29-09-2009: Therapeut met stalen rug

NRC Handelsblad

Arnoud Veilbrief

Robots zijn tegenwoordig inzetbaar bij heel uiteenlopende activiteiten. De Nederlandse robotindustrie speelt daarop in. En met succes.
Zitten de banden niet te strak? Dan beginnen we. Bram Koopman, promovendus biomedische werktuigbouwkunde aan onderzoeksinstituut MIRA van de Universiteit Twente, loopt naar de computer en zet de loopband in beweging. Zonder de hulp van de elektromotoren voelt het lopen in de zware constructie alsof je met zware bepakking door mul zand ploegt.

Dan zet Koopman de ondersteuning aan en gaat het veel lichter. De motoren kunnen de patiënt gericht ondersteuning geven. Voel je hoe je hoe hij nu een tikje tegen het onderbeen geeft? vraagt Koopman. Veel eenzijdig verlamde patiënten kunnen hun knieën niet meer bewegen, zegt hij. Het is de kunst om de robot zo in te stellen dat de patiënt precies de minimaal noodzakelijke ondersteuning krijgt.

Het ingewikkeld uitziende staketsel van buizen, stangen, kabels en kussens heet Lopes, een revalidatierobot die over twee jaar in revalidatiecentra moet staan. Lopes (afkorting van Lower Extremity Powered ExoSkeleton) is bedoeld voor mensen die door een hersenbloeding eenzijdig verlamd zijn en opnieuw moeten leren lopen. De robot neemt het zwaarste werk van de fysiotherapeut over, zegt Koopman. Hij laat een filmpje zien waarop iemand in witte jas zwoegend aan het rechterbeen van een lopende patiënt zit te duwen. Erg vermoeiend en slecht voor de rug. De fsyiotherapeut is hier de beperkende factor in de revalidatie.

Het idee voor een robot is niet nieuw. Er bestaat sinds een paar jaar een revalidatierobot, de Lokomat van het Nederlandse bedrijf Biometrics. Maar die kan alleen voorwaartse bewegingen aan, terwijl Lopes ook de coördinatie traint en niet de alleen spieren. Ook de Lokomat wordt verder ontwikkeld, weet Koopman. Maar de markt is groot genoeg voor twee revalidatierobots.

Er zijn inmiddels proeven gedaan met echte patiënten. Niemand ging erop achteruit, en sommigen gingen er al op vooruit. Omdat alle patiënten formeel gesproken uitontwikkeld waren, is dat volgens Koopman een goed resultaat.

MIRA ontwikkelt de robot niet alleen. Lopes komt, zoals zo veel andere innovaties, voort uit een partnerschap van universiteiten en bedrijfsleven. De Nederlandse bedrijven Moog en Demcon, in mechatronica gespecialiseerd, werken mee aan de techniek.

Twee onderzoeksklinieken uit Enschede en Nijmegen leveren patiënten en fysiotherapeutische expertise aan. Om het huidige prototype tot een volwaardig product te maken geven het ministerie van Economische Zaken en de provincie een subsidie van 1,6 miljoen euro.

Tien Lopesrobots op een rij, dat is Koopmans grote wens. Met een paar eenvoudige muisklikken krijgt iedere patiënt precies de ondersteuning die hij nodig heeft. Zo ver is het nog niet. Het bezoek staat al een kwartier werkeloos in de beugels. Koopman is druk bezig op zijn computer. Mijn collegas hebben er gisteren mee gewerkt. Ik moet alles opnieuw instellen. Onderzoek is soms bloed, zweet en tranen.