Researcher: Remko Platerink
Project Duration: Juni 2012
Project Partner: Witteveen+Bos
Project Description:
De contracten waarmee publieke infrastructuurbeheerders onderhoud aan de infrastructuur uitbesteden zijn de laatste decennia veranderd. Tegenwoordig wordt er meer gebruik gemaakt van geïntegreerde contracten, waarbij de omvang en het aantal disciplines groter is vergeleken met de traditionele contracten. Nieuwe contracten betekenen nieuwe kansen voor opdrachtnemers. Enkele con-currenten van Witteveen+Bos hebben hun positie binnen de bedrijfskolom voor de nieuwe onderhoudsprestatiecontracten (OPC) al aangepast, omdat zij meer kansen zien in een andere benadering. Witteveen+Bos is geïnteresseerd in de vraag of een verandering in de positionering binnen de be-drijfskolom tot betere financiële resultaten voor Witteveen+Bos zal leiden. Een bedrijfskolom bevat alle typen bedrijven die betrokken zijn bij de realisatie van een product of service vanaf de grondstof-fase. In dit onderzoek zijn de posities; als onderaannemer, als partner binnen een samenwerking met een aannemer, als partner binnen een samenwerking met een advies- en ingenieursbureau en als General Contractor onderzocht.
Onderzoeksdoel
Deze interne vraag is vertaald naar de volgende doelstelling:
“Het bepalen van de strategische positionering in de bedrijfskolom bij onder-houdsprestatiecontracten voor Witteveen+Bos, rekening houdend met de markt-ontwikkelingen en de interne mogelijkheden”.
Het resultaat van dit onderzoek is een drieledige strategiebeschrijving, waarmee Witteveen+Bos geadviseerd wordt over zijn positionering binnen de bedrijfskolom.
Methode
De rode draad binnen dit onderzoek is een SWOT analyse, waarmee de externe marktomgeving en de interne bedrijfsomgeving van Witteveen+Bos geanalyseerd is. Voorafgaand aan de SWOT analyse is een stakeholder analyse uitgevoerd, zodat de belangrijkste stakeholders voor de SWOT analyse geïdentificeerd zijn. Op basis van de SWOT analyse is de aanbevolen strategie voor Witteveen+Bos geformuleerd.
Binnen de externe omgeving staat de PESTEL analyse en interviews van opdrachtgevers en aannemer Van Gelder centraal. De data voor de interne analyse is vergaard door jaarverslagen, jaarplannen en interne regelingen te bestuderen en medewerkers van Witteveen+Bos te interviewen. De interviews zijn afgenomen bij medewerkers met verschillende achtergronden, zodat meerdere perspectieven zijn meegenomen. Na de interne en externe analyse zijn nogmaals medewerkers van Witteveen+Bos geïnterviewd. Hierdoor is gewaarborgd dat alle relevante aspecten in de SWOT analyse behandeld zijn, voordat de strategie geformuleerd is.
Resultaten
De conclusie is dat de directie en senior partners (aandeelhouders) van Witteveen+Bos de belangrijkste stakeholders voor Witteveen+Bos zijn, omdat zij zowel een groot belang hebben bij als een grote invloed op de strategieformulering ten aanzien van OPC van Witteveen+Bos.
In de externe analyse zijn de kansen en bedreigingen voor Witteveen+Bos geformuleerd. De verwachting is dat binnen vier tot zes jaar alle opdrachtgevers zijn begonnen met de introductie van onderhoudsprestatiecontracten binnen hun organisatie. Hierdoor expandeert de onderhoudsprestatiecontractmarkt snel de komende jaren wat een grote kans voor Witteveen+Bos is. Het neveneffect van deze toename vormt een bedreiging voor Witteveen+Bos. Namelijk een afname van het aantal traditionele adviescontracten van publieke opdrachtgevers, waardoor de huidige werkwijze van ad-vies- en ingenieursbureaus in het geding komen. Daarnaast is de cultuur en ervaring van advies- en ingenieursbureaus in de GWW sector geschikt om samenwerkingen tussen adviesbureaus te vormen. Bij een samenwerking met een aannemer wordt de samenwerking waarschijnlijk ongelijkwaardig op- gezet, door de grote cultuur verschillen. Hierdoor is de aannemer verantwoordelijk voor de uitvoe-rende taken en het adviesbureau voor de ondersteuning.
De belangrijkste sterkten van Witteveen+Bos zijn de ruime ervaring met samenwerkingen tijdens projecten en Asset Management gerelateerde werkzaamheden. Met deze sterkten kan Witte-veen+Bos zowel aannemers ondersteunen, aansturen als een samenwerking vormen. Daarnaast kan Witteveen+Bos de risico’s van OPC beheersen door een verzekering af te sluiten, de risico’s tussen de partners te verdelen, de risico’s door te schuiven naar de onderaannemers en de risico’s van de dagelijkse projecten te scheiden door een aparte B.V. te vormen. De belangrijkste zwakten zijn dat de kapitaalkracht van Witteveen+Bos ontoereikend is om OPC zonder derden te beheren, het ontbreken van een onderhandelingscultuur en dat de kennis van de werktuigbouwkundige en elektrotechnische disciplines zich beperkt tot systeemkennis.
