Workshops & Symposium

A

Het meten van duurzame mentale gezondheid in de GGZ: de MHC-SF door Marijke Schotanus-Dijkstra, Katinka Franken en Sander de Vos (Symposium) 

In de GGZ heeft de focus van behandelingen van oudsher voornamelijk op symptoomreductie gelegen. Duurzame mentale gezondheid is echter meer dan alleen de afwezigheid van ernstige psychische klachten, maar heeft ook te maken met welbevinden en adaptief vermogen. In bevolkingsonderzoek wordt al langere tijd een maat voor geluk meegenomen, maar in de GGZ wordt hier nog zelden structureel naar gekeken. Welbevinden omvat meer dan alleen gelukkig zijn, het gaat ook over optimaal functioneren en een betekenisvol leven leiden. Een valide en betrouwbaar instrument om verschillende facetten van welbevinden te meten is de Mental Health Continuum-Short Form (MHC-SF).

In het eerste deel van dit symposium staat een introductie over dit instrument centraal: Wat meet deze vragenlijst, wat kun je er mee in de (GGZ) praktijk?  Wat is de relatie tussen welbevinden en psychische stoornissen? Ook wordt onderzoek gepresenteerd naar validatie van het instrument in de GGZ.
In het tweede deel wordt het belang van welbevinden als herstelmaat bij eetstoornissen bekeken. Binnen een specialistische GGZ instelling voor eetstoornissen wordt naast de symptoom reductie ook het welbevinden gemeten met de MHC-SF tijdens de behandeling. De resultaten en implicaties van het meten van verandering in zowel klachten als welbevinden worden gepresenteerd.

Marijke Schotanus-Dijkstra is Universitair Docent bij de Universiteit Twente waar zij promoveerde op onderzoek naar positieve psychologie interventies en floreren in de algemene bevolking. Daarnaast heeft zij een praktijk voor coaching en training over floreren.
Drs. Katinka Franken is GZ-psycholoog en hoofd afdeling diagnostiek bij GG-Net. Zij doet onderzoek naar de MHC-SF in de specialistische en Basis-GGZ.
Sander de Vos is sinds 2012 werkzaam als onderzoeker bij Stichting Human Concern, centrum voor Eetstoornissen en sinds 2015 als promovendus aan de Universiteit Twente. Zijn aandachtgebieden zijn: positieve geestelijke gezondheid, zorg rondom eetstoornissen en routine outcome monitoring (ROM).

B

Compassion Focused Therapy door Chris Irons (in Engels) 

Compassion focused therapy (CFT) is een vorm van psychotherapie ontwikkeld door Paul Gilbert. CFT integreert technieken uit de gedragstherapie met concepten uit de evolutiepsychologie, sociale psychologie, mindfulness, ontwikkelingspsychologie en neurowetenschappen. Centraal staat het ontwikkelen van een compassievolle geest gericht op het ervaren van innerlijke warmte, veiligheid en geruststelling.

C

Mindfulness Based Strength Program (MBSP) in actie door Roger Bretherton en Matthijs Steeneveld.
Mindfulness-Based Strengths Practice (MBSP) is toepasbaar in verschillende settingen: therapie, onderwijs en commercieel. Deze workshop biedt een ervaringsgerichte verkenning van haar werkzame ingrediënten en is relevant voor psychologen werkzaam in verschillende settingen. In de workshop komen enkele kernoefeningen uit MSBP aan bod zoals mindfulness, het waarderen van relaties, authenticiteit en het ontwikkelen van sterke kanten in het dagelijks leven.

Matthijs Steeneveld is organisatiepsycholoog en trainer en werkt met positieve psychologie en mindfulness. Hij is redactielid van het Tijdschrift Positieve Psychologie en bestuurslid bij het Nederlandse Instituut van Psychologen. In het Bureau voor Positieve Psychologie leidt hij professionals op om te werken met positieve psychologie. Sinds 2015 werkt hij met MBSP, waar hij kleinschalig onderzoek naar heeft gedaan. Hij heeft ook ervaring met het faciliteren van MBCT (mindfulness based cognitive therapy) in klinische setting. Meer info op www.msteeneveld.nl.

