Met slechts ongeveer één op de tien aanvragen voor een ERC Starting Grant succesvol, is het mogen ontvangen van deze Europese beurs een eervolle aangelegenheid, weggelegd voor slechts enkele wetenschappers. Een van die uitverkorenen is Annalisa Pelizza, als universitair hoofddocent verbonden aan de vakgroep STePS (wetenschap, technologie en beleidsstudies) van de Universiteit Twente. De Europese Commissie kondigde onlangs aan haar project Processing Citizenship met de beurs te willen ondersteunen.
Digitale registratie van migranten
Processing Citizenship is een vijfjarig project waarvoor de Europese Onderzoeksraad maximaal anderhalf miljoen euro beschikbaar stelt. Centraal staat het onderwerp 'Digitale registratie van migranten als co-productie van burgers, de betrokken gebieden en Europa'. In het project komen globalisering en grensproblematiek (Border Studies) enerzijds en toezicht (Surveillance Studies) in informaticatoepassingen en de migratiecontext anderzijds samen in een materialistische en constructivistische benadering, afgeleid van de vakgebieden Science and Technology Studies (STS) en mediageografie.
'Het onderzoek is op drie manieren grensverleggend,' legt Pelizza uit. '1) Door de focus op de vreemdelingensituatie en de technische details van data-infrastructuur legt het de basis voor signalering van beginnende verschuivingen in hiërarchie en besluitvorming. 2) Er worden gloednieuwe softwaremethodes ontwikkeld voor de analyse van webservices, waaruit naar verwachting een veelbelovend nieuw onderzoeksveld ontstaat op het snijpunt van technologie en sociologie. 3) En door het combineren van aangrenzende disciplines, waartussen zelden interactie plaatsvindt, wordt met dit project het vermogen van deze vakgebieden om de wisselwerking tussen technologie, de maatschappij en kennis te bestuderen en doorgronden verder versterkt.’
Migratiegolven
De steeds zwaardere migratiegolven zijn niet alleen van invloed op het beleid en de besluitvorming in de EU – zie bijvoorbeeld de zogenaamde hotspots die in de grensstaten zijn opgezet – maar ook op de manier waarop kennis over migranten, instanties en grondgebied wordt gevormd. Informatiesystemen spelen een cruciale rol in de opbouw van deze kennis. Zij geven vaste vorm aan wetgevende, politieke en administratieve processen met samenwerking tussen burgerschap, staat en de betrokken gebieden in co-productie totstandkomen.
In het project Processing Citizenship wordt nagestreefd informatiesystemen in te zetten als 'interfaces' die de verschuivingen in de moderne natiestaat zichtbaar kunnen maken. Het doel is een 'geschiedenis van het heden' te ontwikkelen die de ingebedde praktijken bij de registratie van migranten in hotspots herkent als totstandkoming van governance. Pelizza heeft met dit project drie onderzoeksvragen voor ogen, legt ze uit: 'Hoe wordt de identiteit van migranten gevormd in met informatiesystemen uitgevoerde registratiepraktijken, en hoe passen migranten zich erop aan of verzetten ze zich ertegen? Hoe worden lidstaten en Europa als geheel opgevoerd in de data-infrastructuren voor de verwerking van migratiegegevens? Hoe wordt het grondgebied hierin opnieuw vormgegeven?'
ERC Starting Grant
De Europese Unie kent de ERC-Grants elk jaar toe aan onderzoekers die grensverleggend onderzoek verrichten dat gestoeld is op fundamenteel onderzoek en tegelijkertijd een bepaalde maatschappelijke relevantie heeft. De beurs is bedoeld om het opzetten van een eigen onderzoeksteam of -programma mogelijk te maken. Alleen onderzoekers die maximaal zeven jaar geleden gepromoveerd zijn, komen in aanmerking voor de beurs.
Na de succesvolle aanmelding van een project volgt er nog een laatste onderhandelingsfase tussen de Europese Onderzoeksraad en de onderzoekers, zodat er uiteindelijk een goedgekeurd projectplan op tafel ligt. Er wordt een projectteam gevormd van acht leden, waarbij ruimte is voor 3 promovendi, 2 postdocs en 1 student-assistent. Het project gaat niet alleen samenwerkingsverbanden aan met universiteiten en onderzoekscentra in andere Europese landen (bijvoorbeeld het Institut d'Études Avancées en het CNRS in Parijs, de University of Edinburgh, Technische Universität München en de Erasmus Universiteit Rotterdam), maar ook met overheidsinstanties en beleidsorganisaties.
Over Annalisa Pelizza
Annalisa Pelizza is sinds 2013 verbonden aan de Universiteit Twente, waar ze begon als universitair docent bij STePS (BMS). Ze promoveerde aan de Universiteit van Milaan-Bicocca. De laatste drie jaar is haar onderzoek vooral gericht geweest op wat zij zelf 'Vectorial Glance' noemt: het idee dat het volgen van bestuurlijke informatiestromen kan leiden tot het blootleggen van bredere, nog onzichtbare transformaties op het gebied van hiërarchie en besluitvorming binnen het bestuurlijke netwerk.
Aan het werk gaan met een ERC Starting Grant is voor Pelizza een spannend vooruitzicht: 'Tot nu toe heb ik de 'Vectorial Glance'-benadering ontwikkeld door gegevens over burgers (bijvoorbeeld in de burgerlijke stand) en grondgebied (ik onderzocht data-integratie bij het kadaster) te analyseren. Nu, met het project Processing Citizenship, ga ik werken met data over ‘nog-geen-burgers’, oftewel ‘vreemdelingen’ in bureaucratisch jargon.’
De beurs kun je zien als de kroon op jaren van hard werken. 'Met een ERC Starting Grant komt er veel verantwoordelijkheid terecht op de schouders van de relatief jonge onderzoekers die ze toegekend krijgen, niet in het minst omdat ze in staat moeten zijn een mix van nieuwsgierigheid, vrijheid van geest en excellentie aan de dag te leggen – en tegelijkertijd op een nieuwe generatie van onderzoekers die nieuwsgierigheid, vrijheid van geest en excellentie moeten overdragen', zegt Pelizza. 'Maar de mensen die deze beurzen toegekend krijgen, opereren zelden in een vacuüm. Zo had ik zelf de steun van fijne, scherpe en vooruitstrevende collega's, zowel binnen mijn eigen universiteit als daarbuiten, bij universiteiten in andere landen. Ook het subsidiebureau van de UT toonde zich erg betrokken.'