De vier onderzochte strategische positioneringen in de bedrijfskolom in dit onderzoek zijn; als onderaannemer, als partner binnen een samenwerking met een aannemer, als partner binnen een samenwerking met een advies- en ingenieursbureau en als General Contractor. Op basis van de analyses zijn de strategische issues opgesteld, waarmee de vier positioneringen geanalyseerd zijn. Hieruit is geconcludeerd dat de winstverwachting bij de onderaannemer positie het laagste is, doordat Witteveen+Bos in deze situatie afhankelijk is van de keuze van aannemers om ingeschakeld te worden. Deze kans is klein, doordat veel aannemers een eigen advies- en ingenieursdienst opzetten. Bij de General Contractors positie is de winstverwachting het grootst, doordat Witteveen+Bos de werkzaamheden die ze beheersen zelf kunnen uitvoeren en het proces kan stroomlijnen, doordat ze hier volledig verantwoordelijk voor zijn. Hierdoor bevinden ze zich in de positie om de efficiëntie en winstpotentie te vergroten. Een samenwerking met een aannemer wordt waarschijnlijk ongelijkwaardig opgezet, waardoor de aannemer de verantwoordelijkheid voor de uitvoerende taken draagt. Hierdoor is het proces gefragmenteerd en vloeit de winst uit de uitvoerende taken naar de aannemer. Dit bemoeilijkt het vergroten van de efficiëntie met als gevolg een lagere winstverwachting. Een samenwerking met een adviesbureau wordt waarschijnlijk gelijkwaardig opgezet, waardoor de fragmentatie kleiner is en de efficiëntie gemakkelijker verbeterd worden. Daarnaast worden de kosten, opbrengsten en risico’s evenredig verdeeld. De winstverwachting voor de combinatie is hierdoor groter dan de winst voor Witteveen+Bos bij een samenwerking met een aannemer. Deze winst moet echter gedeeld worden met de partner. Uit de SWOT analyse is gebleken dat de risico’s van de vier onderzochte strategische posities goed beheersbaar zijn.
Aanbeveling
De General Contractor positie wordt aanbevolen aan Witteveen+Bos, omdat deze positie de beste winstpotentie heeft en de risico’s goed beheersbaar zijn. Wil Witteveen+Bos deze positie bekleden, dan is het noodzakelijk dat zij hun kapitaalpositie en kennis van de werktuigbouwkundige en elektrotechnische disciplines uitbreiden. Omdat Witteveen+Bos deze wijzigingen niet op kort termijn kan realiseren en er een terughoudendheid jegens een risicodragende positie bestaat, is de strategie drieledig opgesteld. Daardoor kan de organisatie zich geleidelijk aanpassen. De strategie is opgesteld voor de korte, middellange en lange termijn en behandeld respectievelijk twee, vijf en meer dan vijf jaar.
Gedurende de strategie voor de korte termijn doet Witteveen+Bos ervaring op met de General Contractor positie en OPC, door kleine OPC aan te nemen waarin de disciplines werktuigbouwkundige en elektrotechniek niet zijn opgenomen. Tevens zal er een nieuwe B.V. opgezet moeten worden, waarin een onderhandelingscultuur gerealiseerd wordt, omdat onderhandelingen met aannemers voeren een belangrijk onderdeel bij de General Contractor positie is. Op de middellange termijn kan ervaring met deze disciplines opgedaan worden door een samenwerking met een advies- en ingenieursbureau te vormen die deze kennis bezit en medewerkers van Witteveen+Bos bij te scholen of nieuwe medewerkers aan te nemen. Daarnaast zal Witteveen+Bos de kapitaalpositie moeten vergroten. Door het uitgeven van aandelen, winstreserveringen en het aantrekken van investeerders, kan de kapitaalpositie vergroot worden. Door deze stappen te doorlopen bereidt Witteveen+Bos zich voor op de lange termijn strategie; de General Contractor positie voor volledig geïntegreerde OPC.
De strategieën voor Witteveen+Bos zijn kwalitatief onderbouwd. Hierdoor is er inzicht gevormd in de gevolgen die de verschillende positionering met zich meebrengen en hoe de risico’s beheerst kunnen worden. Er wordt aangeraden om de kwalitatieve analyse aan te vullen met een kwantitatieve analyse, zodat het management in staat is om de gevolgen nauwkeurig in te schatten en zo de strategie keuze beter te onderbouwen..