D

Welbevindentherapie als Positieve Psychotherapie door Peter Meulenbeek, Lieke Christenhusz, Laura Hüning en Els van de Vlist 

Waarom is welbevindentherapie nodig? Er zijn toch al genoeg therapieën? Behandelingen in de GGZ zijn vaak gericht op klachtenreductie. Ondanks dat ze effectief zijn in het verminderen van psychische klachten blijkt dat de cliëntengroep na behandeling een kwetsbare groep blijft. Volledig herstel wordt zelden bereikt en terugval in klachten komt vaak voor. Welbevindentherapie heeft als doel het psychisch functioneren van cliënten te optimaliseren. Dit kan cliënten weerbaarder maken, de klachten verminderen en de kans op terugval verkleinen. Deze nieuwe vorm van positieve psychotherapie zal tijdens de workshop worden toegelicht. Ook zullen de eerste onderzoeken in de praktijk van de GGZ worden besproken. Daarnaast zal er natuurlijk worden geoefend met therapeutische (welbevinden)technieken.

Els van der Vlist is werkzaam als GZ-psycholoog/ psychotherapeut/klinisch psycholoog io bij Mentaal Beter in Tilburg en behandelt vooral mensen met complexe problematiek. Laura Hüning is als klinisch psycholoog, met behandelspeerpunt psychotrauma, en manager behandelzaken werkzaam bij Mediant voor het circuit Curatieve Zorg. Lieke Christenhusz is als universitair docent werkzaam bij de Universiteit Twente en als GZ-psycholoog in opleiding tot specialist bij het Team Persoonlijkheidsstoornissen te Almelo. Peter Meulenbeek is als universitair docent werkzaam bij de Universiteit Twente en als GZ-psycholoog bij GGNet.

E

De kunst van het loslaten door Tom Hendriks 

Net zoals er vele wegen zijn die naar Rome leiden, zijn er vele wegen die men kan bewandelen om een grotere mate van welzijn te verkrijgen. Een van de wegen die door positieve psychologie wordt bestudeerd, is het loslaten van negatieve emoties en verlangens. Loslaten is niet alleen een psychologisch proces, maar heeft ook een spirituele dimensie. In deze workshop gaan we dieper in op de kunst van vergeving, een proces dat belangrijke rol inneemt in het Christendom, de Islam, het Boeddhisme en het Hindoeïsme en waar ook veel onderzoek naar gedaan wordt binnen de positieve psychologie. Verder wordt er aandacht bestaat aan het principe van psychologische onthechting.
De oefeningen in deze workshop komen voort uit het programma Strong Minds Suriname, een intercultureel sensitief positief psychologische interventie. In deze workshop zullen we ook aandacht besteden aan het belang van interculturele gevoeligheid bij de ontwikkeling van mentale gezondheid.

Tom Hendriks is sinds 2011 is als docent psychologie verbonden aan de Anton de Kom Universiteit in Suriname, waar hij o.a. de vakken ‘Introductie in de Positieve Psychologie’ en ‘Positieve Mentale Gezondheid‘ verzorgt. In 2018 promoveert hij op de ontwikkeling van veerkracht en positieve mentale gezondheid in Suriname. Hij specialiseert zich op het gebied van interculturele toepassingen van positieve psychologische interventies.

