Nikolay Dimov van het onderzoeksinstituut MESA+ van de Universiteit Twente heeft een apparaatje ontwikkeld voor gedragsonderzoek bij insecten. Het is geïnspireerd op de vrouwtjesmot die met chemische stofjes, zogenaamde feromonen, mannetjes naar zich toe lokt. Het apparaatje – in wezen een minuscuul laboratorium – is in staat om deze feromonen te produceren en te verdampen. In een windtunnel bleek de aantrekkingskracht van dit stukje technologie op mannetjesmotten even groot als die van maagdelijke vrouwelijke motten. Dimov promoveert op 27 april aan de faculteit Technische Natuurwetenschappen op zijn onderzoek.
Veel insecten communiceren met elkaar door chemische signaalstoffen af te geven, ook wel feromonen genoemd. Zo scheiden vrouwtjesmotten specifieke stoffen af waarmee ze mannetjes naar zich toe lokken. Onderzoekers van de Universiteit Twente hebben nu een apparaatje (een zogenaamd chemo-emitter systeem) ontwikkeld dat dit proces nabootst. Het apparaatje is gemaakt om insectgedrag beter te kunnen onderzoeken.
Kleiner dan een postzegel
Het systeem bestaat uit twee delen: een microreactor en een microverdamper. Beide zijn kleiner dan een postzegel. De microreactor produceert met behulp van ‘mottenenzymen’ een zeer kleine hoeveelheid van een feromoon dat de vrouwtjesmot gebruikt om het mannetje naar zich toe te lokken. Het gaat hierbij, net als bij motten, om hoeveelheden van enkele nanogrammen (één nanogram is 0,000000001 gram). De microverdamper vormt dampwolkjes met daarin het feromoon. Eén microreactor kan één feromoon produceren, maar door meerdere microreactoren aan de verdamper te koppelen kun je ook een mix van feromonen uitzenden in een zelfgekozen concentratie. De microreactor kan zo ingericht worden dat je er het feromoon naar keuze mee kunt maken.
Het apparaatje is bestemd voor onderzoek naar het gedrag van insecten. Het is dan ook in een windtunnel getest met daarin levende mannelijke motten. Daar bleek het apparaatje inderdaad de mannetjes aan te trekken, net zo sterk als maagdelijke vrouwelijke motten dat doen. Voordeel van het apparaat, boven traditionele lokmiddelen, is dat je er nauwkeurig mee kunt bepalen hoeveel van welk feromoon je precies wil afgeven.
Het onderzoek
Nikolay Dimov voerde zijn onderzoek uit binnen de vakgroep Mesoscale Chemical Systems van het onderzoeksinstituut MESA+ van de Universiteit Twente. Hij werd hierbij begeleid door prof. dr. Han Gardeniers. De onderzoekers werkten samen met onderzoekers van het Spaanse onderzoeksinstituut CSIC, de Universiteit van Warwick, de Universiteit van Leicester en het Max Planck Instituut voor Chemische Ecologie in Jena. Het onderzoek is financieel mede mogelijk gemaakt door de Europese Unie.
Noot voor de pers
Voor meer informatie of een digitale versie van het proefschrift Biomicrofluidic Chemoemitter System: Towards Feromone Communication kunt u contact opnemen met wetenschapsvoorlichter Joost Bruysters (06 1048 8228).
