalon Zorg en Technologie

Nb

Idee Matching en Ontwikkeling Twente (IMOT)

Nb

Marktgericht Innoveren

Nb

Laser Demonstratie Centre

Nb

Applicatiecentrum Stodt



Kennisclusters:

(kennisontwikkeling; vanuit de wetenschap worden producenten en afnemers bij elkaar gebracht))


VR Valley

Nb

Institute for Sport & Leisure

Nb

Industrial Design Centre

52

Technology Xchange Cell

Nb

Expertisecentrum revalidatietechnologie

Nb

Expertisecentrum pijnrevalidatie

Nb

Expertex (expertisecentrum textiel en confectie)

Nb



Bron: Mijsters [11], OostNV, eigen bewerking


Belangrijke clusters rondom de speerpunttechnologieën van de Universiteit Twente.

1. Ten aanzien van het technologieveld ICT is een cluster ontwikkeld rondom de instituten CTIT en Telematica Insitute. De onderzoeksgebieden zijn momenteel MobiHealth (gezondheidszorg op afstand), WASP (contextbewuste toepassing) en Smart Surroudings (slimmere omgevingen waarbij computers zullen worden vervangen door chips in muren etc). Apers [12] wijst op de kans voor Twente nu bedrijven eigen R&D- afdelingen afbouwen en zich meer richten op universiteiten. Een andere mogelijkheid is het vormen van netwerkinstituten (Topinstituten) die nationale aanspreekpunten zijn. De succesformule hierbij is een kleine kern van onderzoekers op een centrale locatie aangevuld met onderzoekers uit het bedrijfsleven en universiteiten.

Betrokken regionale partijen bij ICT: UT, ITC, Axis, TI, Saxion, Telecats, NDIX, CMG, Atos Origin, Thales, Introcom, Urenco, CNN Solutions.

2. Een internationaal cluster is ontstaan rondom micro- en nanotechnologie met als belangrijkste speler Mesa+ . Betrokken partijen in de regio zijn: Lionix, 3T, MicroMontage, Maser Engineering, Concept to Volume, Texas Instruments, PANalytical

3. Op het gebied van Mechatronica zijn de volgende partijen bij elkaar gekomen: UT, Thales, Siemens, Demcon, Philips ETG, Urenco, IMS, Stodt

4. Tenslotte is op het gebied van Medische Technologie het onderzoeksinstituut BMTI – klinische technologie (biomedisch) de kernspeler. Betrokken regionale partijen zijn: UT-TG, Roessingh, Saxion, MST, Huka, AmbroixHolland, SMT, Carint, Baat, Infotronic BC, Indes, Philips ETG, IMS, Twenteborg.