F

De kracht van herinneringen in de ouderenzorg door Gerben Westerhof en Teuntje Elfrink 

Naarmate mensen ouder worden verzamelen ze meer en meer herinneringen aan hun leven. De manier waarop mensen terugblikken op hun leven draagt bij aan hun geestelijke gezondheid en welbevinden. In de ouderenzorg wordt er daarom vaak gebruikt gemaakt van reminiscentie. In deze workshop gaan we dieper in op het proces van reminiscentie en de relatie die het heeft met positief functioneren en welbevinden. We geven een overzicht van verschillende interventies op het gebied van reminiscentie en laten de deelnemers deze ook zelf aan den lijve ondervinden. Tot slot gaan we in op het gebruik en de ervaringen van een online levensalbum. De ondersteuning van het proces van herinneringen ophalen wordt hierin met technologie ondersteund, hetgeen nieuwe mogelijkheden met zich meebrengt om ouderenzorg persoonsgericht in te vullen.

Prof. dr. Gerben Westerhof is hoogleraar Narratieve Psychologie en Technologie en directeur van het Story Lab aan de Universiteit Twente. Zijn huidige onderzoek richt zich op de technologische ondersteuning van een positieve en persoonsgerichte benadering in zorg en welzijn voor ouderen. Teuntje Elfrink is afgestudeerd psycholoog (richting geestelijke gezondheidsbevordering / positieve psychologie en technologie). Tijdens haar studie heeft ze al onderzoek gedaan naar reminiscentie en momenteel houdt ze zich bezig met onderzoek naar en het ontwikkelen van het Online Levensalbum.

G

Zin kun je maken, ontwikkel je vermogen, niet het probleem door Merlijn Koch en Ilse Vooren 

De Weense psychiater Viktor Frankl ging ervan uit dat een aanzienlijk deel van de psychopathologische klachten in de kern een existentiële problematiek betreft. Psychische klachten en lijden kunnen een signaal zijn van een gezonde zoektocht naar zin en betekenis. Oog hebben voor zingeving vraagt om een manier van kijken waarin niet primair de symptomen, het functioneren of het gedrag maar de persoonlijke betekenis centraal staat.

In deze workshop verkennen Ilse Vooren en Merlijn Koch zingeving als proces, als behoefte en als persoonlijke ervaring. Daarnaast is zingeving te zien als een belangrijk menselijk vermogen dat je kunt ontwikkelen: wat levert dit op en hoe zet je dit essentiële vermogen in begeleiding en coaching in?

Ilse Vooren en Merlijn Koch zijn beiden humanisticus. Samen schreven zij het boek Zin kun je maken. Processen van zingeving begeleiden en ontwikkelden de Zingeving Vragenlijst. Ilse is oprichter van Food for Flow en gespecialiseerd in zingeving, energie en performance. Merlijn is coach en trainer bij de landelijke coachorganisatie Resilians, met expertise in het vergroten van vitaliteit en veerkracht. Zie ook www.zinkunjemaken.nl

H

ACT in ouderenbegeleiding en systeemtherapie; inhoud en onderzoek door Denise Matthijsen en Denise Bodden 

ACT wordt steeds vaker toegepast in de klinische praktijk en er zijn meerdere onderzoeken gedaan naar de effectiviteit van ACT behandelingen bij volwassenen. Er zijn slechts een aantal onderzoeken gedaan die zich richten op de effecten van ACT op de ouder-kind interactie en gezinnen. Vanuit de Universiteit Utrecht is er een onderzoek opgezet naar de effecten van de interventie “ACTief opvoeden”. ACT in combinatie met systeemtherapie is zowel nationaal en internationaal vernieuwend en lijkt een veel belovende combinatie. “Samen Actief in je gezin”, is een combinatie van ACT en systeemtherapie. Er is recentelijk een pilot onderzoek opgestart. Tijdens deze workshop zullen we achtergrondinformatie geven, de inhoud van de protocollen behandelen, oefeningen doen en de resultaten uit het onderzoek laten zien.

Denise Matthijssen is systeemtherapeut bij Altrecht jeugd en jongvolwassenen, auteur en trainster. Denise Bodden is universitair docent bij de afdelingen Pedagogiek van de Universiteit Utrecht en de Radboud Universiteit Nijmegen.

I

Positieve psychologie bij ernstige aandoeningen door Linda Bolier, Christel van Leeuwen en Marije van der Lee. 

