Lesson Study: een multidisciplinair team met beginnende en ervaren docenten
Nellie Verhoef, Universiteit Twente
Onderzoeksdoel
Beginnende docenten lopen in hun lespraktijk tegen onverwachte problemen op (Pillen, Beijard, & P., 2012). Vakoverstijgend liepen op één school behalve beginnende ook ervaren docenten tegen gebrekkige taalvaardigheden van leerlingen op: lezen, schrijven en het interpreteren van teksten. Het onderzoeksdoel was om aan de hand van Lesson Study deze lespraktijken in kaart te brengen om die te kunnen begrijpen en te veranderen (Lewis & Hurd, 2011; Pérez, Soto, & Serván, 2010).
Theoretisch kader
Het leren van de docenten is beschreven in termen van het Extended Interconnected Model of Professional Growth (EIMPG) gebaseerd op Clarke en Hollingsworth (Coenders & Terlouw, 2015). Na het bepalen van de onderzoeksfocus (gebrekkige taalvaardigheden), werd de onderzoeksles gezamenlijk voorbereid. De les werd uitgevoerd, waarbij de andere Lesson Study-deelnemers een aantal case-leerlingen observeerden. Vervolgens werd de les direct nabesproken onder leiding van de Lesson Study-begeleider. Hierna volgde herziening en het opnieuw uitvoeren in een andere klas.
De onderzoeksvraag luidde: Wat en waarvan leren docenten van het leren van leerlingen?
1. Hoe veranderen de taalvaardigheden van leerlingen?
2. Wat leert de docent van deze veranderingen bij leerlingen?
3. Van welke Lesson Study-fase in de Lesson Study-cyclus leert de docent?
Onderzoeksmethode
Het onderzoek spitste zich toe op een beginnende docent Nederlands en een (meer dan 15 jaar) ervaren docent biologie. De onderzoeksinstrumenten bestonden uit semi-gestructureerde interviews aan het eind van de tweede cyclus (onderzoeksvraag 1 en 2) en videoregistraties van de voorbereidingen, de lesuitvoeringen (ook het werken van case-leerlingen) en de nabesprekingen in beide cycli (onderzoeksvraag 3). De video’s zijn letterlijk getranscribeerd, gecodeerd via Atlas.ti en per docent geordend in een tabel onderscheiden in “wat is geleerd” en “waarvan is geleerd” per cyclus. Vervolgens is er gecategoriseerd in: docentrol, instructie en vakspecifieke elementen, en vastgelegd waar het geleerde aan de orde is geweest in het Lesson Study-proces. De tabellen zijn gecheckt door een onafhankelijke onderzoeker.
Resultaten en/of onderbouwde conclusies
De beginnende docent leerde dat zijn instructie kort, helder en duidelijk moet zijn – hij wist niet wat zijn leerlingen wel en niet konden, en zijn leerlingen wisten niet wat en hoe ze opdrachten moesten uitvoeren. De ervaren docent besefte dat hij zich vooral om de inhoud bekommerde. Hij hoorde in de discussie over werkwijzen die zijn doel ondersteunden: het ontwikkelen van betekenisvolle opdrachten voor leerlingen. Hij wist nu dat hij het leerproces teveel stuurde en lang niet alle leerlingen hem volgden. Hij kreeg ook in de gaten hoe moeilijk het is om af te wijken van zijn gewoontes.
Wetenschappelijke betekenis van de bijdrage
De eigenschappen van dit LS-team onderstreept de door Lomos, Hofman en Bosker (2011) genoemde vijf kenmerken van succesvolle professionele leergemeenschappen (PLG’s). De professionele dialoog stimuleert docenten om zich te richten op het leren van leerlingen in plaats van op het materiaal of de rol van de docent. Deze studie laat zien dat de opvattingen van docenten veranderen door gezamenlijke discussies over het leren van leerlingen in de lespraktijk. De kennis (vakdidactisch repertoire) van docenten wordt verrijkt door nabesprekingen leidend tot alternatieve aanpakken.
Referenties
Coenders, F., & Terlouw, C. (2015). A Model for In-service Teacher Learning in the Context of an Innovation. Journal of Science Teacher Education, 26(5), 451-470.
Lewis, C. C. & Hurd, J. (2011). Lesson study step by step: how teacher learning communities improve instruction. Portsmouth: Heinemann.
Lomos, C., Hofman, R.H., & Bosker, R.J. (2011). Professional communities and student achievement: a meta-analysis. School Effectiveness and School Improvement, 22(2), 121-148.
Pérez, A. I., Soto, E., & Serván, M. J. (2010). Participatory action research and the reconstruction of teachers' practical thinking: lesson studies and core reflection. An experience in Spain. Educational Action Research, 18(1), 73-87.
Pillen, M., Beijaard, D., & den Brok,P. (2012). Profiles and change in beginning teachers’ professional identity tensions. Teaching and Teacher Education, 34, 87-93.