Veel mensen hebben een ingrijpende en ernstige (chronische) ziekte zoals een hart- en vaatziekte, diabetes, kanker of een neurologische aandoening. Naast de lichamelijke gevolgen krijgen mensen te maken met veranderingen in zelfbeeld, rollen, functioneren en toekomstperspectief. Ook ervaart een flink deel van de mensen mentale gezondheidsproblemen zoals angst en depressie. Positief psychologische factoren zoals optimisme, mastery en zingeving zijn belangrijke factoren bij het versterken van veerkracht en welbevinden en het voorkomen van mentale klachten. De psychosociale zorg in Nederland bij lichamelijke ziektes is echter nog sterk gericht op enkel het bestrijden van psychische klachten en minder op het aanspreken van deze positieve psychologische factoren. In deze workshop geven we een overzicht van de wetenschappelijke evidentie van positief psychologische interventies bij (chronisch) zieken. Aan de hand van de ervaringskennis van twee organisaties in de revalidatiezorg en de psychologische zorg bij kanker krijgt u daarnaast een idee hoe dit er in de praktijk uit kan (gaan) zien.

Dr. Linda Bolier is wetenschappelijk medewerker bij Trimbos-instituut. Dr. Christel van Leeuwen is GZ-psycholoog en onderzoeker bij het Revalidatiecentrum De Hoogstraat. Dr. Marije van der Lee is hoofd onderzoek en GZ-psycholoog verbonden aan het Helen Dowling Instituut.

J

Vitaal en gezond met een chronische aandoening door Dr. Christina Bode 

Een somatische- of geestelijke chronische aandoening vraagt veel van patiënten/cliënten. Zij moeten hun eigen weg vinden in ziektemanagement en aanpassingen van hun leefstijl. Vaak kunnen mensen met een chronische ziekte niet meer alles doen en bereiken wat ze van plan waren. Daarom is verliesverwerking even belangrijk als het ontwikkelen van nieuwe perspectieven en zinvinding in actuele levensrollen. Een deel van de mensen lukt het uit zichzelf om ook met een chronische aandoening vitaal en gezond te leven. Anderen kunnen hierbij ondersteuning gebruiken. Huisartspraktijken (en ook ziekenhuiszorg en revalidatiezorg) bereiken vaak niet de gewenste resultaten met de traditionele aanpak voor verandering van gezondheidsgedrag en opbouw van nieuwe perspectieven. Mensen met één of meerdere chronische aandoeningen, ’draaideur patiënten’, blijven hierdoor in een negatieve spiraal zitten.

Deze workshop inspireert u anders om te gaan met verandering van gezondheidsgedrag en opbouw van nieuwe perspectieven bij uw patienten/clienten. We proberen samen uit hoe u de sterke kanten van patiënten/cliënten kunt inzetten om zelfmanagement in brede zin te bevorderen. Hierbij horen technieken om sterke kanten die voor het omgaan met de aandoening behulpzaam zijn te identificeren en methoden om deze in uw praktijk in te zetten. Terloops zal ik aandacht besteden aan recent en lopend internationaal onderzoek over hoe de Sterke Kanten Benadering vitaliteit en gezond leven met chronische aandoeningen kan bevorderen.

Christina Bode is psycholoog en werkt als Universitair Hoofddocent en directeur van het Self-management en Health Assessment Lab bij de vakgroep Psychologie, Gezondheid en Technologie van Universiteit Twente. Haar onderzoek en onderwijs is erop gericht hoe mensen met een chronische ziekte vitaal en zinvol kunnen leven. Dr. Bode onderzoekt hoe dit verbeterd en versterkt kan worden door technologisch innovatieve metingen en monitoring van thema’s waaraan patiënten zelf prioriteit geven en hoe interventies zo ingericht kunnen worden dat zelfmanagement in brede zin bevorderd wordt.

K

Positieve coaching gericht op psychologische veiligheid en integratie van team en individu door Bas Snippert 
Uit grootschalig onderzoek bij Google is gebleken dat psychologische veiligheid, vertrouwen en zingeving de belangrijkste eigenschappen zijn van hun meest effectieve teams. De leden van deze teams leveren samen de beste resultaten, zijn gelukkiger en voelen zich het meest tevreden over hun samenwerking. Hierbij staat het primaire belang van psychologische veiligheid voorop: "Kan ik volledig mezelf zijn én aan het collectief deelnemen? Kan ik risico's nemen zonder daarvoor berispt te worden?". Binnen veel teams ontbreekt juist deze basisveiligheid, wat zich kenmerkt door relationele patronen van chaos en rigiditeit. Dit vormt een obstakel voor de effectiviteit van een team en voor het welzijn van de teamleden.

In deze workshop zullen we daarom kijken hoe veiligheid, vertrouwen en verbondenheid gefaciliteerd kunnen worden. Hierbij bespreken we een praktisch toepasbaar model dat is gebaseerd op positieve psychologie, complexe systemen en neurobiologie. We zullen hierbij ingaan op het fundamentele belang van psychologische veiligheid en hoe dit direct te observeren valt via (non)verbale communicatie tussen de teamleden. Daarnaast zullen we op een interactieve manier interventies behandelen, die nieuwe mogelijkheden bieden voor coachend werk met individu en team.

Bas Snippert werkt als Human Potential Coach met ondernemers, (young) professionals en teams. Hij studeerde af aan de Universiteit Twente op persuasief ontwerp voor de positief psychologische online cursus 'Dit Is Jouw Leven'. In zijn coaching combineert hij trainingen en wetenschappelijke inzichten uit de positieve psychologie, complexe systemen en interpersoonlijke neurobiologie. Naast individuele coaching geeft hij begeleiding en workshops aan teams op het gebied van veerkracht, focus en vertrouwen.

L

Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden. Het belang van eigen regie op duurzame inzetbaarheid door Tinka van Vuuren 

Om te zorgen dat mensen gezond, met plezier en productief aan het werk kunnen en willen blijven ofwel duurzaam inzetbaar zijn, is het nodig dat zij hun eigen vitaliteit, werkvermogen en employability versterken. Dit laatste wordt ook wel amplitie genoemd, interventies die gericht zijn op het actief bevorderen van het psychisch welbevinden van werknemers. Curatie en preventie zijn onvoldoende om duurzame inzetbaarheid van ieder te bevorderen. Want dan worden alleen maatregelen getroffen die de gevolgen van een verminderde vitaliteit, werkvermogen, of employability behandelen of die verminderde vitaliteit, werkvermogen en employability voorkomen.

De vraag waar veel organisaties echter voor staan is: “Hoe krijg je medewerkers zover dat zij zelf aan de slag gaan met amplitie ten behoeve van hun eigen duurzame inzetbaarheid?”. In deze bijdrage bespreekt Tinka van Vuuren het belang van eigen regie van medewerkers om hun inzetbaarheid te bevorderen en hoe werkgevers dit kunnen sturen door de randvoorwaarden te verschaffen die nodig zijn dit te ondersteunen en te versterken. 

Tinka van Vuuren staat met één been in de wetenschap en één been in de praktijk. Ze is sinds 2010 bijzonder hoogleraar Vitaliteitsmanagement aan de Open Universiteit Nederland en werkt daarnaast, sinds 2006, als senior consultant bij Loyalis Kennis en Consult onderdeel van APG en adviseert werkgevers over personeelsbeleid. Zij is arbeids- en organisatiepsycholoog en gepromoveerd op de gevolgen van ontslagdreiging voor werknemers. Ook is zij sinds 2002 actief voor de sectie sector Arbeid & Organisatie van het NIP (Nederlands Instituut van Psychologen) en was onder meer 6 jaar voorzitter van de sectie Arbeid & Gezondheid.